Cây lùng xóa đói, giảm nghèo ở huyện miền núi Nghệ An

Hiệu quả kinh tế cao

Nhằm góp phần giảm nghèo bền vững, nâng cao thu nhập cho người dân, nhiều huyện miền núi Nghệ An đã đẩy mạnh chuyển đổi một số diện tích cây trồng kém hiệu quả sang trồng cây lùng. Sau nhiều năm bén rễ trên mảnh đất Quế Phong, cây lùng đã từng bước khẳng định vị thế và trở thành cây trồng mũi nhọn của địa phương.

Hiện nay, huyện Quế Phong có 188.842 ha rừng tự nhiên, độ che phủ rừng đạt 77,03%. Trong số các sản phẩm lâm nghiệp, lùng là loài cây đặc hữu, tập trung nhiều ở 2 xã Đồng Văn và Thông Thụ. Mới đây, việc 938 ha lùng được cấp chứng nhận FSC giúp các sản phẩm thủ công từ loài cây này thâm nhập dễ hơn vào các thị trường lớn như EU, Mỹ. Đồng thời, nâng cao giá trị sản phẩm, gia tăng thu nhập, xóa đói giảm nghèo cho người dân địa phương.

Cây lùng có giá trị lớn trong sản xuất sản phẩm tiêu dùng, đồ mỹ nghệ phục vụ thị trường trong nước và xuất khẩu. Tuy nhiên, từ lâu nay, lùng chủ yếu được khoanh nuôi tự nhiên, một số diện tích bị thái hóa.

Trước thực tế đó, Bộ Khoa học và Công nghệ đã phê duyệt danh mục đề tài khoa học và công nghệ cấp Quốc gia “Nghiên cứu phát triển bền vững cây lùng phục vụ tiêu dùng ở một số tỉnh vùng Tây Bắc và Bắc Trung bộ” để tuyển chọn, phục tráng, phát triển lùng.

Huyện miền núi Quế Phong được xem là “thủ phủ lùng” ở Nghệ An với hơn 17.000ha. Nhờ cây lùng, nhiều hộ dân gia tăng thu nhập, xóa đói giảm nghèo bền vững.

Chị Lương Thị Tiến (SN 1985) ở bản Mường Hinh, xã Đồng Văn, huyện Quế Phong cho biết, trước đây người dân khai thác lùng theo kiểu tự phát, dẫn đến năng suất ngày càng giảm sút.

Tuy nhiên, từ khi triển khai dự án “Phát triển bền vững và toàn diện chuỗi giá trị tre và nghêu ở Việt Nam” do Liên minh châu Âu, Tổ chức Oxfam tại Việt Nam và các đối tác đồng tài trợ vào năm 2018, người dân được tập huấn, biết cách chăm sóc, khai thác theo trữ lượng, tuổi cây, cách chặt sát gốc, dọn rác sau khi khai thác và nhân giống nên mật độ cây lùng trong rừng tăng lên, mang lại hiệu quả kinh tế.

“Gia đình được giao bảo vệ và chăm sóc 8ha lùng. Giống cây này có thể khai thác liên tục trong nhiều năm, không tốn chi phí và rất ít công chăm sóc. Tùy vào thời điểm, thân cây lùng có giá từ 110.000-140.000 đồng/tạ; còn phần ngọn, mắt, lá có giá 50.000-80.000 đồng/tạ. Với 8 ha lùng, mỗi năm gia đình có thêm thu nhập từ 25-30 triệu đồng, có tiền trang trải cuộc sống và cho các con đi học”, chị Tiến cho biết thêm.

Ông Lang Văn Hiền (SN 1968) ở bản Hủn Na, xã Đồng Văn cho hay, trước đây, người dân thu hoạch lùng rồi bán cho thương lái với giá rẻ. Tuy nhiên, khi đạt chứng chỉ FSC một số công ty đã cam kết thu mua trực tiếp nên giá cả tăng cao.

“Trồng cây lùng không tốn kém chi phí, phân bón, thậm chí công chăm sóc cũng rất ít. Mỗi năm 1 đến 2 đợt, tranh thủ những lúc đồng ruộng nhàn rỗi tôi lại vào rừng khai thác lùng. Chỉ cần khai thác cây đúng độ tuổi thì năm nào cũng có bán”, ông Hiền nói.

