Tìm giải pháp phát triển thị trường lao động hiện đại, bền vững

Để đưa đất nước bước vào một giai đoạn phát triển mới, Đảng ta đã xác định các mục tiêu cụ thể hướng tới những dấu mốc phát triển quan trọng của đất nước ta, đến năm 2030, là nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; đến năm 2045, trở thành nước phát triển, thu nhập cao.

Xây dựng thị trường lao động hiện đại

Tại Tọa đàm trực tuyến “Phát triển thị trường lao động hiện đại tới năm 2030, tầm nhìn 2045” do Báo Nhân Dân tổ chức ngày 11/12, ông Nguyễn Ngọc Thanh, Vụ Trưởng, Trưởng ban Nhân Dân điện tử cho biết: Để đạt được các khát vọng này, những yêu cầu về nguồn nhân lực, lao động và việc làm luôn được đặt lên hàng đầu. Trong đó, tập trung hoàn thiện và nâng cao chất lượng hệ thống thông tin dự báo thị trường lao động và chất lượng dịch vụ việc làm; hoàn thiện cơ chế, chính sách để phát triển đồng bộ, liên thông thị trường lao động cả về quy mô, chất lượng lao động và cơ cấu ngành nghề; xây dựng cơ chế, chính sách để định hướng dịch chuyển lao động thông thoáng, phân bố hợp lý lao động theo vùng. Đồng thời, đổi mới chế độ tuyển dụng, sử dụng, trọng dụng nhân tài trong quản lý, quản trị nhà nước, khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo…

Chia sẻ về vấn đề này, ông Vũ Trọng Bình, Cục trưởng Cục Việc làm, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB&XH) cho biết: Hiện, Bộ LĐ-TB&XH đang xây dựng hai Đề án “Hỗ trợ phát triển thị trường lao động đến năm 2030” và Đề án “Nâng cao năng lực dự báo cung - cầu lao động”, 2 đề án này là hết sức quan trọng trong việc hướng tới xây dựng một thị trường lao động hiện đại.

Ông Bình dẫn chứng, 10 năm qua, thị trường lao động nước ta quy mô còn nhỏ, các thể chế thị trường lao động mới được thiết lập có hành lang pháp lý như Trung tâm dịch vụ việc làm, doanh nghiệp dịch vụ việc làm và các sàn giao dịch việc làm. Khi 2 đề án này đi vào thực tiễn, sẽ giúp thị trường lao động Việt Nam có những phát triển rất mạnh trong nước, tạo sự kết nối mạnh mẽ với thị trường lao động quốc tế, như Đông Nam Bộ hay đồng bằng sông Hồng. Đối với miền núi, hướng tới phát triển thị trường riêng để vừa bảo đảm hài hòa với trình độ phát triển của miền núi, vừa đúng với những chính sách của khu vực này.

Ngoài ra, đề án phải bảo đảm có những chính sách thu hút các chuyên gia giỏi quốc tế và trong nước để hài hòa giữa lao động trong nước và quốc tế - Cục trưởng Cục Việc làm nhấn mạnh.

Đánh giá cao 2 đề án là định hướng đúng và thực chất, vì giải quyết việc làm là mục tiêu của an sinh xã hội, là trụ cột có tính chất phòng ngừa bảo đảm cho người việc làm có thu nhập, giải quyết đời sống cho người lao động, ông Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội – cho biết: Khi nghiên cứu đề án này phải xử lý hai vấn đề, đầu tiên phải khắc phục cho được tồn tại hiện nay đang đặt ra đối với Chính phủ về giải quyết việc làm cho người lao động. Đây là một trong những yếu tố quan trọng của năng suất lao động và tăng trưởng kinh tế.

Hiện nay, nguồn chất lượng nhân lực của Việt Nam còn thấp, quan hệ cung - cầu đang có vấn đề. Cung chưa đáp ứng cầu sử dụng và dịch chuyển quá trình lao động chưa phù hợp với quá trình dịch chuyển cơ cấu kinh tế. Bên cạnh đó, thị trường lao động là một thị trường chịu tác động của nhiều yếu tố, chưa giải quyết đáp ứng được hiện tại.

Cùng với đó, xây dựng cho được một thị trường lao động ổn định, hài hòa và hiện đại. Đề án phải giải quyết được chất lượng thị trường lao động, bởi vì chất lượng thị lao động giải quyết việc làm bền vững. Cụ thể, đáp ứng việc làm theo quyền của con người theo quy định Hiến pháp như học nghề, tự tạo việc làm, tự chọn nơi làm việc (theo Điều 25 của Hiến pháp); bảo đảm có thu nhập hợp lý, có chính sách bảo hiểm như bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm các chức năng sau này khi người lao động rời khỏi thị trường lao động vẫn có thể tồn tại; bảo đảm an toàn lao động, an toàn sinh mạng, vệ sinh môi trường trong quá trình làm việc…

Ông Bùi Sỹ Lợi nhấn mạnh: “Để tránh để người lao động rơi vào cảnh thất nghiệp, cần phải nghĩ đến việc đào tạo, đào tạo lại nhằm giữ chỗ cho người lao động để khi chuyển đổi cơ cấu, công nghệ dưới tác động cách mạng công nghiệp 4.0, người lao động vẫn có cơ hội tìm công việc khác. Ngoài ra, còn có một số yếu tố nữa để giải quyết vấn đề việc làm bền vững”.

