Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi): Các địa phương kiến nghị những vấn đề gì?

Mới đây, tại Hội nghị lấy ý kiến về Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) với sự tham gia của 25 tỉnh, thành phố phía Bắc và các bộ, ngành trung ương, đại diện các địa phương đã đóng góp nhiều ý kiến xung quanh việc thu hồi đất, bồi thường và hỗ trợ tái định cư.

Thu hồi đất là vấn đề phức tạp, đặc biệt đối với đất lấn chiếm, đất vi phạm. Nhiều địa phương cho rằng, cần quy định rõ và cụ thể hơn để việc xử lý được nhanh chóng và dứt điểm, tránh tình trạng sai phạm kéo dài.

Góp ý cho dự thảo Luật tại Hội nghị, các đại biểu của TP Hải Phòng, Hà Nội, Bắc Ninh, Hải Dương đã đề nghị Ban soạn thảo cần cụ thể thời điểm xác định giá đất rõ ràng hơn đối từng dự án vì việc giải phóng mặt bằng đôi khi không đúng tiến độ do còn phụ thuộc nhiều yếu tố. Nếu xác định giá đất trong thời gian 06 tháng, tính từ khi doanh nghiệp trúng thầu mà việc giải phóng mặt bằng chậm thì sau đó lại phải làm lại xác định giá đất đối với doanh nghiệp tham gia dự án sẽ rất mất thời gian.

"Tại điều 80 có quy định về thu hồi đất do vi phạm về pháp luật đất đai có nêu đất không chuyển quyền sử dụng đất theo quy định của luật này, mà người sử dụng đất do thiếu trách nhiệm để bị lấn chiếm thì chúng ta thu hồi. Chỗ này cử tri và nhân dân cũng đề nghị không phân biệt đất có chuyển quyền hay đất không được phép chuyển quyền, đã là đất lấn chiếm thì chúng ta có trách nhiệm thu hồi khi để lấn chiếm", ông Lê Anh Quân, Phó Chủ tịch UBND TP Hải Phòng, nêu quan điểm.

Theo ông Lê Anh Quân, đối với những dự án chậm tiến độ, đã được Nhà nước gia hạn 12 tháng, 24 tháng, cần xem xét, bổ sung chế tài cụ thể là trong thời hạn bao nhiêu tháng phải thực hiện xong, nếu không hoàn thành nhiệm vụ, cần phải thu hồi đất, để hạn chế tình trạng dự án treo nhiều năm.

"Về thu hồi đất do vi phạm pháp luật, ở đây, tại điểm b quy định người sử dụng đất cố ý hủy hoại đất. Chúng ta xác định hành vi cố ý là rất khó. Chúng tôi đề nghị người có hành vi hủy hoại đất mà đã bị xử phạt hành chính mà tiếp tục vi phạm là thu hồi", ông Nguyễn Trọng Hải, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai, đề xuất.

Liên quan đến các thủ tục thông báo thu hồi đất, dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) quy định thời gian thông báo thu hồi đất 90 ngày đối với đất nông nghiệp và 180 ngày đối với đất phi nông nghiệp, tuy nhiên dựa trên thực tế, một số địa phương đề xuất rút ngắn bớt thời gian.

"Nhiều khi đối tượng thu hồi đất đôi khi có 2 loại đất là đất nông nghiệp và đất phi nông nghiệp. Người ta đã đồng ý, đồng thuận cùng nhóm đất nông nghiệp thì chúng ta có cần thiết theo đúng quy định 180 ngày không. Khi chúng tôi làm, cơ quan kiểm tra cũng có một số ý kiến nhất là các dự án quốc gia trên địa bàn, tiến độ triển khai rất gấp, người ta lập tiến độ địa phương phải giải quyết. Người dân đồng thuận không kiện cáo nhưng khi thanh kiểm tra thì vẫn bảo đối với đất nông nghiệp thì không đủ 90 ngày, đối với đất phi nông nghiệp thì không đủ 180 ngày", ông Hà Trọng Hải, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lai Châu, nói.