Cũng theo ông Hiền, ngoài số tiền bán lùng từ 25-30 triệu đồng/năm, gia đình ông còn được Nhà nước chi trả tiền dịch vụ môi trường rừng 600.000 đồng/ha/năm. Số tiền này tuy không nhiều nhưng phần nào giúp gia đình ổn định cuộc sống, có tiền nuôi các con ăn học.

Ông Bùi Văn Hiền, Phó Chủ tịch UBND huyện Quế Phong cho biết “Sau khi cây lùng đạt tiêu chuẩn FSC, có 2 doanh nghiệp đã cam kết trực tiếp thu mua nguyên liệu cho người dân. Giá trị bán cũng tăng lên từ 10-15% so với bán qua thương lái. Thời gian tới, huyện sẽ tiếp tục mở rộng diện tích rừng lùng được cấp chứng chỉ FSC tại 2 xã Đồng Văn và Thông Thụ với diện tích khoảng trên 1.700ha. Sẽ có khoảng 2.600 nhân khẩu được hưởng lợi trực tiếp từ dự án”.

Với những kết quả bước đầu đạt được, huyện Quế Phong cam kết trong thời gian tới sẽ tiếp tục đồng hành cùng doanh nghiệp và người dân tham gia dự án; thúc đẩy và chỉ đạo sát sao các ban, ngành, chính quyền các cấp tham gia có trách nhiệm và hiệu quả các hoạt động của dự án nhằm quản lý rừng lùng bền vững, tăng năng suất và chất lượng rừng lùng nói riêng, ngành tre nói chung.

Hướng phát triển bền vững

Vào đầu tháng 7 vừa qua, tại huyện Quế Phong, Trung tâm Nghiên cứu lâm sản ngoài gỗ (Viện Khoa học lâm nghiệp Việt Nam) phối hợp với UBND huyện Quế Phong tổ chức hội thảo “Giới thiệu, công bố và đón nhận chứng chỉ FSC cho nhóm hộ tại huyện Quế Phong”.

Tại hội thảo này, ông Phan Văn Thắng - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu lâm sản ngoài gỗ cho biết, việc được cấp chứng chỉ FSC cũng mở ra nhiều cơ hội cho nhóm nông hộ, nhiều doanh nghiệp lớn trong tỉnh Nghệ An nói riêng và các tỉnh có lùng ở nước ta nói chung. Quế Phong là địa phương đầu tiên tại Nghệ An nhận chứng chỉ FSC, đánh dấu bước tiến cho người khai thác rừng ở Nghệ An và ngành lâm sản Việt Nam.

Ông Thắng cho biết thêm, cây lùng được gọi là cây “nữ hoàng” của các loại cây tre trúc ở Việt Nam, có giá trị kinh tế rất lớn, phân bố chủ yếu ở phía Tây của tỉnh Nghệ An, Thanh Hóa, Sơn La, Hòa Bình. Đây được coi là cây đặc hữu ở nước ta. Cây lùng có đặc tính lóng dài, trong đó có những lóng dài tới 1,5m; cấu tạo sợi dài, mịn, trắng, rất phù hợp cho việc sản xuất các sản phẩm đồ thủ công mỹ nghệ cao cấp để xuất khẩu, đặc biệt là hàng mây tre đan.

Tổ chức Oxfam tại Việt Nam vừa trao chứng chỉ FSC cho 938ha rừng lùng ở xã Đồng Văn huyện Quế Phong (Nghệ An). Đây là địa phương đầu tiên của Nghệ An được nhận chứng chỉ này. FSC sẽ là tấm ‘hộ chiếu’ cho các sản phẩm tre của địa phương để xâm nhập vào các thị trường khó tính như châu Âu, Mỹ, Nhật Bản, mang lại thu nhập cao và bền vững hơn.

Từ khi Dự án “Phát triển bền vững và toàn diện chuỗi giá trị tre và nghêu ở Việt Nam” do Liên minh châu Âu tài trợ, được thực hiện bởi Oxfam và Trung tâm Nghiên cứu lâm sản ngoài gỗ ra đời đã chú ý đến cây lùng của huyện Quế Phong (tỉnh Nghệ An) và huyện Quan Sơn (tỉnh Thanh Hóa). Dự án đưa vào thực hiện đã đem lại tác động rất lớn đối với phát triển bền vững rừng lùng ở 2 tỉnh này, góp phần xóa đói giảm nghèo, nâng cao thu nhập cho người dân. Giá trị kinh tế từ cây lùng đem lại cho người dân cao hơn so với các loài cây khác tại địa phương.