Chuyển lao động phi chính thức sang chính thức

Một số chuyên gia cũng cho rằng, thị trường lao động ở các nước phát triển nói chung và Việt Nam nói chung là thị trường phân đoạn, không đồng nhất. Bản chất của việc làm trên thị trường lao động Việt Nam hiện nay mang tính chất mưu sinh là chủ yếu, không phải việc làm hướng tới tăng trưởng kinh tế bền vững hay tăng trưởng xanh. Vì vậy khoảng cách giữa mục tiêu đặt ra là việc làm hướng tới tăng trưởng kinh tế bền vững, phát triển kinh tế xã hội bền vững là khoảng cách khá xa. Do đó, cần có lộ trình cụ thể, không thể coi là một thị trường lao động đồng nhất giống như các nước phát triển.

Bên cạnh khu vực chính thức, còn tồn tại khu vực phi chính thức. Khu vực phi chính thức cung cấp công ăn việc làm, sinh kế cho nhiều người lao động và gia đình họ. Khu vực này dễ tham gia và không có rào cản, quy định về vốn và kỹ năng nên trong bất kỳ hoàn cảnh nào người lao động cũng tham gia được thị trường này và thị trường phi chính thức sẽ còn tồn tại lâu dài và phát triển. Hiện nay có 56 triệu lao động, mới có 20 triệu lao động trong quan hệ lao động. Đây là số lao động có việc làm ổn định hơn và thu nhập tốt hơn, có sự bảo vệ tốt hơn, có BHXH và BHYT. Còn lại 46 triệu lao động hoàn toàn không có ai bảo hộ trong khi chúng ta thực hiện Nghị quyết 28 của Ban chấp hành TW về cải cách chính sách BHXH, thực hiện BHYT, BHXH toàn dân nhằm bảo vệ người lao động ở tất cả các khu vực tốt hơn. Do đó, cần từng bước nâng cao chất lượng của thị trường phi chính thức, giúp lao động có động lực để chuyển đổi sang thị trường chính thức.

Chia sẻ về việc dịch chuyển lao động phi chính thức, ông Vũ Trọng Bình cho biết, hiện Bộ LĐ-TB&XH đang làm việc với các đơn vị liên quan để đánh giá, xây dựng chính sách về vấn đề này. Kể cả các nước phát triển cũng vẫn tồn tại vấn đề lao động phi chính thức. Ông đáng giá, việc dịch chuyển phi chính thức sang chính thức phụ thuộc vào tính chuyên nghiệp của nền kinh tế. Trong đó, nền kinh tế càng chuyên nghiệp, tổ chức càng mạnh mẽ thì sự dịch chuyển này càng mạnh do sự dịch chuyển này đòi hỏi chi phí của thị trường lao động. Khi thị trường càng liên thông thì sự dịch chuyển càng nhanh, ngược lại thị trường nhỏ lẻ thì sẽ đòi hỏi chi phí lớn.

Dưới góc nhìn của một doanh nghiệp, ông Nguyễn Trọng Hưng, Công ty Cổ phần MediaMart Việt Nam – cho biết: Đề án đã đưa ra được những giải pháp với những nội dung hết sức cụ thể, chú trọng rất nhiều vào việc hướng nghiệp cho học sinh, sinh viên sau khi tốt nghiệp. Điều này góp phần giải quyết được vấn đề tồn đọng khá lâu trong hoạt động đào tạo. Tạo ra được tư duy định hình rõ ràng cho người học là học ra để làm gì, hỗ trợ sát người lao động các thông tin tuyển dụng chính thống, giúp người lao động và người sử dụng lao động sớm tìm được nhau làm giảm bớt thời gian tuyển dụng và giảm bớt các chi phí không cần thiết.

Ông Nguyễn Trọng Hưng kỳ vọng, hệ thống thông tin thị trường lao động quốc gia sớm được hoàn thiện và liên thông trong toàn quốc, để người lao động và người sử dụng lao động khi có nhu cầu thì việc tiếp cận sẽ dễ dàng, đầy đủ thông tin và kết nối nhanh chóng. Như vậy, doanh nghiệp và người lao động sẽ giảm được chi phí đáng kể và hoạt động của thị trường lao động cũng hiệu quả hơn rất nhiều.

Ngoài ra, các chuyên gia cũng cho rằng Đề án về “Nâng cao năng lực dự báo cung - cầu lao động” trên thị trường lao động, bên cạnh phương án dự báo truyền thống, nên đề cập tới Big Data để cập nhật thường xuyên dữ liệu về lao động và việc làm.