Trung Quốc lật lại tất cả các khía cạnh của thỏa thuận thương mại với Mỹ

Trong bảy chương của dự thảo thỏa thuận thương mại, Trung Quốc đã xóa các cam kết thay đổi luật pháp để giải quyết các khiếu nại cốt lõi khiến Mỹ phát động chiến tranh thương mại như trộm cắp tài sản trí tuệ và bí mật thương mại của Mỹ; buộc chuyển giao công nghệ; chính sách cạnh tranh; tiếp cận các dịch vụ tài chính; và thao túng tiền tệ.

Đây chính là khởi nguồn khiến Tổng thống Donald Trump trả lời bằng một dòng tweet ngày 5/5 về việc tăng thuế đối với 200 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc. Trong khi đó, hai bên tiếp tục vòng đàm phán đối mặt tại Washington vào ngày 9-10/5. Việc loại bỏ các ngôn ngữ pháp lý ràng buộc từ dự thảo thỏa thuận thương mại đã đánh thẳng vào ưu tiên cao nhất của Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer – người đã coi những thay đổi đối với luật pháp Trung Quốc là điều cần thiết để xác minh sự tuân thủ sau nhiều năm mà các quan chức Mỹ gọi là những lời hứa cải cách trống rỗng. Ông Lighthizer thúc đẩy mạnh mẽ cho một chế độ thực thi giống như những chế độ được sử dụng cho các biện pháp trừng phạt kinh tế - như áp đặt lên Triều Tiên hoặc Iran - hơn là một thỏa thuận thương mại thông thường. Nhưng việc Trung Quốc đảo ngược các vấn đề trong dự thảo thỏa thuận làm suy yếu kiến ​​trúc cốt lõi của thỏa thuận.

Trong một cuộc họp ngắn ngày 8/5, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Cảnh Sảng nói rằng, giải quyết các bất đồng về thương mại là một quá trình đàm phán và rằng Trung Quốc không né tránh các vấn đề. Trên thực tế, việc lật lại các nội dung của thỏa thuận thương mại đã khiến các nhà đàm phán Mỹ bị bất ngờ với mức độ thay đổi trong dự thảo. Khách quan cho thấy, chính việc lật lại các khía cạnh đã cam kết trong thỏa thuận của Trung Quốc đã thúc đẩy việc tăng thuế quan của Trump. Tại cuộc đàm phán cuối tháng 4 ở Bắc Kinh, Phó Thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc đã yêu cầu Đại diện Thương mại Mỹ Lighthizer và Bộ trưởng Tài chính Steven Mnuchin cần tin tưởng Trung Quốc để thực hiện các cam kết của mình thông qua các thay đổi về hành chính và quy định. Cả hai nhà đàm phán Mỹ đều cho rằng điều đó không thể chấp nhận được, do sự thất bại của Trung Quốc trong lịch sử về việc không thực hiện các cam kết cải cách. Như vậy, có thể nói cuộc đàm phán vừa qua không đạt được kết quả gì, thậm chí “tồi tệ” đến mức “gây ngạc nhiên thực sự”.

Sự xuống dốc nhanh chóng của các cuộc đàm phán đã làm náo loạn thị trường chứng khoán toàn cầu, thị trường trái phiếu và thị trường hàng hóa trong tuần này. Trong khi cho đến trước ngày 5/5, các thị trường đã kỳ vọng rằng các quan chức của hai nước đã tiến gần đến một thỏa thuận. Các nhà đầu tư và các nhà phân tích đặt câu hỏi liệu tuyên bố ngắn gọn của Tổng thống Trump có phải là chiến lược để “vắt kiệt” nhiều nhượng bộ từ Trung Quốc hay không. Tuy nhiên, mức độ đảo ngược trong dự thảo thỏa thuận sửa đổi là rất nghiêm trọng và phản ứng của Trump không chỉ đơn thuần là một chiến lược đàm phán. Các quan chức Trung Quốc cho biết việc thay đổi bất kỳ luật nào ở Trung Quốc đòi hỏi một bộ quy trình thống nhất, và lập luận cho những thay đổi của Trung Quốc là do các yêu cầu của Mỹ ngày càng trở nên khắc nghiệt hơn và con đường dẫn đến một thỏa thuận trở nên hẹp hơn khi các cuộc đàm phán kéo dài.

Trước tình hình đó, tại vòng đàm phán chỉ kéo dài hai ngày ở Washington vào 9-10/5, các quan chức Mỹ có rất ít hy vọng rằng Trung Quốc sẽ thực hiện bất kỳ lời đề nghị nào có thể đưa các cuộc đàm phán trở lại đúng hướng. Để tránh sự leo thang, một số nguồn tin cho biết, Phó Thủ tướng Lưu Hạc sẽ phải loại bỏ các đề xuất thay đổi trong dự thảo và đồng ý đưa ra luật mới. Trung Quốc cũng sẽ phải tiến xa hơn tới gần Mỹ về các điểm nghẽn khác, chẳng hạn như yêu cầu kiềm chế trợ cấp công nghiệp Trung Quốc và quy trình phê duyệt hợp lý đối với cây trồng biến đổi gen của Mỹ.

Chính sự đảo ngược của Trung Quốc có thể khiến các nhà đàm phán hàng đầu trong chính quyền Trump, bao gồm cả ông Lighthizer, mở ra cơ hội để có lập trường cứng rắn hơn đối với Trung Quốc. Ngay cả Bộ trưởng Tài chính Mnuchin là người đã cởi mở hơn với thỏa thuận tiếp cận thị trường được cải thiện, cũng đã thống nhất với ông Lighthizer khi mô tả các thay đổi của Trung Quốc đồng thời vẫn để ngỏ khả năng thuế quan mới. Đại diện Thương mại Mỹ cũng khẳng định rõ rằng mặc dù vẫn tiếp tục đàm phán thì “đến thứ sáu (ngày 10/5), sẽ có thuế quan”.