Chè hoa vàng - báu vật trên đất Quế Phong

Ông Sinh chăm sóc cây chè hoa vàng

Băng rừng tìm chè

Có mặt tại xã Thông Thụ, huyện Quế Phong, tỉnh Nghệ An, chúng tôi được một cán bộ xã đưa xuống bản Hủa Na 1. Khó có thể nhận ra đây là bản tái định cư mới được xây dựng 5 năm, ngoại trừ một vài ngôi nhà xây đặc trưng của dự án, bởi xung quanh bản đã được phủ một màu xanh mướt của cây cối. Đặc biệt ở đây có ông Lô Văn Sinh – chủ một vườn chè hoa vàng “độc nhất vô nhị” với hơn 1.000 gốc. Vườn chè của ông Sinh nằm cách nhà khoảng 500 mét, là khu đất ông tự khai hoang khi di dân tái định cư cách đây 5 năm.

Theo tiếng Thái, chè hoa vàng được gọi là cỏ tắp quái, một loại cây thân gỗ nhỏ cao từ 2 - 5 mét. Năm 2012, cây chè hoa vàng được phát hiện và công bố những thông tin giá trị, đặc biệt nhất là nó có chứa hơn 400 thành phần dinh dưỡng, là loại dược liệu quý. Hiện nay, trên thị trường giá của 1kg chè hoa vàng khô từ 2 - 3 triệu đồng, còn loại đã qua chế biến có thể lên đến 12 triệu đồng.

Là cựu chiến binh chiến trường Campuchia, năm 2012 gia đình ông Sinh cùng 46 hộ trong bản được đưa đi tái định cư để xây dựng Thủy điện Hủa Na, đây cũng là lúc thông tin về cây chè hoa vàng được công bố. Ông không ngờ cái cây thấp lè tè có hoa vàng ánh kim mà mình đi rừng hay gặp lại có giá trị đến thế. Thế rồi, cứ mỗi khi rảnh rỗi, ông lại vào rừng, lùng tìm những cây chè con đem về trồng, ròng rã 5 năm, không ngừng nghỉ. Để có cây con, ông Sinh phải lặn lội vào rừng sâu để tìm, mỗi chuyến cả ngày trời, có khi đi mấy ngày. Khi rừng gần hiếm cây con, ông lại lặn lội đến những cánh rừng xa, trèo lên cả đỉnh Pù Noóc Ngùa (núi U Bò) – một đỉnh núi cao nhất ở Thông Thụ để tìm chè. Cứ thế, đào được cây nào về trồng cây ấy, đến nay vườn chè của ông đã có hơn 1.000 gốc và từ năm ngoái đã cho lứa hoa đầu tiên.

Lo bảo tồn nguồn gen quý

Sau khi công bố giá trị của cây chè hoa vàng, các xã có cây chè này cũng đang tích cực vận động người dân bảo vệ và phát triển loại cây này Anh Lô Văn Hòa – Phó Chủ tịch UBND xã Thông Thụ cho biết: Nhằm bảo tồn và phát triển cây chè hoa vàng, xã đã tổ chức cho người dân ký cam kết không phá hoại cây chè hoa vàng, coi đây là cây đặc sản quý mà thiên nhiên ban tặng cho địa phương. Tại xã Đồng Văn, Sở Khoa học & Công nghệ đã tổ chức xây dựng vườn ươm cây chè hoa vàng tại khu vực lòng hồ Thủy điện Hủa Na. Đây được kỳ vọng sẽ tạo ra nguồn cây giống để cung cấp cho người dân. Tuy nhiên, điều khó khăn nhất là việc mở rộng diện tích để trồng chè hoa vàng.

Trước giá trị kinh tế của cây chè hoa vàng, năm 2016, UBND huyện Quế Phong đã xây dựng Đề án Bảo tồn và phát triển cây dược liệu có giá trị kinh tế cao giai đoạn 2016 - 2020, trong đó có cây chè hoa vàng. Mục tiêu của huyện là đến năm 2020 trồng được 5 héc-ta cây chè hoa vàng. Riêng năm 2017, mục tiêu trồng được 1héc-ta, đến nay đã trồng được 0,5 héc-ta cây chè hoa vàng. Điều này cho thấy, để phát triển được cây chè hoa vàng không phải là việc làm đơn giản. Chưa kể mới đây có tình trạng thương lái vào thu mua thân, rễ, lá chè hoa vàng với giá cao đã gây ra những bất ổn, ảnh hưởng đến mục tiêu bảo tồn của huyện.

Ông Lang Văn Minh – Phó Chủ tịch UBND huyện Quế Phong cho biết: Trước thông tin tại một số xã xảy ra hiện tượng người dân vào rừng đào gốc, chặt cây chè hoa vàng để bán cho thương lái, huyện đã phải làm công văn hỏa tốc yêu cầu các xã, các chủ rừng và đơn vị liên quan phải đẩy mạnh tuyên truyền, vận động người dân không vào rừng đào gốc, chặt phá cây chè hoa vàng để bán. Giao cho các xã kiểm tra, ngăn chặn kịp thời các đối tượng mua bán gốc, cây chè hoa vàng để nhắc nhở, xử lý nghiêm. Đồng thời, họp tuyên truyền, vận động người dân ký cam kết không đào gốc, chặt phá cây chè hoa vàng.