WTO đạt được thỏa hiệp đột phá về quyền sở hữu trí tuệ với vắc xin Covid-19

Bước thỏa hiệp này là một bước tiến lớn trong nỗ lực chấm dứt bế tắc tại cơ quan thương mại toàn cầu. Tuy nhiên, bà Ngozi Okonjo-Iweala cảnh báo rằng một số chi tiết về việc từ bỏ các quy định của WTO về các khía cạnh liên quan đến thương mại của quyền sở hữu trí tuệ (TRIPS) vẫn cần được bổ sung - và sẽ cần sự ủng hộ của tất cả các thành viên WTO để có hiệu lực. Thỏa hiệp này là kết quả của nhiều giờ đàm phán kéo dài và khó khăn. WTO còn nhiều việc phải làm để đảm bảo rằng chúng tôi nhận được sự ủng hộ của toàn bộ thành viên.

Kể từ tháng 10/2020, Nam Phi và Ấn Độ đã kêu gọi tạm thời dỡ bỏ quyền sở hữu trí tuệ đối với vắc xin Covid-19 trong thời kỳ đại dịch để thúc đẩy sản xuất và giải quyết khoảng cách bất bình đẳng trong tiếp cận giữa các quốc gia giàu và nghèo. Tuy nhiên, ý tưởng này đã vấp phải sự phản đối gay gắt của các đại gia dược phẩm và nhiều nước sở tại. Họ lập luận rằng, các bằng sáng chế không phải là rào cản chính để mở rộng quy mô sản xuất và cảnh báo động thái này có thể cản trở sự đổi mới.

Tuyên bố của bà Okonjo-Iweala được đưa ra vài giờ sau khi Adam Hodge, phát ngôn viên của Đại diện Thương mại Mỹ Katherine Tai, tuyên bố rằng các cuộc đàm phán kéo dài đã dẫn đến một "kết quả thỏa hiệp mang lại con đường hứa hẹn nhất để đạt được một kết quả cụ thể và có ý nghĩa".

Tổng giám đốc WTO Okonjo-Iweala, cựu Bộ trưởng Tài chính Nigeria, cho biết nên bắt đầu ngay lập tức để mở rộng cuộc thảo luận tới tất cả 164 thành viên WTO. Một nguồn tin thân cận với Bộ trưởng Ngoại thương Pháp Franck Riester cho biết, thỏa thuận đã được ký kết ở cấp độ kỹ thuật nhưng hiện cần được bật đèn xanh ở cấp độ chính trị. Ông cho biết, thỏa hiệp sẽ chỉ áp dụng cho các nước đang phát triển chiếm dưới 10% tổng xuất khẩu vắc xin Covid toàn cầu, ngoại trừ Trung Quốc. Kế hoạch này nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc cấp các thỏa thuận cấp phép bắt buộc, một điều khoản đã có trong hệ thống TRIPS.

Giấy phép bắt buộc cung cấp cho các công ty khác ngoài quyền của chủ sở hữu bằng sáng chế để tạo ra một sản phẩm mà không có sự đồng ý của chủ sở hữu bằng sáng chế, tuân theo các thủ tục và điều kiện nhất định được tôn trọng. Nhóm vận động hành lang dược phẩm lớn của Liên đoàn các nhà sản xuất và hiệp hội dược phẩm quốc tế (IFPMA) đã dập tắt thỏa hiệp, nói rằng việc làm suy yếu các bằng sáng chế khi các hạn chế về nguồn cung đã được nới lỏng là một sai lầm.

IFPMA cho biết, 12 tỷ liều vắc xin đã được sản xuất trong vòng một năm kể từ khi mũi tiêm đầu tiên được cấp phép và ngành công nghiệp hiện đang bơm ra hơn một tỷ liều mỗi tháng. Thách thức hiện nay là làm thế nào để vắc xin đến được tay những người cần chúng, thay vì nguồn cung cấp vắc xin.

Max Lawson, đồng Chủ tịch của Liên minh Vắc xin nhân dân vận động cho việc tiếp cận rộng rãi hơn với vắc xin Covid, cho biết, đề xuất miễn trừ TRIPS là một biện pháp không giải quyết dứt điểm quyền sở hữu trí tuệ đối với các phương pháp điều trị Covid-19. Mọi rào cản trong việc tiếp cận các vắc xin và phương pháp điều trị quan trọng này phải được xóa bỏ.