Động đất rình rập: Đông Nam Á đã thực sự sẵn sàng?

Đông Nam Á nằm trên Vành đai lửa Thái Bình Dương dẫn đến thường xuyên đối mặt với nguy cơ động đất. Việc triển khai hệ thống cảnh báo sớm là rất quan trọng.
Động đất Myanmar: Khuyến nghị với an toàn công nghiệp Việt Nam! Động đất Myanmar cảnh báo những vùng đứt gãy Việt Nam Động đất Myanmar: Giao thương Việt Nam - Myanmar ảnh hưởng thế nào?

Đông Nam Á nằm trên Vành đai lửa Thái Bình Dương, khu vực có hoạt động địa chất mạnh mẽ, khiến các quốc gia trong khu vực thường xuyên đối mặt với nguy cơ động đất và sóng thần. Việc triển khai các hệ thống cảnh báo sớm đóng vai trò quan trọng trong giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản.

Hệ thống cảnh báo sớm động đất nổi bật trên thế giới

Ở Nhật Bản, hệ thống cảnh báo động đất sớm (EEW) là một trong những hệ thống tiên tiến nhất toàn cầu, được phát triển bởi Cơ quan Khí tượng Nhật Bản (JMA). EEW hoạt động bằng cách phân tích sóng P – loại sóng địa chấn đầu tiên phát ra từ trận động đất, được các cảm biến phát hiện ngay khi trận động đất bắt đầu.

SASMEX trở thành hệ thống cảnh báo sớm địa chấn đầu tiên trên thế giới phát sóng công khai các cảnh báo địa chấn tới người dân thông qua hệ thống phát thanh và truyền hình. Ảnh minh họa
SASMEX trở thành hệ thống cảnh báo sớm địa chấn đầu tiên trên thế giới phát sóng công khai các cảnh báo địa chấn tới người dân thông qua hệ thống phát thanh và truyền hình. Ảnh minh họa

Hàng ngàn cảm biến địa chấn được đặt khắp nước Nhật sẽ ghi nhận những rung động ban đầu và lập tức gửi dữ liệu về trung tâm xử lý của JMA. Tại đây, các chuyên gia và hệ thống tự động phân tích nhanh vị trí tâm chấn, độ sâu và độ lớn của trận động đất.

Nếu các tín hiệu cho thấy nguy cơ gây thiệt hại, EEW sẽ kích hoạt cảnh báo ngay lập tức, thông qua nhiều kênh: truyền hình, phát thanh, ứng dụng điện thoại, tin nhắn, bảng điện tử và loa phóng thanh công cộng.

Không chỉ cảnh báo cho người dân, hệ thống còn được tích hợp với nhiều cơ sở hạ tầng trọng yếu. Các tuyến tàu cao tốc Shinkansen, nhà máy điện, nhà cao tầng có thể tự động dừng hoạt động, ngắt điện, hoặc đóng hệ thống an toàn ngay khi nhận cảnh báo.

Ở Mexico, hệ thống cảnh báo động đất Mexico (SASMEX) là một trong những hệ thống cảnh báo sớm động đất tiên tiến và hiệu quả trên thế giới. Được vận hành bởi Trung tâm Đăng ký và Dụng cụ Địa chấn (CIRES), SASMEX đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản do động đất gây ra tại Mexico.

Bắt đầu đi vào hoạt động tháng 8/1991, đến nay SASMEX trở thành hệ thống cảnh báo sớm địa chấn đầu tiên trên thế giới phát sóng công khai các cảnh báo địa chấn tới người dân thông qua hệ thống phát thanh và truyền hình.

Ở Hoa Kỳ, hệ thống cảnh báo động đất sớm ShakeAlert là một công cụ quan trọng giúp giảm thiểu tác động của động đất tại Hoa Kỳ. Được vận hành bởi Cục Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ (USGS), ShakeAlert cung cấp cảnh báo kịp thời, cho phép người dân và các hệ thống tự động thực hiện các biện pháp bảo vệ trước khi rung lắc mạnh xảy ra.

