Vai trò của khoa học và công nghệ ngày càng được khẳng định

Bám sát yêu cầu thực tiễn

Từ năm 2014 đến nay, Ngày KH&CN Việt Nam 18/5 đã trở thành ngày truyền thống, ngày hội quan trọng của của những người làm công tác nghiên cứu khoa học, quản lý khoa học, của các doanh nghiệp có tinh thần đổi mới sáng tạo; là điểm hẹn thường niên để cộng đồng KH&CN cả nước tổ chức các sự kiện có ý nghĩa thiết thực vừa để ghi nhận những nỗ lực, thành công của ngành KH&CN đóng góp cho kho tàng tri thức cũng như phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, vừa để thảo luận, định hướng hoạt động nhằm hướng đích các mục tiêu của ngành KH&CN nói riêng, của đất nước nói chung.

Tại Lễ kỷ niệm chào mừng Ngày KH&CN Việt Nam 18/5, Bộ trưởng Bộ KH&CN Chu Ngọc nhớ lại, ngày 18/5/1963, tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ I của Hội nghị phổ biến khoa học, kỹ thuật Việt Nam, bàn về mối quan hệ giữa khoa học và sản xuất, Hồ Chủ tịch đã nói: Khoa học phải từ sản xuất mà ra và phải trở lại phục vụ sản xuất, phục vụ quần chúng, nhằm nâng cao năng suất lao động và không ngừng cải tiến đời sống của nhân dân, bảo đảm cho chủ nghĩa xã hội thắng lợi.

Lễ kỷ niệm chào mừng Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam 18/5

Lời chỉ dạy này đã trở thành phương châm, kim chỉ nam cho hoạt động của ngành KH&CN suốt những năm qua. Ngày 18/5 hằng năm cũng đã trở thành Ngày KH&CN Việt Nam. Năm nay, Ngày KH&CN Việt Nam được tổ chức không chỉ để vinh danh các thành tựu KH&CN nổi bật, mà còn là hành động thiết thực để chào mừng 130 năm Ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại.

"Trong điều kiện phát triển kinh tế - xã hội hiện nay, toàn ngành KH&CN càng quyết tâm thực hiện lời dạy của Người" - Bộ trưởng Chu Ngọc Anh nói, đồng thời nhấn mạnh, các hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ luôn nỗ lực bám sát các yêu cầu của các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, thu hút được sự tham gia của không những các nhà khoa học, các tổ chức KH&CN mà còn của các doanh nghiệp và người dân.

Trong đợt toàn dân phòng chống dịch bệnh Covid-19 vừa qua, ngành KH&CN đã tích cực huy động các chuyên gia, nhà khoa học hàng đầu trong và ngoài nước, các tổ chức, doanh nghiệp KH&CN khẩn trương triển khai các nhiệm vụ KH&CN phục vụ phòng chống dịch bệnh theo phương châm “chống dịch như chống giặc”. Chúng ta đã đạt được những kết quả bước đầu rất đáng được ghi nhận trong việc sản xuất thành công bộ KIT phát hiện virus SARS-CoV-2 được công nhận về chất lượng để sử dụng rộng rãi trên toàn cầu.

Các tổ chức KH&CN của Việt Nam cũng đã nuôi cấy và phân lập thành công vi rút SARS-CoV-2, tạo tiền đề cho việc nghiên cứu sâu hơn về virus, đồng thời cung cấp vật liệu và hỗ trợ tích cực cho nghiên cứu chế tạo bộ KIT, kháng thể đơn dòng và vắc xin. Chúng ta cũng đã sản xuất và đưa vào thử nghiệm thành công nhiều loại robot phục vụ chăm sóc y tế cho người nhiễm bệnh.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Chu Ngọc Anh phát biểu

Bên cạnh đó, trên nền tảng Hệ tri thức Việt số hóa đã được xây dựng và hình thành trước đó, với sự tham gia rất trách nhiệm và hiệu quả của các đơn vị chức năng của các bộ như: Bộ Quốc phòng, Bộ Y tế, Bộ Thông tin và Truyền thông,… nhiều ứng dụng đã được triển khai hiệu quả phục vụ công tác phòng, chống dịch bệnh như bản đồ vùng dịch, phần mềm khai báo y tế…

Các kết quả khả quan từ việc nghiên cứu thành công các sản phẩm phục vụ công tác phòng, chống dịch trong thời gian ngắn như vừa qua cho chúng ta nhiều bài học kinh nghiệm. Một mặt, với sự quan tâm đầu tư của nhà nước và xã hội, các tổ chức KH&CN và các nhà khoa học của Việt Nam đã từng bước đủ năng lực để giải quyết các bài toán lớn của đất nước.

