Giải quyết “bài toán” quản lý chất thải rắn sinh hoạt

Phóng viên Báo Công Thương đã có cuộc trao đổi với TS. Tạ Đình Thi - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội - xung quanh vấn đề này.

Tình trạng ô nhiễm môi trường tại các đô thị, nhà máy xử lý rác xảy ra tại nhiều địa phương, gần đây đã diễn ra tại khu vực Khu Liên hợp xử lý chất thải rắn Tây Bắc (xã Thái Mỹ, huyện Củ Chi, TP. Hồ Chí Minh). Ông đánh giá thế nào việc nhà máy xử lý ô nhiễm môi trường lại gây ô nhiễm?

Mới đây, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã tiến hành kiểm tra việc chấp hành pháp luật về bảo vệ môi trường đối với Công ty Cổ phần Đầu tư - Phát triển Tâm Sinh Nghĩa và Công ty Cổ phần Vietstar tại Khu Liên hợp xử lý chất thải rắn Tây Bắc. Qua kiểm tra, đã phát hiện 2 đơn vị có một số vi phạm, tồn tại trong lĩnh vực bảo vệ môi trường như: Xả chất thải vượt quy chuẩn cho phép; tiếp nhận khối lượng rác vượt công suất xử lý...

Bộ Tài nguyên và Môi trường đang xem xét, xử lý vi phạm hành chính đối với hai công ty theo quy định. Đồng thời, ra văn bản đề nghị UBND TP. Hồ Chí Minh chỉ đạo các sở, ngành, địa phương của thành phố nhanh chóng có biện pháp xử lý dứt điểm những tồn tại, vi phạm của hai công ty theo thẩm quyền và trách nhiệm.

Trước đó, một số khu xử lý chất thải cũng đã từng gây ô nhiễm môi trường khiến người dân địa phương rất bức xúc. Theo ông, các cơ quan quản lý nhà nước cần triển khai những biện pháp gì để giải quyết dứt điểm tình trạng trên?

Có một thực trạng, hiện nay, đa số hệ thống phân loại, thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải rắn sinh hoạt chưa được đầu tư đồng bộ. Cụ thể: Rác thải chưa được phân loại; có trường hợp được phân loại lại thu gom, vận chuyển gộp chung. Có nhà máy xử lý hoạt động dưới công suất thiết kế do không có rác, có nhà máy xử lý phải tiếp nhận quá công suất thiết kế dẫn đến nhiều vấn đề về môi trường phát sinh, nếu không được kiểm soát tốt sẽ là địa điểm gây ô nhiễm môi trường. Để khắc phục thực trạng trên, trong thời gian tới, không chỉ cần các cơ quan quản lý nhà nước triển khai biện pháp mà cần sự vào cuộc, tham gia chủ động, tích cực của cơ quan, đơn vị, cộng đồng, người dân và toàn xã hội.

Công tác quản lý chất thải rắn sinh hoạt đã được quy định trong Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và Nghị định số 08/2022/NĐ-CP ngày 10/01/2022 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường (Nghị định số 08/2022/NĐ-CP). Theo đó, trách nhiệm của Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, Bộ Tài nguyên và Môi trường được xác định cụ thể.

Bộ Tài nguyên và Môi trường đã ban hành Thông tư số 02/2022/TT-BTNMT ngày 10/01/2022 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Bảo vệ môi trường, trong đó, đã quy định: Nội dung về yêu cầu kỹ thuật bảo vệ môi trường đối với điểm tập kết, trạm trung chuyển chất thải rắn sinh hoạt; yêu cầu kỹ thuật về bảo vệ môi trường đối với phương tiện vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt; tiêu chí về công nghệ xử lý chất thải rắn sinh hoạt; giá dịch vụ, hình thức thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt; phương pháp định giá dịch vụ xử lý chất thải rắn sinh hoạt...

Để hạn chế ô nhiễm từ các nhà máy xử lý rác thải sinh hoạt, trước mắt, các cơ quan quản lý nhà nước cần tập trung thực hiện một số biện pháp. Theo đó, tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra đối với cơ sở xử lý chất thải rắn sinh hoạt đang hoạt động; xử lý nghiêm các hành vi vi phạm về bảo vệ môi trường, đặc biệt là hành vi xả thải vượt quy chuẩn kỹ thuật về môi trường.