Ở Đài Loan (Trung Quốc), hệ thống cảnh báo động đất sớm (EEW) của Đài Loan (Trung Quốc), do Cục Khí tượng Trung ương (CWB) vận hành, đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu thiệt hại do động đất gây ra tại hòn đảo thường xuyên hứng chịu các hoạt động địa chấn này.

Sau trận động đất thảm khốc năm 1999 khiến hơn 2,400 người thiệt mạng, Đài Loan (Trung Quốc) đã chú trọng phát triển và tích hợp hệ thống EEW vào chiến lược phòng chống thiên tai quốc gia. Hệ thống này sử dụng mạng lưới cảm biến địa chấn dày đặc để phát hiện sớm các rung chấn và đưa ra cảnh báo kịp thời.

Đáng chú ý, trong thời đại số, điện thoại thông minh đã trở thành công cụ hỗ trợ hiệu quả trong việc nhận cảnh báo sớm về động đất. Một số ứng dụng tiêu biểu gồm MyShake (sử dụng cảm biến gia tốc trong điện thoại để phát hiện rung chấn), Earthquake Network (cảnh báo sớm dựa vào dữ liệu cộng đồng), và LastQuake (cung cấp thông tin toàn cầu, cho phép người dùng chia sẻ cảm nhận).

Ngoài ra, Earthquake Alerts Tracker và Earthquake Zone cung cấp bản đồ động đất theo thời gian thực cùng các thông tin kỹ thuật như tâm chấn, độ sâu, cường độ. Đây đều là những giải pháp dễ tiếp cận, góp phần tăng cường năng lực phòng tránh thiên tai cho người dân.

Việt Nam – “vùng xám” của cảnh báo địa chấn

Việt Nam không nằm trực tiếp trên vành đai lửa, nhưng vẫn chịu ảnh hưởng từ các đứt gãy nội địa và lan truyền địa chấn từ Myanmar, Trung Quốc, Philippines. Tuy nhiên, đến nay, hệ thống cảnh báo sớm vẫn ở mức sơ khai.

Việt Nam có 40 trạm quan trắc động đất hoạt động ổn định. Ảnh minh họa
Việt Nam có 40 trạm quan trắc động đất hoạt động ổn định. Ảnh minh họa

Hiện nay, Việt Nam có 40 trạm quan trắc động đất hoạt động ổn định, với khoảng cách giữa các trạm từ 200-300 km. Hệ thống này có thể ghi nhận các trận động đất từ độ lớn 3,5 trở lên. Khi có ít nhất 8 trạm ghi nhận cùng một trận động đất, hệ thống sẽ tự động xử lý và xác định độ lớn, sau đó cán bộ kiểm tra lại để đưa ra kết quả chính xác hơn. Tuy nhiên, hệ thống này chủ yếu phục vụ việc ghi nhận và nghiên cứu, chưa phát triển đến mức có thể cảnh báo sớm cho người dân trước khi rung chấn xảy ra. ​

Thêm vào đó, Việt Nam cũng chưa có ứng dụng điện thoại quốc gia để cảnh báo động đất cho người dân. Không có quy định cụ thể yêu cầu tích hợp cảnh báo địa chấn vào hệ thống hạ tầng trọng yếu như nhà cao tầng, thủy điện, bệnh viện.

So sánh với Myanmar, quốc gia vừa hứng chịu trận động đất 7,7 độ vào tháng 3/2025, có thể thấy bài học rõ ràng: không chuẩn bị trước là chuẩn bị cho thất bại.

