Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi): Chặn “sân sau”, giảm nợ xấu

Tăng tính minh bạch, tạo an toàn và ổn định hệ thống

Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi), vừa được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp bất thường lần thứ 5. Đánh giá về tác động của Luật với ngành ngân hàng, ông Võ Minh Chiến, đại diện Khối phân tích, Công ty CP Chứng khoán VNDirect cho rằng, việc Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) được thông qua là căn cứ pháp lý kịp thời cho hệ thống các ngân hàng thương mại, đặc biệt trong bối cảnh Nghị quyết số 42/2017/QH-14 thí điểm về xử lý nợ xấu đã hết hiệu lực vào ngày 31/12/2023. “Luật cũng sẽ mang đến sự an toàn, ổn định và phát triển bền vững cho hệ thống các ngân hàng thương mại”, ông Võ Minh Chiến khẳng định.

Phân tích chi tiết, đại diện nhóm nghiên cứu nêu rõ: Tình trạng sở hữu chéo, chi phối tổ chức tín dụng đang là một trong những vấn đề nổi cộm thời gian qua. Để giảm thiểu tình trạng này, Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) đã đưa ra các quy định về giảm tỷ lệ sở hữu cổ phần của cổ đông lớn. Theo đó, từ ngày 1/7/2024, cổ đông và người có liên quan không được sở hữu quá 15% vốn điều lệ của một tổ chức tín dụng; cổ đông lớn của một tổ chức tín dụng và người có liên quan của một tổ chức tín dụng không được sở hữu quá 5% vốn điều lệ của một tổ chức tín dụng khác.

Cũng theo quy định của Luật, cổ đông cá nhân không được sở hữu quá 5% vốn điều lệ của một tổ chức tín dụng (bao gồm cả sở hữu gián tiếp); một tổ chức không được sở hữu vượt quá 10% vốn điều lệ của một tổ chức tín dụng (bao gồm cả sở hữu gián tiếp).

“Quy định trên sẽ hạn chế tình trạng sở hữu chéo và giảm thiểu rủi ro có thể gây tác động đến hoạt động của tổ chức tín dụng”, chuyên gia của VNDirect bình luận.

Bên cạnh đó, Luật quy định từ ngày 1/7/2024, cổ đông nắm giữ từ 1% vốn điều lệ phải công bố thông tin về bản thân, tỷ lệ sở hữu, thông tin về người có liên quan và tỷ lệ sở hữu của người có liên quan, giúp tăng cường tính minh bạch trong việc sở hữu cổ phần của tổ chức tín dụng.

Luật cũng đã giảm giới hạn cấp tín dụng cho một khách hàng và người có liên quan so với quy định trong Luật Các tổ chức tín dụng năm 2010 theo lộ trình. Cụ thể, từ 2024 - 2025, tổng dư nợ cho vay đối với một khách hàng sẽ là 14% vốn tự có, đối với khách hàng và người có liên quan là 23% vốn tự có, sau đó sẽ giảm dần, từ năm 2029 trở đi sẽ là 10% và 15%.

“Quy định này giúp đa dạng hóa danh mục tín dụng, giảm thiểu rủi ro đạo đức từ phía khách hàng và rủi ro quá hạn cho tổ chức tín dụng. Những ngân hàng đang có tỷ lệ cho vay nhóm khách hàng liên quan vượt tỷ lệ theo quy định mới sẽ gặp áp lực cơ cấu lại khoản vay cho tệp khách hàng này, đồng thời dư nợ tín dụng có thể bị sụt giảm do nhóm khách hàng này phải tìm nguồn vốn khác để tất toán bớt khoản vay hiện hữu nhằm đáp ứng tỷ lệ theo quy định mới”, ông Võ Minh Chiến phân tích.

Đẩy mạnh quá trình xử lí nợ xấu

Một trong những nội dung được quan tâm đối với Luật là quyền thu giữ tài sản bảo đảm và quyền chuyển nhượng tài sản bảo đảm để xử lý nợ xấu.