Thu hồi đất thường gắn với công tác bồi thường, tái định cư. Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) có quy định việc bồi thường khi nhà nước thu hồi đất phải đảm bảo người có đất bị thu hồi có chỗ ở, đảm bảo thu nhập và điều kiện sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ. Nhiều ý kiến cũng đề nghị dự thảo Luật cần thể chế hóa rõ hơn các quy định tiêu chí thế nào là tốt hơn nơi ở cũ để các địa phương có căn cứ áp dụng

Đại biểu tỉnh Ninh Bình cho rằng, qui định về Quy hoạch sử dụng đất tại Khoản 5 Điều 60 và Khoản 7 Điều 65 của dự thảo Luật sẽ gây khó khăn trong quá trình thực hiện vì việc thực hiện qui hoạch sử dụng đất thường xuyên bị thay đổi bởi các dự án giao thông, thuỷ lợi…

Đối với thu hồi sử dụng đất nên qui định khi thu hồi không được do qui định thì đề nghị được thoả thuận. Đồng thời, đề nghị bổ sung qui định trong việc thu hồi đất khi chủ đất vắng mặt tại địa phương.

Về phía TP Hà Nội, ngoài việc góp ý ở Điều 50 về điều kiện bán, mua tài sản gắn liền với đất và quyền thuê trong hợp đồng thuê đất được Nhà nước cho thuê thu tiền thuê đất hàng năm; Điều 140, 143 và 144 xoay quanh qui định cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; Hà Nội cũng đã đề cập tới qui định về điều kiện được bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất trong dự thảo Luật. Cụ thể, tại Khoản 1 Điều 90 quy định điều kiện bồi thường cho hộ gia đình, cá nhân “hoặc có đủ điều kiện để được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất theo quy định của Luật này mà chưa được cấp” còn chưa rõ ràng, gây nhiều tranh cãi, khó áp dụng trong thực tiễn. Vì quy định điều kiện cấp Giấy chứng nhận đối với trường hợp sử dụng đất không có giấy tờ đều gắn với điều kiện phù hợp với quy hoạch sử dụng đất. Tuy nhiên các trường hợp nhà nước thu hồi đất đều đã được quy hoạch cho các dự án, công trình (không còn đủ điều kiện cho cấp Giấy chứng nhận nữa). Do đó, cần sửa đổi quy định này theo hướng: có đủ điều kiện để được cấp Giấy chứng nhận theo quy định của Luật này (trừ điều kiện phải phù hợp với qui hoạch sử dụng đất) mà chưa được cấp.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Kạn Đỗ Thị Minh Hoa nêu vấn đề chuyển mục đích sử dụng đất là đất rừng phòng hộ, đất rừng tự nhiên. Thực tế, tỉnh Bắc Kạn có tới 56% diện tích là đất tự nhiên, đất rừng tự nhiên, nếu chuyển mục đích sử dụng đất thuộc đất tự nhiên, đất rừng tự nhiên phải được Quốc hội cho phép thì sẽ ảnh hưởng đến tiến độ triển khai các dự án…

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thái Bình Lại Văn Hoàn đã chỉ ra hơn 30 nội dung được cho là bất cập trong quá trình triển khai thực hiện. Đơn cử như nội dung kiến nghị về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Tại khoản 5 Điều 60 quy định quy hoạch sử dụng đất cấp huyện phải thể hiện đến từng thửa đất. Tại khoản 7 Điều 65 yêu cầu khi lập kế hoạch sử dụng đất, các công trình, dự án đã có trong kế hoạch đầu tư công trung hạn, diện tích để đấu giá quyền sử dụng đất phải xác định rõ vị trí, ranh giới, diện tích đến từng thửa đất trên bản đồ địa chính. Quy định này sẽ rất khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện, nhất là với các công trình theo tuyến, việc điều chỉnh dự án thường xảy ra…