Lối ra từ AI và dữ liệu vệ tinh

Trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu vệ tinh đang mở ra hướng đi mới cho các nước đang phát triển xây dựng EEW:

Vệ tinh Sentinel-1A của Cơ quan Vũ trụ Châu Âu (ESA), sử dụng công nghệ radar khẩu độ tổng hợp (SAR) để quan sát bề mặt Trái Đất. Ảnh minh họa
Vệ tinh Sentinel-1A sử dụng công nghệ radar khẩu độ tổng hợp (SAR) để quan sát bề mặt trái đất. Ảnh minh họa

Vệ tinh Sentinel-1A của Cơ quan Vũ trụ Châu Âu (ESA), sử dụng công nghệ radar khẩu độ tổng hợp (SAR) để quan sát bề mặt trái đất. Công nghệ giao thoa radar (InSAR) cho phép đo lường chính xác các chuyển động nhỏ của bề mặt đất, thậm chí ở mức milimet.

Vệ tinh Landsat của Mỹ cung cấp dữ liệu quang học đa phổ với độ phân giải không gian và thời gian cao, hỗ trợ giám sát biến dạng bề mặt đất. Tuy nhiên, dữ liệu quang học từ Landsat có thể bị ảnh hưởng bởi điều kiện thời tiết như mây che phủ, hạn chế khả năng quan sát liên tục.

AI và các mô hình học máy (machine learning) đang được ứng dụng để phân tích hàng triệu tín hiệu địa chấn và rung chấn trong thời gian thực. Các mô hình học sâu (deep learning) không chỉ giúp xác định vị trí tâm chấn, độ sâu và cường độ của các đợt địa chấn, mà còn có khả năng dự đoán những yếu tố này trước khi các đợt sóng mạnh lan rộng.

Ví dụ nổi bật là thuật toán DiTing do đại học Texas tại Austin (Mỹ) phát triển, được đào tạo trên dữ liệu địa chấn từ Trung Quốc, đã phân tích các mô hình rung chấn để xác định tâm chấn tiềm năng và đánh giá khả năng xảy ra động đất.

Hành động chiến lược cho Việt Nam

Thứ nhất, thay đổi tư duy “vùng an toàn”: Không nên chủ quan vì ít có động đất lớn. Hệ thống cảnh báo là bảo hiểm chiến lược, đặc biệt trong bối cảnh đô thị hóa nhanh.

Thứ hai, lập bản đồ nguy cơ động đất quốc gia: Cần xây dựng bản đồ nguy cơ động đất chi tiết đặc biệt tại các khu vực có công trình trọng yếu như thủy điện, đường cao tốc, thành phố đông dân cư. Lập bản đồ nguy cơ địa chấn không phải là nhiệm vụ của riêng ngành địa chất, mà cần phối hợp chặt chẽ với quy hoạch đô thị, xây dựng, giao thông và phòng chống thiên tai.

Thứ ba, ban hành quy chuẩn kỹ thuật bắt buộc cho công trình trọng yếu: Cần nhanh chóng xây dựng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với những công trình có ảnh hưởng lớn đến cộng đồng trong trường hợp xảy ra động đất. Cần có quy định bắt buộc tích hợp cảnh báo động đất vào thiết kế và vận hành các công trình như bệnh viện, nhà cao tầng, nhà máy điện, hầm giao thông hay trường học trong quản lý rủi ro thiên tai.

Thứ tư, đầu tư vào công nghệ lõi, bắt đầu từ AI và vệ tinh: Học học hỏi từ thuật toán DiTing ở Mỹ để phân tích tín hiệu địa chấn, đồng thời đầu tư vào các hệ thống tiếp nhận và xử lý dữ liệu từ các vệ tinh như Sentinel (châu Âu) hoặc Landsat (Mỹ), kết hợp với dữ liệu địa chấn nội địa để phát hiện sớm các vùng tích tụ ứng suất địa tầng.

Thứ năm, xây dựng ứng dụng cảnh báo động đất trên di động: Các ứng dụng như MyShake (Mỹ) hay LastQuake (châu Âu) đã chứng minh hiệu quả trong việc cảnh báo sớm dựa trên cảm biến trong điện thoại hoặc mạng lưới cộng đồng. Việt Nam hoàn toàn có thể thí điểm phát triển ứng dụng quốc gia về cảnh báo động đất, tích hợp với các nền tảng phổ biến như Zalo, SMS, App địa phương, và tích hợp bản đồ nguy cơ địa chấn theo thời gian thực.