Bên cạnh đó, chỉ xem xét chấp thuận chủ trương đầu tư cho các dự án xử lý chất thải rắn sinh hoạt theo đúng quy hoạch đã được phê duyệt. Khi xem xét, lựa chọn nhà đầu tư mới hoạt động trong lĩnh vực xử lý chất thải rắn sinh hoạt, cần ưu tiên đầu tư công nghệ tiên tiến, hiện đại, thân thiện môi trường; bảo đảm giảm dần tỷ lệ chất thải rắn sinh hoạt được xử lý bằng phương pháp chôn lấp trực tiếp nhằm đáp ứng mục tiêu về quản lý tổng hợp chất thải rắn do Thủ tướng Chính phủ quy định trong từng thời kỳ phát triển. Rà soát, xây dựng và ban hành theo lộ trình các quy chuẩn kỹ thuật môi trường để phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội, trong đó, các tỉnh, thành phố cần đẩy mạnh hơn nữa công tác xây dựng, ban hành quy chuẩn kỹ thuật về môi trường của địa phương; đảm bảo việc kiểm soát ô nhiễm tại các cơ sở xử lý chất thải rắn sinh hoạt phù hợp với thực tế của địa phương. Thực hiện các chính sách ưu đãi cho các cơ sở xử lý chất thải nói chung, xử lý chất thải rắn sinh hoạt nói riêng, theo quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường.

Đối với các địa phương, cần tập trung nghiên cứu, áp dụng hướng dẫn kỹ thuật về phân loại chất thải rắn sinh hoạt; xây dựng kế hoạch và triển khai hoạt động phân loại chất thải rắn sinh hoạt phát sinh từ hộ gia đình, cá nhân trên địa bàn bảo đảm phù hợp với các quy định tại Luật Bảo vệ môi trường, trong đó, triển khai thực hiện phân loại chất thải rắn sinh hoạt chậm nhất là ngày 31/12/2024...

Công nghệ đốt rác phát điện được cho là giải pháp hữu hiệu trong xử lý chất thải rắn tại các đô thị, nhưng hiện đang thiếu cơ chế ưu đãi. Vậy, chúng ta cần tập trung vào những nội dung gì để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp?

Trên thực tế, đã có nhiều dự án đầu tư cơ sở xử lý chất thải rắn sinh hoạt kết hợp phát điện. Hiện, có khoảng 15 nhà máy đốt rác phát điện đang được triển khai xây dựng. Đến nay, đã có 3 nhà máy chính thức phát điện tại Nhà máy Xử lý chất thải rắn Cần Thơ của Công ty TNHH Năng lượng Môi trường EB (TP. Cần Thơ); Nhà máy Điện rác Sóc Sơn - giai đoạn 1 của Công ty Cổ phần Năng lượng môi trường Thiên Ý (TP. Hà Nội); Nhà máy Xử lý chất thải rắn sinh hoạt công nghệ cao phát năng lượng của Công ty TNHH Môi trường Ngôi Sao Xanh (Bắc Ninh).

Tuy nhiên, có những khó khăn, vướng mắc về quy hoạch, công nghệ, giá xử lý rác thải, thực hiện quy định trong đấu thầu, giá bán điện… Bên cạnh đó, doanh nghiệp phải hoàn thành rất nhiều thủ tục hành chính khác nhau liên quan đến nhiều bộ, ngành, địa phương như Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương. Để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, cần phải tập trung thực hiện một số giải pháp.

Thứ nhất, tiếp tục rà soát, hoàn thiện chính sách, quy định về chất thải rắn sinh hoạt, trong đó, ưu tiên xây dựng và ban hành Bộ định mức kinh tế - kỹ thuật về công tác thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt (gồm cả đốt phát điện); rà soát, ban hành quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về lò đốt chất thải rắn sinh hoạt (bao quát cả các lò đốt phát điện).

Thứ hai, tổ chức triển khai cơ chế, chính sách về thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt và thực hiện các chính sách ưu đãi, hỗ trợ, huy động mọi nguồn lực đầu tư trong và ngoài nước để triển khai xây dựng các dự án mới hoặc chuyển đổi cơ sở xử lý chất thải từ chôn lấp sang sử dụng công nghệ đốt phát điện theo đúng quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường và pháp luật về đầu tư.

Thứ ba, triển khai nội dung quy hoạch quản lý chất thải rắn sinh hoạt trong quy hoạch tỉnh với mục tiêu xây dựng cơ sở xử lý chất thải rắn sinh hoạt sử dụng công nghệ hiện đại, đốt phát điện.

Thứ tư, đẩy mạnh hợp tác quốc tế, nghiên cứu, chuyển giao công nghệ xử lý chất thải rắn sinh hoạt tiên tiến, hiện đại kết hợp phát điện.

Thứ năm, tăng cường tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về bảo vệ môi trường đến mọi tầng lớp nhân dân để cùng chung tay, góp sức giải quyết vấn đề rác thải sinh hoạt kết hợp với phát điện, góp phần bảo vệ môi trường và bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.

Xin cảm ơn ông!