Bảo vệ môi trường để phát triển bền vững: Quan điểm nhất quán, xuyên suốt của Đảng

1. Quan điểm của Đảng về bảo vệ môi trường

Nhiều năm qua, bảo vệ môi trường luôn là vấn đề được Đảng, Nhà nước ta quan tâm. Nhiều chủ trương, chính sách về bảo vệ môi trường đã được ban hành xử lý những vấn đề thực tiễn đặt ra.

Kể từ khi đổi mới, một hệ thống các quan điểm về bảo vệ môi trường của Đảng ta đã thể hiện sự nhất quán, xuyên suốt. Từ thực tiễn và những vấn đề phát sinh do thực tiễn đặt ra, các nhiệm kỳ Đại hội Đảng thường xuyên tổng kết, bổ sung, hoàn thiện, phát triển các quan điểm về bảo vệ môi trường cho phù hợp với từng bối cảnh phát triển đất nước và thời đại đồng thời ban hành nhiều nghị quyết, chỉ thị về bảo vệ môi trường. Cụ thể:

Chỉ thị số 36/1998/CT-TW, ngày 25/6/1998 của Bộ Chính trị về “Tăng cường công tác bảo vệ môi trường trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” được ban hành. Chỉ thị đã nêu lên những quan điểm cơ bản có tính xuyên suốt về sau: “…Bảo vệ môi trường là sự nghiệp của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân; Bảo vệ môi trường là một nội dung cơ bản không thể tách rời trong đường lối, chủ trương và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của tất cả các cấp, các ngành, là cơ sở quan trọng bảo đảm phát triển bền vững, thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước...”.

Nghị quyết số 41-NQ/TW, ngày 15/11/2004 của Bộ Chính trị khóa IX ban hành về bảo vệ môi trường (BVMT) trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, xác định “…BVMT là một trong những vấn đề sống còn của nhân loại; là nhân tố bảo đảm sức khỏe và chất lượng cuộc sống của Nhân dân, góp phần quan trọng vào việc phát triển kinh tế - xã hội, ổn định chính trị, an ninh quốc gia và thúc đẩy hội nhập kinh tế quốc tế của nước ta...”; “…BVMT vừa là mục tiêu, vừa là một trong những nội dung cơ bản của phát triển bền vững, phải được thể hiện trong các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, dự án phát triển kinh tế - xã hội của từng ngành và từng địa phương. Đầu tư cho BVMT là đầu tư cho phát triển bền vững…”.

Nghị quyết 24-NQ/TW, ngày 3/6/2013 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quản lý tài nguyên và BVMT, nêu rõ “…Môi trường là vấn đề toàn cầu, BVMT vừa là mục tiêu vừa là một nội dung cơ bản của phát triển bền vững. Tăng cường BVMT phải theo phương châm ứng xử hài hòa với thiên nhiên, theo quy luật tự nhiên, phòng ngừa là chính; kết hợp kiểm soát, khắc phục ô nhiễm, cải thiện môi trường, bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học; lấy bảo vệ sức khỏe Nhân dân làm mục tiêu hàng đầu; kiên quyết loại bỏ những dự án gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng. Đầu tư cho BVMT là đầu tư cho phát triển bền vững…”.

Sau 5 năm thực hiện Nghị quyết 24-NQ/TW, Bộ Chính trị chỉ đạo sơ kết và ban hành Kết luận số 56-KL/TW, ngày 23/8/2019 của Bộ Chính trị về “Tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương khóa XI về chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường”, bổ sung quan điểm rất quan trọng “…không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng kinh tế…”.

Bên cạnh đó, quan điểm của Đảng về BVMT cũng được thể hiện xuyên suốt qua các kỳ đại hội Đảng. Văn kiện Đại hội lần thứ IX, X, XI, XII, XIII của Đảng cũng đề ra các mục tiêu cụ thể như:

Tại Đại hội IX, trong Báo cáo Chính trị khẳng định “…Sử dụng hợp lý và tiết kiệm tài nguyên, bảo vệ và cải thiện môi trường, tự nhiên, bảo tồn đa dạng sinh học, coi đây là một trong những nội dung quan trọng của chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chương trình và dự án phát triển kinh tế - xã hội. Tăng cường công tác quản lý ở tất cả các lĩnh vực, các vùng; thực hiện nghiêm Luật BVMT…”.

Tại Đại hội X, Đảng tiếp tục xác định: “…Bảo vệ và sử dụng có hiệu quả tài nguyên quốc gia, cải thiện môi trường tự nhiên…”.

Đại hội XI, Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, nêu rõ “…BVMT là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, của toàn xã hội và nghĩa vụ của mọi công dân. Kết hợp chặt chẽ giữa kiểm soát ngăn ngừa, khắc phục ô nhiễm với khôi phục và BVMT sinh thái…”.