Thứ sáu, tham gia các sáng kiến khu vực và quốc tế về chống rủi ro địa chấn:Những quốc gia đi trước như Nhật Bản, Mỹ, Đài Loan (Trung Quốc) sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm thông qua chương trình viện trợ, chuyển giao công nghệ hoặc nghiên cứu chung. Thay vì tự đầu tư đơn lẻ với nguồn lực hạn chế, Việt Nam nên chủ động đàm phán và đề xuất các dự án hợp tác quốc tế.

Thứ bảy, lồng ghép giáo dục cộng đồng: Việt Nam cần cần đưa giáo dục phòng tránh thiên tai vào trường học, bệnh viện, khu dân cư, và tổ chức diễn tập định kỳ để cộng đồng không bị bất ngờ khi thảm họa xảy ra. Nhật Bản là minh chứng điển hình: ngay từ cấp tiểu học, học sinh đã được dạy cách trú ẩn, sơ tán và phản ứng khi có động đất.

Trận động đất Myanmar mạnh 7,7 độ vừa qua một lần nữa gióng lên hồi chuông cảnh báo cho toàn khu vực Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam – nơi vẫn tiềm ẩn nhiều đứt gãy địa chất nguy hiểm nhưng chưa có hệ thống cảnh báo động đất sớm hiệu quả.
Kinh nghiệm từ Nhật Bản, Mexico và Mỹ cho thấy: chỉ khi chủ động chuẩn bị và đầu tư vào công nghệ lõi như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu vệ tinh, cùng các ứng dụng cảnh báo trên di động, Việt Nam mới có thể bảo vệ người dân, hạ tầng trọng yếu và đảm bảo an toàn công nghiệp trước thảm họa địa chấn ngày càng khó lường.
Thanh Thanh
Bạn thấy bài viết này thế nào?
Kém Bình thường ★ ★ Hứa hẹn ★★★ Tốt ★★★★ Rất tốt ★★★★★
Bài viết cùng chủ đề: Động đất

Có thể bạn quan tâm

Tin mới nhất

Nhân sự 1/4: Thiếu tướng Công an nhận nhiệm vụ tại Quốc hội; các địa phương sắp xếp cơ quan báo chí

Nhân sự 1/4: Thiếu tướng Công an nhận nhiệm vụ tại Quốc hội; các địa phương sắp xếp cơ quan báo chí

Về thông tin nhân sự ngày 1/4, Thiếu tướng Nguyễn Quốc Hùng được phê chuẩn giữ chức vụ Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội.
Thời tiết hôm nay 2/4: Nam Bộ có mưa đá, lốc xoáy

Thời tiết hôm nay 2/4: Nam Bộ có mưa đá, lốc xoáy

Thời tiết hôm nay 2/4, Nam Bộ tiếp tục có mưa rào và dông rải rác, trong mưa dông có khả năng xảy ra lốc, sét, mưa đá và gió giật mạnh.
Thời tiết biển hôm nay 2/4/2025: Nhiều vùng biển động

Thời tiết biển hôm nay 2/4/2025: Nhiều vùng biển động

Dự báo thời tiết biển hôm nay 2/4/2025, gió đông bắc hoạt động với cường độ trung bình đến mạnh trên hầu khắp các vùng biển.
UBND tỉnh Điện Biên gửi thư cảm ơn Báo Công Thương sau Lễ hội Hoa Ban

UBND tỉnh Điện Biên gửi thư cảm ơn Báo Công Thương sau Lễ hội Hoa Ban

Điện Biên trân trọng cảm ơn sự quan tâm, hỗ trợ của Báo Công Thương, góp phần vào thành công rực rỡ của Lễ hội Hoa Ban và Ngày hội Văn hóa của tỉnh.
Hà Nội: Dự án ì ạch, người dân

Hà Nội: Dự án ì ạch, người dân 'ngộp thở' vì rác

Dự án đường nối Đỗ Đức Dục và Mễ Trì sau gần một thập kỷ thi công vẫn chưa hoàn thành, gây ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống người dân.

