Phát triển nhà máy số - Định hướng ưu tiên lớn của ngành Công Thương

Mức độ tiếp cận của doanh nghiệp còn thấp

Hội thảo do Bộ Công Thương phối hợp cùng Tổ chức phát triển của Liên hợp quốc (UNDP) và Phòng Công nghiệp và Thương mại Việt Nam tổ chức, với mục đích nhằm giới thiệu một số kết quả đánh giá mức độ sẵn sàng tiếp cận với cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 (CMCN 4.0) của các doanh nghiệp (DN) Việt Nam do Bộ Công Thương cũng như một số tổ chức khác thực hiện. Đồng thời tạo cơ hội để trao đổi, thảo luận và đưa ra những khuyến nghị chính sách đối với cơ quan quản lý và giải pháp đối với DN Việt Nam, giúp DN nâng cao năng lực tiếp cận với cuộc CMCN 4.0.

Nhằm cung cấp những luận cứ khoa học, thực tiễn rõ ràng cho việc đề xuất định hướng, chính sách cụ thể gắn với từng ngành, lĩnh vực và cán nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm nhằm chủ động tham gia vào cuộc CMCN 4.0, cuối năm 2017, đầu năm 2018, Bộ Công Thương đã tiến hành khảo sát, đánh giá toàn diện tác động và tính sẵn sàng của các DN ngành Công Thương trong tiếp cận với cuộc CMCN 4.0.

Đánh giá này sử dụng cách tiếp cận và phương pháp đánh giá của Hiệp hội Kỹ thuật Cơ khí của Đức, đánh giá mức độ sẵn sàng tiếp cận CMCN 4.0 theo 6 trụ cột và xếp hạng theo 6 mức độ: Chiến lược và tổ chức; nhà máy thông minh; vận hành thông minh; sản phẩm thông minh; dịch vụ dựa trên dữ liệu và người lao động. Với sự tham gia tích cực của các đơn vị nghiên cứu trong Bộ và sự hỗ trợ kỹ thuật của Tổ chức phát triển của Liên hợp quốc (UNDP), Bộ Công Thương đã hoàn thành nhiệm vụ này vào giữa năm 2018.

Tiến sĩ Nguyễn Thắng, Giám đốc Trung tâm Phân tích và Dự báo, Viện Hàn lâm Khoa học và Xã hội Việt Nam - đại diện cho nhóm nghiên cứu cho biết, Bộ Công Thương đã thực hiện khảo sát trên 2.659 DN, với số lượng phiếu gửi đi là 14.666, chia 18 nhóm ngành công nghiệp - thương mại.

Tiến sĩ Nguyễn Thắng, Giám đốc Trung tâm Phân tích và Dự báo, Viện Hàn lâm Khoa học và Xã hội Việt Nam trình bày báo cáo khảo sát

Kết quả khảo sát cho thấy, phần lớn các DN sản xuất công nghiệp đang có mức độ tiếp cận thấp với cuộc CMCN 4.0, trong đó những trụ cột có mức độ tiếp cận thấp nhất chính Chiến lược tổ chức và sản phẩm thông minh. Kết quả có mức độ tương đồng cao với kết quả đánh giá của VCCI năm 2017 về Cách mạng công nghệ số ở Việt Nam cũng như đánh giá của một số tổ chức như Diễn đàn Kinh tế thế giới, Ban thư ký ASEAN khi so sánh mức độ sẵn sàng của Việt Nam so với các nước trong khu vực và trên thế giới.

Báo cáo cũng chỉ rõ, các DN Nhà nước vượt trội hơn so với DN tư nhân và DN có vốn đầu tư nước ngoài nhờ quy mô lớn hơn, tập trung theo ngành và sản xuất dựa trên ứng dụng công nghệ cao. Đáng lưu ý, tình hình khá hơn ở các ngành dầu khí, điện, hóa chất, sản xuất xe có động cơ và điện - khí đốt - nước, trong khi một số ngành khác như dệt may, da giầy, cơ khí … đang có mức độ sẵn sàng thấp hơn.

Điểm sáng đối với các DN hiện nay chính là trụ cột về “vận hành thông minh” và “người lao động” (kỹ năng). Đây là trụ cột có mức độ sẵn sàng cao hơn so với các trụ cột khác. Cụ thể, ở “vận hành thông minh”: Mức độ sẵn sàng tương đối cao với 61% DN được đánh giá ở mức “cơ bản” hoặc cao hơn; ở trụ cột “người lao động” (kỹ năng), có 43% DN ở mức cơ bản hoặc cao hơn.