Đại hội XII, Đảng xác định “…ngăn chặn và từng bước khắc phục sự xuống cấp của môi trường tự nhiên do con người, nhất là do các dự án phát triển kinh tế gây ra. Hạn chế, tiến tới khắc phục căn bản tình trạng hủy hoại làm cạn kiệt tài nguyên, ô nhiễm môi trường của các cơ sở sản xuất... Hoàn thiện hệ thống pháp luật, ban hành các chế tài đủ mạnh để BVMT, ngăn chặn xử lý theo pháp luật nhằm chấm dứt tình trạng gây ô nhiễm môi trường, tăng cường phòng ngừa và kiểm soát các nguồn gây ô nhiễm môi trường…”.

Kế thừa và phát triển các quan điểm của Đảng, Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII đã đề ra quan điểm, chủ trương thể hiện tính chiến lược và quyết tâm chính trị rất cao của Đảng trong bảo vệ môi trường: “….Lấy BVMT sống và sức khỏe của Nhân dân là mục tiêu hàng đầu; kiên quyết loại bỏ những dự án gây ô nhiễm môi trường, bảo đảm chất lượng môi trường sống, bảo vệ đa dạng sinh học và hệ sinh thái; xây dựng nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, thân thiện với môi trường…”.

Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngày 17/11/2022, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, xác định quan điểm: “… đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước… bảo đảm hài hòa giữa phát triển kinh tế đi đôi với thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, bảo vệ môi trường…”.

Như vậy, có thể thấy rằng, trong bất kỳ giai đoạn phát triển của đất nước, về quan điểm, chủ trương, Đảng, Nhà nước ta luôn đặt vấn đề lấy bảo vệ môi trường sống và sức khỏe của nhân dân làm mục tiêu trong chiến lược phát triển đất nước, đồng thời luôn được bổ sung, hoàn thiện cho phù hợp với thực tiễn.

2. Bảo vệ nền tảng tư tưởng, quan điểm của Đảng về bảo vệ môi trường

Nghị quyết số 35-NQ/TW của Bộ Chính trị ngày 22/10/2018 về “Tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới”, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng là bảo vệ Đảng, Cương lĩnh chính trị, đường lối của Đảng; bảo vệ nhân dân, nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam; bảo vệ công cuộc đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế; bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc; giữ gìn môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước. Nhìn sơ qua, các nội dung này có vẻ rất lớn, vĩ mô, là trách nhiệm của các cơ quan Trung ương, của cả hệ thống chính trị, của đảng viên… nhưng trên thực tế, tất cả đều liên quan đến trách nhiệm từng người dân.

Ô nhiễm môi trường đang là vấn đề mang tính chất toàn cầu, không chỉ riêng một quốc gia hay vùng lãnh thổ nào. Xét đến cùng, đó là một trong những “mặt trái” của sự phát triển kinh tế - xã hội. Là quốc gia đang phát triển, Việt Nam khó tránh khỏi vấn đề mang tính quy luật chung đó. Mỗi người dân, với tư cách là một công dân có trách nhiệm, trước những vấn đề kinh tế, chính trị, xã hội, môi trường đều có thể lên tiếng, góp ý, phản ánh mang tính xây dựng với chính quyền, cơ quan quản lý nhà nước theo đúng chức năng nhiệm vụ mà pháp luật quy định. Những ý kiến xác đáng, tinh thần xây dựng đều được Đảng, Nhà nước, Chính phủ ghi nhận, tiếp thu để ban hành các chủ trương, chính sách giải quyết, xử lý tình hình đảm bảo cuộc sống của người dân tốt hơn.