Tin cùng chuyên mục

Lựa chọn cán bộ khi tinh giản: Góc nhìn từ Thanh Hóa

Lựa chọn cán bộ khi tinh giản: Góc nhìn từ Thanh Hóa

Với nhiều lần sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, xã; địa phương này đã có kinh nghiệm của riêng mình khi giải bài toán về sắp xếp cán bộ khi tinh gọn bộ máy.
Xuất hiện nhà tiên tri động đất: Tin hay không?

Xuất hiện nhà tiên tri động đất: Tin hay không?

Gần đây, thông tin một nhà "tiên tri" từ Ấn độ đã viết trên mạng xã hội về sự cố động đất ở Myanmar đã gây xôn xao dư luận. Vậy chúng ta có nên tin không?
Bỏ xét tuyển sớm, điểm chuẩn sư phạm còn tăng đột biến?

Bỏ xét tuyển sớm, điểm chuẩn sư phạm còn tăng đột biến?

Mùa tuyển sinh 2025 sẽ bỏ xét tuyển sớm, điểm chuẩn các trường sư phạm sẽ thay đổi thế nào? Quy chế tuyển sinh mới liệu có giảm bớt căng thẳng cho thí sinh?
Hà Nội đề ra nhiều nhiệm vụ an ninh trọng tâm năm 2025

Hà Nội đề ra nhiều nhiệm vụ an ninh trọng tâm năm 2025

Chiều 1-4, Thành ủy Hà Nội tổ chức hội nghị Tổng kết Chương trình 09 về “Tăng cường quốc phòng, an ninh, ổn định chính trị, trật tự xã hội giai đoạn 2021-2025.
Bộ Nội vụ: Dự kiến trình Quốc hội ban hành Nghị quyết về sắp xếp cấp tỉnh trong quý II

Bộ Nội vụ: Dự kiến trình Quốc hội ban hành Nghị quyết về sắp xếp cấp tỉnh trong quý II

Theo Chánh Văn phòng Bộ Nội vụ, Bộ Nội vụ dự kiến trình Quốc hội ban hành Nghị quyết về sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh trước ngày 30/6.
Trường đại học đầu tiên giảm 43% năng lượng trong vận hành

Trường đại học đầu tiên giảm 43% năng lượng trong vận hành

Trường Đại học Anh Quốc Việt Nam là đơn vị đầu tiên đạt chứng nhận quốc tế nhờ tiết kiệm năng lượng vượt trội, hướng đến vận hành xanh.
Long An thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội, công nhân

Long An thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội, công nhân

Trước nhu cầu về nhà ở xã hội, nhà ở cho công nhân ngày càng lớn, UBND tỉnh Long An đã chỉ đạo sớm đưa các dự án này vào khởi công.
Tiêu chuẩn chống động đất: Yêu cầu quan trọng cho các nhà máy

Tiêu chuẩn chống động đất: Yêu cầu quan trọng cho các nhà máy

Tiêu chuẩn chống động đất là yếu tố sống còn trong xây dựng nhà máy. Hiểu rõ và áp dụng đúng sẽ giúp giảm nguy cơ sập đổ khi có địa chấn.
Triển khai Nghị định 168 giúp tai nạn giao thông giảm cả 3 tiêu chí

Triển khai Nghị định 168 giúp tai nạn giao thông giảm cả 3 tiêu chí

Sau 3 tháng thực hiện Nghị định 168, lực lượng Cảnh sát giao thông toàn quốc đã xử lý gần 730.000 trường hợp vi phạm, tai nạn giao thông giảm 3 tiêu chí.
Điều chỉnh tiêu chí sắp xếp các đơn vị cấp xã

Điều chỉnh tiêu chí sắp xếp các đơn vị cấp xã

Theo Bộ Nội vụ, tiêu chí sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã đã có một số điều chỉnh để phù hợp với chỉ đạo cấp trên và tình hình thực tế.
Vì sao loại bớt phương thức xét tuyển đại học 2025?

