Thị trường ô tô Việt Nam hứa hẹn nhất trong AFTA

Theo các nhà phân tích, dự kiến đến năm 2025, GDP bình quân đầu người của Việt Nam là 5.000 đôla Mỹ sẽ thúc đẩy tiêu thụ xe ô tô sang một giai đoạn mới.

Chính phủ Việt Nam quan tâm đến việc đi tắt đón đầu chuỗi giá trị sản xuất, đã thúc đẩy sự tăng trưởng của ngành công nghiệp ô tô thông qua các biện pháp bảo hộ và ưu đãi thuế quan đối với sản xuất trong nước. Mục tiêu là sản xuất ô tô nguyên chiếc (CBU) được sản xuất bằng các linh kiện ô tô trong nước để từ đó thúc đẩy chuỗi cung ứng nội địa sinh lợi. Hơn 17 nhà sản xuất ô tô đã xây dựng nhà máy hoặc liên doanh để sản xuất ô tô trong giai đoạn đầu của thế kỷ 21, mặc dù phần lớn sản lượng vẫn là các đơn vị lắp ráp hoàn toàn (CKD), theo đó các nhà máy lắp ráp ô tô của Việt Nam chủ yếu là các linh kiện nhập khẩu từ nước ngoài.

Trong số các nhà sản xuất này, một trong những công ty gia nhập thị trường quốc gia là VinFast, thuộc Tập đoàn VinGroup. Năm 2018, Tập đoàn VinGroup đã mua lại hoạt động sản xuất và phân phối của General Motor tại Việt Nam. Hiện, VinFast đang nỗ lực xây dựng danh tiếng thương hiệu của mình với việc tung ra thị trường các dòng xe hơi cao cấp và SUV cũng như xe máy điện, đồng thời đầu tư mạnh mẽ vào các chiến lược xây dựng thương hiệu trong nước và quốc tế.

Sự hội nhập của Việt Nam với nền kinh tế toàn cầu và khu vực, từ đó được hưởng lợi như một trung tâm chuỗi cung ứng chính, đã thúc đẩy chính phủ định hướng lại một số chính sách để ưu tiên tăng trưởng lĩnh vực ô tô. Việc mở cửa thị trường đã làm giảm các rào cản thương mại bảo hộ đối với lĩnh vực ô tô mới nổi của Việt Nam. Nhưng cũng đã đưa ra nhiều loại hàng hóa vận chuyển với giá cả phải chăng hơn cho một thị trường mới chớm nở với hơn 90 triệu người di động trở lên.

Năm 2019, hơn 300.000 xe ô tô đã được tiêu thụ tại Việt Nam, tăng gần 10 lần so với năm 2006. Năm 2007, Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) đặt ra yêu cầu giảm thuế đối với ô tô từ khoảng 90% xuống 47% và cuối cùng là thấp hơn.

Tuy nhiên, có ý nghĩa lớn hơn đối với thị trường Việt Nam là thực thi Khu vực Thương mại tự do ASEAN (AFTA). Hiệp định Thương mại Hàng hóa ASEAN (ATIGA) đặt ra đối với Việt Nam không chỉ là cắt giảm mà còn xóa bỏ thuế đối với ô tô được sản xuất tại bất kỳ quốc gia thành viên ASEAN nào kể từ năm 2018. Các liên doanh ô tô tại Việt Nam hiện buộc phải cạnh tranh với các công ty sản xuất ở Thái Lan - đôi khi là các công ty con của họ. Thái Lan được mệnh danh là Detroit của châu Á nhờ quy mô kinh tế và hiệu quả sản xuất ô tô.

AFTA đang khiến nhiều công ty ô tô phải suy nghĩ lại về chiến lược sản xuất và tiếp cận thị trường trong khu vực và tại Việt Nam. Điều này đặc biệt đúng đối với các nhà sản xuất Nhật Bản như Toyota đã đầu tư đáng kể vào năng lực sản xuất của Thái Lan và duy trì thị phần thống trị tại Việt Nam.

Tương lai sản xuất của nhiều công ty ở Việt Nam là không chắc chắn, nhưng các nhà sản xuất ô tô hy vọng rằng các chính sách sẽ được cải cách để làm cho ngành sản xuất trong nước trở nên hấp dẫn hơn. Đã có ý kiến kỳ vọng rằng, sau khi Việt Nam thực thi hoàn toàn cam kết với AFTA, ATIGA thì Việt Nam sẽ tập trung nhiều hơn vào đóng xe tải nhẹ và xe tải, dựa trên những lợi thế so sánh. Các hiệp định thương mại khác cũng có thể thay đổi các chiến lược này, các chiến lược này cũng có thể thay đổi dựa trên sự hiện diện tổng thể trên thị trường khu vực của từng công ty.

Hyundai, thương hiệu được ưa chuộng nhất tại Việt Nam vào năm 2020, vượt qua Toyota, đã lựa chọn chiến lược mở rộng tại Việt Nam, đầu tư nâng cao năng lực sản xuất cho nhà máy Ninh Bình. Với việc thực thi Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam EU đã mở ra chuỗi cung ứng hiệu quả về chi phí cho các bộ phận và với việc Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) được thực thi, Việt Nam vẫn cung cấp một thị trường hấp dẫn về doanh số và trung tâm sản xuất cho nhiều công ty.

Điều còn phải xem là việc thực hiện các hiệp định thương mại khu vực mới nhất, RCEP và Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), sẽ định hình lại định hướng thị trường Việt Nam và Đông Nam Á như chuỗi cung ứng xuyên ASEAN và Trung Quốc, nhất là trở nên tích hợp hơn nữa. Việc điều chỉnh các điều khoản của các hiệp định thương mại sẽ dần dần được điều chỉnh, nhưng sẽ thống nhất hơn nữa chiến lược của các công ty ô tô, đặc biệt là những công ty tập trung vào hai trong số các thị trường toàn cầu đang phát triển - Trung Quốc và Đông Nam Á.