Vì sao gói hỗ trợ lãi suất chỉ giải ngân được 1,95%?

Chiều 12/10, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thảo luận về báo cáo thực hiện Nghị quyết 43 của Quốc hội về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội.

Báo cáo của Chính phủ do Bộ trưởng Bộ Kế hoạch & Đầu tư Nguyễn Chí Dũng trình bày nêu rõ, Nghị quyết 43 quy định hỗ trợ lãi suất vay 2% trị giá 40.000 tỷ đồng từ các ngân sách nhà nước thông qua các ngân hàng thương mại cho một số ngành, lĩnh vực quan trọng, các doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh có khả năng trả nợ, có khả năng phục hồi; cho vay cải tạo chung cư cũ, xây dựng nhà ở xã hội, nhà cho công nhân mua, thuê và thuê mua có hạn cuối giải ngân đến ngày 31/12/2023.

Tuy nhiên, sau gần một năm rưỡi triển khai, đến cuối tháng 8/2023, chính sách này mới giải ngân khoảng 781 tỷ đồng, tức 1,95% nguồn lực bố trí. Dự kiến tới hết năm nay, gói hỗ trợ lãi vay này sẽ giải ngân khoảng 1.408 tỷ đồng, tức còn hơn 38.590 tỷ đồng không sử dụng hết.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch & Đầu tư Nguyễn Chí Dũng trình bày Báo cáo của Chính phủ về thực hiện Nghị quyết 43

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nêu nhiều nguyên nhân khiến chính sách này giải ngân rất thấp. Một trong số đó là tâm lý e ngại thanh tra, kiểm tra. “Doanh nghiệp đủ điều kiện nhưng chọn không vay do ngại bị thanh, kiểm tra. Họ cân nhắc giữa lợi ích từ việc được hỗ trợ lãi suất và chi phí phát sinh nếu nhận hỗ trợ, như phải theo dõi chứng từ, tuân thủ các thủ tục hậu kiểm, kiểm toán của cơ quan Nhà nước”, ông Dũng nêu.

Ngoài ra, khách hàng cũng có tâm lý lo ngại trường hợp bị cơ quan Nhà nước có thẩm quyền xác định phải thu hồi số tiền hỗ trợ lãi suất, do khoản này đã được hạch toán vào lợi nhuận doanh nghiệp và chia cổ tức cho cổ đông. Chưa kể việc xác định đối tượng đủ điều kiện “có khả năng phục hồi” theo Nghị quyết 43 gặp khó khăn.

Bộ trưởng Dũng phân tích, nhiều doanh nghiệp có khả năng trả nợ, nhưng khó khẳng định có khả năng phục hồi hay không. Cũng có đơn vị đạt doanh thu, lợi nhuận trong giai đoạn dịch bệnh cao, nhưng kinh tế hiện khó khăn nên khó đánh giá đáp ứng tiêu chí “phục hồi”.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội thảo luận về báo cáo thực hiện Nghị quyết 43

Thẩm tra nội dung này, Ủy ban Kinh tế dẫn số liệu của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), cơ quan thẩm tra cho hay, chỉ 29,5% doanh nghiệp biết tới chính sách hỗ trợ lãi suất 2%. Kết quả khảo sát của VCCI cũng chỉ ra, khoảng 2% doanh nghiệp nhận được khoản vay từ gói này, nhưng gần 57% đơn vị gặp khó khăn khi thực hiện thủ tục tiếp cận khoản vay. “Đa số doanh nghiệp cho biết điều kiện cho vay khó khăn là trở ngại lớn nhất khi thực hiện thủ tục tiếp cận khoản vay theo gói hỗ trợ”, Ủy ban Kinh tế nhận xét.

Chính sách hỗ trợ lãi suất 2% là một trong những giải pháp nhằm giúp doanh nghiệp, người dân giảm chi phí kinh doanh, khôi phục sản xuất, hỗ trợ phục hồi, kích thích kinh tế. Tuy nhiên, việc giải ngân hết gói hỗ trợ là không khả thi. “Điều này cho thấy việc đề xuất, xây dựng chính sách chưa sát thực tế, quy trình thủ tục gây nhiều vướng mắc, khó khăn trong triển khai thực hiện”, cơ quan thẩm tra của Quốc hội nhận định.

Tổng thư ký Quốc hội Bùi Văn Cường bày tỏ đồng tình với ý kiến của Ủy ban Kinh tế. Ông cũng dẫn lại việc đi tiếp xúc cử tri, nhiều doanh nghiệp cũng nói thật về khó khăn liên quan vấn đề thủ tục, điều kiện vay nên họ không mặn mà tiếp cận chính sách.

Giải ngân đạt thấp, nhưng Chính phủ vẫn đề xuất tiếp tục thực hiện gói hỗ trợ lãi suất này. Góp ý kiến, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết, thực tế tại Hậu Giang triển khai rất tốt nội dung này và có kiến nghị tiếp tục tăng cường thực hiện chính sách trên. Ông đồng tình với đề xuất tiếp tục thực hiện chính sách này từ nay đến cuối năm 2023. Trường hợp việc thực hiện quá khó khăn thì nhất trí không làm nữa.

Trong khi đó, Ủy ban Kinh tế lưu ý Chính phủ cần tính toán nhu cầu, trình tự thủ tục hỗ trợ trước khi ban hành chính sách. Khi kết thúc thời gian giải ngân của chương trình thì hủy dự toán, kế hoạch vốn theo đúng quy định tại nghị quyết và Luật Ngân sách nhà nước.