Liên quan đến thu hồi đất, bồi thường hỗ trợ tái định cư, liên quan đến quy định tại Điều 86 về thu hồi đất để phát triển kinh tế-xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, ông Lại Văn Hòan cho rằng: "Dự thảo quy định thu hẹp các trường hợp thu hồi đất là rất khó khăn, vướng mắc khi thực hiện các dự án phát triển nhà ở quy mô nhỏ ( không đáp ứng tiêu chí khu đô thị, khu dân cư như dự thảo phải từ 50ha trở lên đối với khu dân cư nông thôn và từ 20ha trở lên đối với khu đô thị), công trình công cộng có mục đích kinh doanh ( thực hiện đấu thầu dự án có sử dụng đất nhưng không thuộc trường hợp thu hồi đất)…Do vậy, đề nghị quy định tất cả các trường hợp đều thực hiện thu hồi đất, không quy định bắt buộc nhận chuyển nhượng. Trường hợp giữ nguyên như dự thảo đề nghị quy định trong trường hợp không thể thực hiện được việc thỏa thuận chuyể nhượng, đến tử lệ diện tích nhất định, nhà nước được phép áp dụng các biện pháp cưỡng chế như thu hồi đấy để giải quyết dứt điểm việc giải phóng mặt bằng".

Ông Lại Văn Hoàn cũng lấy ví dụ thực tế tại tỉnh Thái Bình, các dự án nhận chuyển nhượng hầu hết rất khó khăn,hiện nay còn khoảng 80 dự án đã được chấp thuận đầu tư nhưng chưa thực hiện xong việc chuyển nhượng. UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch số 146/KH-UBND yêu cầu các sở , ngành, địa phương tập trung giải quyết dứt điểm tồn tại về giải phóng mặt bằng nhưng đến nay việc nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất các dự án vẫn không hoàn thành do các hộ không đồng thuận mà không thể cưỡng chế.

Liên quan đến Điều 173 quy địn đất nông nghiệp sử dụng vào mục đích công ích, ông Lại Văn Hoàn cũng chỉ ra sự bất cập đối với địa phương. Cụ thể, tại Thái Bình, quỹ đất nông nghiệp sử dụng vào mục đích công ích thường manh mún, nhỏ lẻ, nằm xen kẽ với đất nông nghiệp do hô gia đình cá nhân quản lý. Do đó, việc quy định sử dụng đất công ích theo quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất như tại khoản 4 Điều 173 là phù hợp nhưng chỉ sử dụng với các mục đích tại khoản 2 là không khả thi.

“Như vậy mục đích sử dụng đối với quỹ đất công ích đang thực hiện theo quy định tại Luật Đất đai 2013 còn nhiều bất cập nhưng chưa được giải quyết tại dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi). Đề nghị không quy định “cứng” các mục đích như tại khoản 2 mà có thể quy định mở là sử dụng chủ yếu vào các mục đích như tại khoản 2 và được quản lý sử dụng theo quy hoạch, kế hoạch như tại khoản 4”, ông Hoàn kiến nghị

Về vấn đề giá đất, theo Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nam Định Trần Anh Dũng, tại điểm a, khoản 3, Điều 154, dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đã bỏ phạm vi áp dụng là “đối với phần diện tích trong hạn mức”.

Để đảm bảo tính công bằng đối với diện tích trong và ngoài hạn mức, ông Trần Anh Dũng đề nghị giữ nguyên như quy định tại Điểm a, Khoản 2, Điều 114 Luật đất đai năm 2013. Dẫn ví dụ thực tế tại Nam Định, khi được công nhận quyền sử dụng đất, thường có diện tích lớn hơn hạn mức, thì phần diện tích trong hạn mức được áp dụng theo bảng giá đất, phần vượt hạn mức áp dụng theo giá đất cụ thể; nếu theo Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), thì toàn bộ diện tích đó sẽ được áp dụng chung theo Bảng giá đất, dẫn đến sự mất công bằng đối với các trường hợp đã thực hiện theo Luật Đất đai 2013.

Ngoài ra, việc xác định giá đất phổ biến rất khó khăn, phức tạp do giá đất phụ thuộc vào từng thời điểm và số lượng giao dịch, chuyển nhượng trên thị trường (một số khu vực không phát sinh giao dịch, chuyển nhượng). Do đó, ông Trần Anh Dũng đề nghị không quy định khoản này tại Luật Đất đai, mà quy định tại Nghị định, Thông tư kèm theo hướng dẫn cụ thể, chi tiết để đảm bảo tính đồng bộ, khách quan trọng công tác xác định giá đất.