Nghị quyết số 42/2017/QH14 thí điểm về xử lý nợ xấu được cho là đã có hiệu quả rõ rệt trong việc giúp các tổ chức tín dụng đẩy nhanh quá trình thu hồi và xử lý tài sản bảo đảm, từ đó đẩy mạnh quá trình xử lý nợ xấu. Một trong những nguyên nhân là tại Điều 7 về quyền thu giữ tài sản bảo đảm, đã quy định tổ chức tín dụng có quyền thu giữ tài sản bảo đảm cho khoản nợ xấu của bên bảo đảm, tránh được tình trạng người đi vay tiền không phối hợp bàn giao tài sản bảo đảm.

“Việc cho phép các tổ chức tín dụng tiếp tục áp dụng quy định về quyền chuyển nhượng tại Nghị quyết số 42/2017 đối với những tài sản bảo đảm chưa được xử lý xong sẽ hỗ trợ một phần quá trình xử lý tài sản bảo đảm, thu hồi nợ xấu”, ông Võ Minh Chiến nhận định.

Tuy nhiên, theo chuyên gia, việc bỏ đi quy định “thu giữ tài sản bảo đảm” trong Luật sẽ gây ra những lo ngại về việc chậm trễ trong quá trình thu hồi tài sản nếu bên bảo đảm không hợp tác. Do đó, nếu có những quy định rõ ràng hơn của cơ quan chức năng về “thu giữ tài sản bảo đảm” thì sẽ hỗ trợ các tổ chức tín dụng trong việc xử lý nợ xấu hiệu quả hơn.

Ngoài ra, việc bổ sung quy định về can thiệp sớm các tổ chức tín dụng cần hỗ trợ và xử lý rủi ro rút tiền hàng loạt được đánh giá là một trong những điểm sáng, đáng chú ý của Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi).

Theo đó, từ 1/7/2024, sẽ can thiệp sớm các tổ chức tín dụng trong các trường hợp lỗ lũy kế lớn hơn 15% vốn điều lệ; xếp hạng dưới mức trung bình theo quy định; vi phạm tỷ lệ khả năng chi trả hoặc tỷ lệ an toàn vốn; bị rút tiền hàng loạt.

Các biện pháp hỗ trợ gồm: tăng vốn điều lệ, tăng cường nắm giữ tài sản có tính thanh khoản cao; cắt giảm các loại chi phí hoạt động, quản lý, lương thưởng, không chia cổ tức.

Khi tổ chức tín dụng bị rút tiền hàng loạt, tổ chức tín dụng có thể bán giấy tờ có giá cho Ngân hàng Nhà nước trên nghiệp vụ thị trường mở với lãi suất 0%, giao dịch ngoại tệ với Ngân hàng Nhà nước, vay đặc biệt từ Ngân hàng Nhà nước, tổ chức bảo hiểm tiền gửi, và tổ chức tín dụng khác để chi trả tiền gửi cho người gửi tiền; không chia cổ tức tiền mặt, tạm dừng hoặc hạn chế các hoạt động cấp tín dụng.

Đánh giá về quy định này, chuyên gia của VNDirect cho rằng, sẽ hỗ trợ ổn định tâm lý thị trường và người gửi tiền trước những lo ngại về rủi ro thanh khoản hệ thống trong tương lai.

Riêng với quy định về biện pháp tăng vốn điều lệ, sẽ khó khăn hơn do tác tổ chức tín dụng lúc này đang trong trình trạng kinh doanh yếu kém, khó huy động vốn. Song, đây là giải pháp cần thiết trong dài hạn. Việc bổ sung thêm các quy định về cắt giảm chi phí hoạt động, xử lý khi tổ chức tín dụng bị rút tiền hàng loạt được cho là thích hợp và có thể giải quyết nhanh chóng tình trạng thực tế.

Các chuyên gia tin tưởng, việc Ngân hàng Nhà nước hỗ trợ trong trường hợp tổ chức tín dụng bị rút tiền hàng loạt sẽ làm giảm rủi ro thanh khoản mang tính hệ thống. Việc bổ sung quy định này là sẽ trấn an tâm lý người gửi tiền trước những lo ngại về rủi ro hệ thống có thể xảy ra trong tương lai, tránh được những rủi ro rút tiền hàng loạt như đã từng xảy ra tại SCB trong năm 2022.