Chúng ta cũng nhận thấy rằng, các nghiên cứu cơ bản trong thời gian dài trước đây cũng đã góp phần quan trọng vào tăng cường năng lực cho các tổ chức KH&CN và các nhà khoa học của Việt Nam. Mặt khác, việc tổ chức thực hiện các nhiệm vụ KH&CN phòng, chống dịch cũng cho chúng ta nhiều kinh nghiệm trong việc tổ chức các nhiệm vụ nghiên cứu chung giữa viện, trường và các doanh nghiệp để giải quyết nhu cầu cụ thể, cấp thiết của xã hội.

Triển khai mạnh mẽ tinh thần khoa học mở

Ghi nhận những đóng góp cụ thể và thiết thực của các nhà khoa học vào công cuộc chống đại dịch Covid-19 vừa qua, Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam bày tỏ, ngành KH&CN trong thời gian qua đã luôn nỗ lực và đạt được những kết quả rất đáng mừng. Trong đó, không chỉ là số lượng các công trình nghiên cứu khoa học được đăng tải trên các tạp chí uy tín của thế giới, các giải thưởng hay số lượng các sáng kiến hữu ích để góp phần tăng năng suất lao động, cải thiện đời sống của nhân dân, mà quan trọng hơn, chúng ta đã cùng đóng góp để xây dựng, hình thành những đề xuất, kiến nghị để đưa vào dự thảo chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm tới để trình Đại hội Đảng toàn quốc tới đây.

Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam phát biểu tại sự kiện

Điều đáng nói, trong khó khăn, thách thức, chúng ta đã tìm ra thời cơ và tự tạo cho mình một động lực vươn lên trong KH&CN. Đó là trong bối cảnh đất nước cùng cả thế giới chống dịch như thời gian vừa qua, một mặt những công trình nghiên cứu và ứng dụng tiếp tục được triển khai, nhưng mặt khác, chúng ta đã cùng nhau tự đặt ra cho mình những bài toán, thách đố, cùng nhau giải quyết trên tinh thần khoa học, cống hiến tất cả vì công việc chung.

“Chưa bao giờ tất cả các lực lượng khoa học, từ những người chuyên làm nghiên cứu, các viện nghiên cứu, các doanh nghiệp tới những người bình thường cùng nhau chia sẻ, cùng nhau tìm ra giải pháp và cùng nhau làm những việc rất cụ thể” - Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nói và cho rằng, thời gian vừa qua là một thời gian đáng nhớ với giới khoa học Việt Nam khi chúng ta thực sự triển khai mạnh mẽ tinh thần khoa học mở trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là những lĩnh vực mà trực tiếp liên quan tới việc chống dịch. Tôi nghĩ rằng đó cũng là lý do Bộ KH&CN hôm nay dành một phần để động viên các nhà khoa học và các cơ quan, không chỉ vì những đóng góp cụ thể mà đây là vì tinh thần và cách làm việc mới.

Có thể nói, Việt Nam đã đạt được những kết quả đáng mừng trong phát triển kinh tế - xã hội nhiều năm qua. Ngay trong 6 tháng đầu năm nay, Việt Nam cũng là một trong số rất ít ỏi các nền kinh tế vẫn duy trì được tốc độ tăng trưởng dương. Đây là sự nỗ lực của toàn xã hội, trong đó, vai trò của giới KH&CN càng ngày càng được khẳng định. Tuy nhiên, giới khoa học phải tiếp tục phấn đấu nỗ lực hơn nữa, mạnh mẽ hơn nữa và đổi mới hơn nữa.

Bộ trưởng Chu Ngọc Anh cho hay, trạng thái bình thường mới ở Việt Nam và toàn thế giới sau dịch Covid-19 đặt ra nhiều thách thức và cơ hội cho ngành KH&CN của Việt Nam. Trong thời gian tới, Bộ KH&CN tiếp tục tích cực phối hợp với các bộ, ngành để hoàn thiện pháp luật về KH&CN, đổi mới sáng tạo, trong đó tập trung vào việc đồng bộ với pháp luật về kinh tế, đầu tư, tài chính nhằm đẩy mạnh việc thu hút và sử dụng hiệu quả nguồn lực đầu tư từ xã hội cho KH&CN và tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho doanh nghiệp và các tổ chức KH&CN triển khai các nhiệm vụ KH&CN phục vụ các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội.

Đồng thời, tiếp tục thúc đẩy sự phát triển của hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia, nhằm tạo động lực cho việc ứng dụng các thành tựu, kết quả của nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ vào sản xuất, kinh doanh. Bên cạnh đó, tiếp tục triển khai có hiệu quả các chương trình nghiên cứu cơ bản lớn của quốc gia như: Chương trình trọng điểm quốc gia phát triển toán học đến 2020; chương trình phát triển vật lý đến năm 2020; chương trình phát triển khoa học cơ bản trong lĩnh vực hóa học, khoa học sự sống, khoa học trái đất và khoa học biển giai đoạn 2017-2025…