Tuy nhiên, lợi dụng vào những vấn đề này để tuyên truyền xuyên tạc với mục đích “diễn biến” tình hình theo chiều hướng tiêu cực, kích động, kêu gọi, tổ chức biểu tình gây mất an ninh, trật tự thì phải lên án, đấu tranh, ngăn chặn. Thời gian qua, các thế lực thù địch ra sức tuyên truyền, xuyên tạc quan điểm, chủ trương của Đảng, Nhà nước về bảo vệ môi trường và chủ trương “phát triển kinh tế phải gắn liền với bảo vệ môi trường”; cố tình quy chụp, ngụy tạo dẫn chứng, đánh tráo khái niệm và “thổi phồng” các vấn đề môi trường như Việt Nam “đánh đổi môi trường để phát triển kinh tế”, “Hãy đấu tranh vì môi trường”… để tuyên truyền, vu khống, xuyên tạc đường lối, chủ trương của Đảng và pháp luật của Nhà nước, gây hoang mang, bức xúc trong nhân dân, hòng làm mất niềm tin, chia rẽ giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân, chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc như đã diễn ra qua sự cố môi trường các tỉnh miền Trung nước ta năm 2016. Những âm mưu, thủ đoạn chống phá, thù địch cần phải được toàn xã hội nhận diện, đấu tranh, loại bỏ. Vì vậy, việc triển khai thực hiện đồng bộ, đa dạng các nội dung trong Nghị quyết số 35-NQ/TW của Bộ Chính trị ngày 22/10/2018 về “Tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới” với các quan điểm chỉ đạo của Đảng trong từng ngành, lĩnh vực là cần thiết. Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch là hai mặt không thể tách rời với cùng một mục tiêu: giữ vững niềm tin, tiếp tục đổi mới sáng tạo, bảo vệ Đảng, chế độ và nhân dân; xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Việt Nam xã hội chủ nghĩa, vì độc lập của đất nước, tự do, hạnh phúc của nhân dân. Ủng hộ quan điểm nhất quán của Đảng, Nhà nước ta là phát triển kinh tế phải gắn liền với bảo vệ môi trường, nhằm đảm bảo sự phát triển lâu dài, bền vững của đất nước. Trong thời đại xã hội thông tin đa chiều, khó kiểm soát, để Nhân dân hiểu biết đúng đắn về chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về bảo vệ môi trường là một vấn đề bức thiết đặt ra.

3. Khuyến nghị một số giải pháp

Trong thời gian tới cần tập trung thực hiện có hiệu quả một số giải pháp sau:

Đầu tiên, về phía các cơ quan nhà nước có thẩm quyền: (i) Tiếp tục tuyên truyền sâu rộng các quan điểm, chủ trương, nhất quán của Đảng về bảo vệ môi trường, Nghị quyết số 35-NQ/TW ngày 22/10/2018 của Bộ Chính trị; (ii) Thường xuyên theo dõi, nắm bắt tình hình tư tưởng cán bộ, đảng viên, các tầng lớp nhân dân về các vấn đề liên quan đến bảo vệ môi trường để kịp thời định hướng dư luận, củng cố niềm tin của nhân dân vào chủ trương, chính sách, đường lối của Đảng, Nhà nước và tích cực đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái, xuyên tạc của các thế lực thù địch; (iii) Tiếp tục giải quyết hài hòa giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường theo chủ trương của Đảng. Thể chế cụ thể, rõ ràng hơn nữa trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước trong bảo vệ môi trường, đẩy mạnh phát triển bền vững ngành công nghiệp môi trường; (iv) Cần sớm vào cuộc điều tra, làm rõ, tìm ra các đối tượng cầm đầu, đứng sau những trang, nhóm núp bóng bảo vệ môi trường chống phá Đảng, Nhà nước, ngụy tạo dẫn chứng và thông tin gây hoang mang trong Nhân dân, xử lý nghiêm minh theo quy định của pháp luật.

Thứ hai, về phía cán bộ, đảng viên: Phát huy vai trò của cán bộ, đảng viên gắn với địa bàn cư trú, nơi làm việc trong công tác tuyên truyền, định hướng thông tin và đấu tranh loại bỏ thông tin xấu độc liên quan đến Đảng, Nhà nước, Chính phủ nói chung và các vấn đề môi trường nói riêng. Trong đời sống hàng ngày và trên “mặt trận” không gian mạng, mỗi tài khoản mạng xã hội (Facebook, Zalo, ...) của cán bộ, đảng viên phải là một kênh nguồn thông tin tin cậy, lành mạnh, đại sứ hình ảnh, truyền thông về bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng một cách đa dạng, mới mẻ, thu hút đông đảo bạn bè, đồng nghiệp và người thân theo dõi, ủng hộ tin tưởng vào Đảng và Nhà nước; tuyệt đối không chạy theo các trào lưu, xu hướng tiêu cực; kịp thời phát hiện, cảnh báo cho cộng đồng về các trang cung cấp thông tin xấu, độc, giả mạo, không đúng; phát hiện kịp thời các nguy cơ xâm hại đến nền tảng tư tưởng của Đảng, không làm lan truyền các thông tin sai trái, không “để mặc” những thông tin không đúng tác động đến nhận thức của cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức và người lao động trong cơ quan, từ đó phối hợp các cơ quan chức năng xử lý các hành vi vi phạm pháp luật. Mặt khác, chấp hành nghiêm kỷ luật phát ngôn, bảo vệ bí mật của Đảng, Nhà nước và cơ quan, đơn vị mình công tác.

Thứ ba, về phía nhân dân: Mỗi người dân cần tăng cường khả năng “miễn dịch”, nâng cao “sức đề kháng”, luôn đề cao cảnh giác với những âm mưu thủ đoạn chống phá núp bóng bảo vệ môi trường để phá hoại, lôi kéo, kích động gây mất an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội.