Tăng cường chính sách để kiểm soát thuốc lá điện tử

Thuốc lá điện tử là mối nguy hại mới

Thông tin tại hội thảo, TS.BS Nguyễn Trọng Khoa - Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh, Bộ Y tế nhấn mạnh, thuốc lá nung nóng không có tác dụng giảm hại hay cai nghiện như ngành công nghiệp thuốc lá tuyên bố.

"Các tập đoàn thuốc lá thường truyền thông họ là các công ty có trách nhiệm với cộng đồng, nhưng thay vì khuyên mọi người bỏ thuốc, họ thường xuyên đưa ra thông điệp để khuyến khích người tiêu dùng lựa chọn hoặc dùng loại thuốc lá thông thường hay dùng thuốc lá điện tử/thuốc lá nung nóng.

Họ đưa ra hướng tiếp cận giảm tác hại của thuốc lá điếu thông thường bằng việc sử dụng thuốc lá nung nóng. Tuy nhiên, tất cả các loại thuốc lá điều gây hại đối với sức khỏe", TS. Khoa nói.

Dẫn số liệu tổng hợp báo cáo của gần 700 cơ sở khám bệnh, chữa bệnh, ông Khoa cho biết, chỉ tính riêng năm 2023, đã có hơn 1.200 ca nhập viện do sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Trong đó, có 81 người sử dụng lần đầu và hơn 1.100 người từng dùng một thời gian.

Đáng lo ngại, các nghiên cứu gần đây cho thấy, thực trạng sử dụng thuốc lá mới chủ yếu là trong giới trẻ. Chỉ trong vòng 2 năm, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử trong học sinh 13-15 tuổi đã gia tăng một cách đáng kể (từ 3,5% năm 2022 lên 8% năm 2023). Tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử cũng cao ở nhóm tuổi từ 15-24 tuổi (7,3%).

"Do tác hại nghiêm trọng của các sản phẩm thuốc lá mới tới sức khỏe, đặc biệt là thế hệ trẻ; chúng ta phải quyết liệt ngăn chặn việc sử dụng trước khi quá muộn", ông Nguyễn Trọng Khoa nhấn mạnh.

Có sự mâu thuẫn lợi ích trong xây dựng chính sách

Tại hội thảo, bà Đinh Thị Thu Thủy - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế cho biết, Việt Nam đã tham gia công ước khung về kiểm soát thuốc lá gần 20 năm. Tại khoản 5.3 của điều ước, có quy định khi hoạch định và tham gia các chính sách liên quan đến y tế công cộng, các bên đặc biệt là các cơ quan làm chính sách phải lưu ý để không bị các lợi ích về thương mại và các lợi ích khác tác động, đồng thời cũng phải phù hợp với luật pháp quốc gia.

"Chính vì các quy định đó, Bộ Y tế luôn thận trọng lưu ý khi làm các chính sách pháp luật mà có sự mâu thuẫn lợi ích giữa y tế công cộng và liên quan đến lợi ích doanh nghiệp. Đặc biệt liên quan đến chính sách kiểm soát thuốc lá mà Việt Nam đã tham gia", bà Thủy nói cho cho biết, vừa qua, có một số bác sĩ tham gia một số hội thảo do ngành công nghiệp thuốc lá đứng sau tài trợ, bác sĩ vô tư không biết việc làm của mình đã vi phạm điều 5.3 công ước khung.

Theo bà Thủy, hiện nay, Bộ Y tế đang triển khai một số chính sách như Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), hay đề xuất ban hành Nghị quyết về cấm sản xuất kinh doanh, nhập khẩu quảng cáo thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng.

"Đây là 2 văn bản pháp lý quan trọng thể hiện rất rõ việc đấu tranh về lợi ích y tế công cộng với các lợi ích nhóm, lợi ích của doanh nghiệp, ngành công nghiệp thuốc lá", bà Thủy nhấn mạnh.

ThS.BS Nguyễn Tuấn Lâm - Đại diện Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam - đánh giá, ngành công nghiệp thuốc lá được coi là một "trung gian truyền bệnh ở quy mô toàn cầu" khi thuốc lá đã được chứng minh gây ra những ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe.

Ngành công nghiệp thuốc lá có nhiều "chiêu trò" để cản trở việc đề xuất cấm thuốc lá mới như: Mua chuộc ngầm hoặc công khai các quá trình xây dựng chính sách, pháp luật; bóp méo các luồng ý kiến công chúng nhằm tạo hình ảnh doanh nghiệp tốt; tìm cách làm giảm giá trị các bằng chứng nghiên cứu...

Theo đó, ngành công nghiệp thuốc lá sử dụng các hoạt động tài trợ và danh nghĩa khoa học để đánh bóng hình ảnh và gây ảnh hưởng; đôi khi là những cái tên rất trá hình như "Thế giới không khói thuốc" tài trợ các nghiên cứu về phòng, chống tác hại thuốc lá tuy nhiên lại do chính công ty thuốc lá tài trợ. Họ tìm cách nới lỏng việc kiểm soát sản phẩm thuốc lá mới; tấn công các tổ chức lớn có quan điểm khách quan…

"Bộ Y tế đã có những phản ứng rất tốt, rất kịp thời với việc ngăn chặn tác hại của thuốc lá mới, quyết tâm bảo vệ sức khỏe, bảo vệ con người" - Ths.BS. Nguyễn Tuấn Lâm đánh giá.