Doanh nghiệp cần chiến lược, hành động cụ thể

Phát biểu tại hội thảo, ông Trần Việt Hòa cho hay, cuộc CMCN 4.0 đang diễn ra một cách mạnh mẽ trên thế giới, tuy nhiên mỗi quốc gia có cách tiếp cận khác nhau. Chúng tôi nhận thấy rằng, để có được những định hướng, chính sách phát triển phù hợp, giải pháp cụ thể hỗ trợ, thúc đẩy DN tiếp cận, tham gia vào cuộc CMCN lần thứ 4, chúng ta cần phải hiểu các DN của mình đang đứng ở đâu so với các yêu cầu của một nền sản xuất hiện đại thông minh trong tương lai.

Ông Trần Việt Hòa - Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ phát biểu tại hội thảo

“Kết quả triển khai nhiệm vụ đã cung cấp một bức tranh khá toàn diện về hiện trạng phát triển của các DN trước yêu cầu và thách thức từ cuộc cuộc CMCN lần thứ tư, là cơ sở giúp Bộ Công Thương từng bước định hướng, lựa chọn chính sách phát triển và các giải pháp phù hợp nhằm chủ động tham gia vào cuộc CMCN lần thứ tư; đặt nền móng cho các nghiên cứu, triển khai của Bộ Công Thương khi tiếp tục đi sâu phân tích cụ thể cho từng ngành, lĩnh vực đặc thù” - ông Trần Việt Hòa nói.

Theo ông Nguyễn Quang Vinh, Tổng Thư ký Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, trong thời gian qua, đã có nhiều hội nghị, hội thảo được tổ chức về chủ đề CMCN 4.0, tuy nhiên, hội thảo ngày hôm nay tương đối khác biệt với những thông tin thiết thực nhất, liên quan đến hoạt động của các DN. Từ đó, các DN có thể nhìn nhận lại, căn cứ vào hiện trạng sản xuất của DN mình, ngành mình để quyết định chiến lược áp dụng những thành tựu khoa học kỹ thuật từ CMCN 4.0.

Hiện nay, kỷ nguyên số hay CMCN 4.0 đã len lỏi vào từng ngóc ngách của cuộc sống, từng cá nhân, từng tổ chức. “Trong kỷ nguyên số, nếu DN không sẵn sàng, có năng lực, nhận thức, tư duy và từ đó đưa ra những chiến lược, hành động cụ thể, để nắm bắt được cơ hội từ CMCN 4.0, DN không thể nâng cao năng lực cạnh tranh, năng suất và sẽ bị bỏ lại phía sau trong cuộc chơi này” - ông Nguyễn Quang Vinh bày tỏ.

Bà Caithin Wisen - Đại diện thường trú của UNDP tại Việt Nam phát biểu

Bà Caithin Wisen - Đại diện thường trú của UNDP tại Việt Nam cũng cho rằng, cuộc điều tra đánh giá ngày hôm nay là một trong những cố gắng, nỗ lực lớn để làm sao đưa ra được những bằng chứng cho các bên liên quan biết được định hướng, hiện trạng như thế nào để đưa ra những chính sách để điều tiết, phát triển nền kinh tế. Nghiên cứu này có thể nói là nghiên cứu đầu tiên của Việt Nam, cũng như trong khu vực.

Sau phần chia sẻ thông tin từ kết quả của cuộc khảo sát, đại biểu tham dự hội thảo đã có phần trao đổi, thảo luận về mức độ phù hợp của phương pháp đã được lựa chọn; các thách thức DN phải đối diện khi muốn nâng cao năng lực của mình từ đó có khuyến nghị chính sách và giải pháp phù hợp. Các đại biểu đều thống nhất cao về tính phù hợp của phương pháp đã được lựa chọn, tuy nhiên, trong từng ngành, lĩnh vực cần có sự tùy chỉnh để kết quả đánh giá phản ánh gần nhất với hiện trạng phát triển của DN trước yêu cầu của một nền sản xuất hiện đại trong tương lai.

Nhiều khuyến nghị liên quan tới việc đẩy mạnh cung cấp thông tin, nâng cao nhận thức cho DN, nhất là cấp lãnh đạo; thúc đẩy nghiên cứu khoa học, phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, tư vấn hỗ trợ DN trong quá trình xây dựng nhà máy số; đào tạo kỹ năng cho người lao động; hoàn thiện khung pháp lý cho các mô hình kinh doanh mới... được cho là những ưu tiên cần được triển khai trong thời gian tới.

Ghi nhận những ý kiến tại hội thảo, đại diện Bộ Công Thương cho rằng đây là những trao đổi, thảo luận hết sức có ý nghĩa, giúp Bộ Công Thương nhanh chóng có những bổ sung, điều chỉnh trong quá trình triển khai với mục tiêu hỗ trợ DN cải thiện những mặt còn hạn chế, phát huy thế mạnh từ đó nhanh chóng nắm bắt, tận dụng các cơ hội mà cuộc CMCN 4.0 mang lại để phát triển một cách bền vững.