Vì sao loại bớt phương thức xét tuyển đại học 2025?

Bộ Giáo dục và Đào tạo đã công bố danh mục 17 phương thức xét tuyển đại học 2025, giảm 4 phương thức so với năm 2024 nhằm công bằng hơn cho các thí sinh.
Dư chấn động đất

Dư chấn động đất 'phơi bày' chất lượng thi công chung cư?

Rung chấn từ động đất Myanmar hé lộ nguy cơ tại các chung cư thi công kém chất lượng, tiềm ẩn rủi ro mất an toàn nghiêm trọng tại Việt Nam.
Sáp nhập tỉnh: Thông tin về chính sách đặc thù đối với người dân

Sáp nhập tỉnh: Thông tin về chính sách đặc thù đối với người dân

Khi sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, xã, người dân vẫn sẽ tiếp tục được hưởng các chính sách đặc thù trên địa bàn như trước sắp xếp.
Canh tác lúa giảm phát thải: Nâng giá trị hạt gạo Việt

Canh tác lúa giảm phát thải: Nâng giá trị hạt gạo Việt

Canh tác lúa bền vững, tiết kiệm chi phí sản xuất, nâng cao năng suất và chất lượng lúa gạo, giảm phát thải khí nhà kính và bảo vệ môi trường
Trẻ em thiếu vi chất dinh dưỡng: Dutch Lady có lời giải?

Trẻ em thiếu vi chất dinh dưỡng: Dutch Lady có lời giải?

Tình trạng thiếu vi chất ở trẻ em Việt Nam đang là vấn đề cấp bách. Dutch Lady vừa ra mắt sản phẩm sữa cải tiến, liệu có giải quyết được thách thức này?
Xe bồn chở xăng dầu bốc cháy dữ dội trên cao tốc Nội Bài - Lào Cai

Xe bồn chở xăng dầu bốc cháy dữ dội trên cao tốc Nội Bài - Lào Cai

Một xe bồn bốc cháy dữ dội trên cao tốc Nội Bài - Lào Cai đoạn qua địa phận huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái khiến giao thông ùn tắc cục bộ.
Thời tiết hôm nay 1/4: Bắc Bộ có nơi dưới 10 độ

Thời tiết hôm nay 1/4: Bắc Bộ có nơi dưới 10 độ

Thời tiết hôm nay 1/4, Tây Bắc Bộ và Đông Bắc Bộ trời rét, có nơi rét đậm, rét hại, nhiệt độ thấp nhất có nơi dưới 10 độ.
Thời tiết biển hôm nay 1/4/2025: Bắc Biển Đông sóng lớn

Thời tiết biển hôm nay 1/4/2025: Bắc Biển Đông sóng lớn

Dự báo thời tiết biển hôm nay 1/4/2025, gió đông bắc ngoài khơi Trung Bộ và khu vực Bắc Biển Đông hoạt động mạnh, sóng cao 2,0 - 4,0m.
Chính thức từ 2/4: Hà Nội trả lương hưu qua ngân hàng

Chính thức từ 2/4: Hà Nội trả lương hưu qua ngân hàng

Từ ngày 2/4, tại Hà Nội, Bảo hiểm xã hội Khu vực I sẽ thực hiện chi trả lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội qua tài khoản cá nhân.
Loạt chung cư ở TP. Hồ Chí Minh bị sờ gáy sau vụ động đất nứt nhà

Loạt chung cư ở TP. Hồ Chí Minh bị sờ gáy sau vụ động đất nứt nhà

Bộ Xây dựng yêu cầu TP. Hồ Chí Minh rà soát lại toàn bộ các chung cư trên địa bàn liên quan đến phòng, chống động đất.
Mobile VerionPhiên bản di động