Thủy điện Trung Sơn: Mô hình sản xuất điện có trách nhiệm

Tổng giám đốc WB (thứ hai, từ phải sang) thăm thủy điện Trung Sơn

Những sự khác biệt

Ông Vũ Hữu Phúc - Chủ tịch kiêm Giám đốc Công ty TNHH Thủy điện Trung Sơn - cho biết, ngày 21/3/2017, Tổ máy số 2 của Nhà máy thủy điện Trung Sơn đã chính thức phát điện, hòa thành công vào lưới điện quốc gia. Đây là một mốc tiến độ quan trọng, tạo động lực cho đơn vị, các nhà thầu tiếp tục đẩy mạnh thi công lắp đặt thiết bị của 2 tổ máy và các hạng mục còn lại, phấn đấu đến tháng 6/2017 sẽ phát điện cả 4 tổ máy, hoàn thành công trình trong năm 2017.

Dự án Thủy điện Trung Sơn là thủy điện đầu tiên được Ngân hàng Thế giới (WB) hỗ trợ 330 triệu USD, chiếm khoảng 85% tổng mức đầu tư 411,57 triệu USD, còn lại là vốn đối ứng của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN). Khi đi vào vận hành, nhà máy sẽ cung cấp sản lượng điện hàng năm khoảng 1,019 tỉ kWh, đáp ứng nhu cầu điện cho khoảng 180.000 hộ gia đình, đồng thời làm giảm 1 triệu tấn phát thải khí các bon hàng năm.

Nhà máy thủy điện Trung Sơn có nhiều khác biệt so với các dự án thủy điện cỡ vừa ở Việt Nam. Trước hết là việc lựa chọn địa điểm xây dựng nhà máy - 1 trong 4 địa điểm được lựa chọn sau 4 năm nghiên cứu, khảo sát, đánh giá và đưa ra những giải pháp toàn diện, không chỉ bảo đảm an toàn về mặt kỹ thuật, xây dựng mà còn giảm thiểu tối đa những tác động đến môi trường, xã hội, khả năng giúp tăng trưởng kinh tế, hỗ trợ việc làm, y tế, truyền thông thông tin...

Riêng về thiết kế kỹ thuật, Thủy điện Trung Sơn thỏa mãn các điều kiện an toàn kỹ thuật theo tiêu chuẩn quốc tế, đồng thời còn bổ sung một số hạng mục để tăng mức độ an toàn như: Xây dựng thêm đập tràn sự cố, bảo vệ đập và nhà máy trong trường hợp lũ lớn nhất có thể xảy ra; xây dựng thêm cống xả cát để bảo vệ đập khi cát bồi lắng lớn và duy trì dòng chảy tự nhiên trong thời gian nút cống dẫn dòng hoặc ngừng phát điện cả 4 tổ máy để sửa chữa…; chủ động hạ thấp mực nước phục vụ công tác sửa chữa mặt đập tràn, cửa nhận nước hoặc đắp lại đập sự cố khi cần thiết.

Đặc biệt, kết cấu đập dâng và đập tràn đã tính toán có khả năng chịu được động đất cấp 8 với cường độ cực đại là 6,07 độ richter, gia tốc rung lắc ngang cực đại của nền là 232 cm/s2. Hồ chứa đạt 112 triệu m3, sẽ góp phần kiểm soát lũ trong mùa mưa bão.

Theo ông Vũ Hữu Phúc, quá trình triển khai thực hiện, ngoài các quy định của Việt Nam, chủ đầu tư còn phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt, tiêu chuẩn khắt khe từ phía WB về chất lượng và tiến độ thi công, cũng như đáp ứng những yêu cầu về môi trường, xã hội... với sự giám sát chặt chẽ của nhiều thành phần.

Một điểm khác biệt nữa là dự án đã dành 28 triệu USD để thực hiện trên 50 gói thầu nhằm cải thiện cuộc sống, sinh kế của những người dân bị ảnh hưởng và bảo vệ môi trường. Dự án đã lập một kế hoạch chi tiết và hệ thống liên lạc nhằm bảo đảm tất cả các vấn đề thắc mắc, khiếu nại liên quan tới dự án như đền bù, tái định cư, công trình... được giải quyết nhanh chóng, chỉ kết thúc khi người khiếu nại hài lòng.

“Chìa khóa” cho các dự án năng lượng

Chuyên gia phụ trách về môi trường và biến đổi khí hậu của WB - John Roome - khi trở lại thăm dự án Thủy điện Trung Sơn cho biết: Cách đây 5 năm, chúng tôi đã tham gia vào hoạt động tham vấn ý kiến, tìm hiểu nhu cầu, nguyện vọng của người dân địa phương nhưng giao thông cực kỳ khó khăn. Thế nhưng, đến nay, nơi đây đã hoàn toàn thay đổi, cuộc sống người dân đã ổn định tại địa điểm mới. Các bản làng ở khu tái định cư được cấp đầy đủ điện, nước; đường giao thông, trường học, trạm y tế được xây mới hoặc cải tạo; các điều kiện về vệ sinh môi trường... cũng tốt hơn.

Thủy điện Trung Sơn đang được gấp rút hoàn thiện

Ông Phạm Ngọc Tiến ở Khu tái định cư Pa Búa cho biết, trước khi có thủy điện, cuộc sống của người dân khổ lắm. Nhưng đời sống người dân giờ đã khác, nhờ tiền đền bù, các hộ dân đã xây dựng được nhà cửa khang trang, đường xóm sạch sẽ, được dùng nước sạch và có điện 24/24 giờ. Qua tuyên truyền về sinh kế, môi trường cùng các tin tức trên tivi, nhận thức của người dân đã nâng lên rất nhiều.

Theo Phó Tổng giám đốc EVN - Đinh Quang Tri, kết quả này là sự nỗ lực rất lớn của tập thể cán bộ, nhân viên của EVN nói chung và Công ty thủy điện Trung Sơn nói riêng. Đây cũng là minh chứng cho WB về sự đúng đắn khi tài trợ dự án, bởi trước đó, EVN đã phải thuyết phục WB nhiều lần bằng cách mời họ đến các công trình lớn đã được đầu tư, hoạt động chứng minh được những hiệu quả toàn diện của dự án, từ quản lý vận hành hồ đập, di dân tái định cư, môi trường, xã hội…

Tại buổi làm việc tại Nhà máy thủy điện Trung Sơn mới đây, bà Kristalina Georgieva - Tổng giám đốc WB - cho rằng, nhìn chung, các dự án thủy điện thường đi kèm các hệ quả cực kỳ phức tạp về xã hội và môi trường. Tuy nhiên, với những kết quả mà điện Trung Sơn đã làm được cho thấy, nếu tuân thủ các bước đi đúng đắn và thực hiện các tiêu chuẩn về bảo vệ xã hội, môi trường, chúng ta vẫn có thể phát triển nguồn năng lượng sạch, tái tạo này. Đây cũng là mô hình tốt (với sự hỗ trợ của WB) để các dự án năng lượng khác học hỏi kinh nghiệm.