Thủy điện kiệt nước, Quảng Nam đối mặt với hạn hán, nhiễm mặn nặng

Mực nước tại các hồ chứa thủy điện thấp

Ông Ngô Xuân Thế - Phó TGĐ Công ty CP Thủy điện A Vương cho biết, mực nước tại hồ thủy điện A Vương vào lúc 13h 29/4 là 368 m, thấp nhất trong tháng 4/2020, cao hơn so với trung bình tháng 3/2020, thấp hơn so với mực nước dâng bình thường (380m). Lưu lượng nước về hồ từ đầu năm 2020 đến nay đạt khoảng 8,4 m3/s, tương ứng tần suất 98% (thấp nhất của bảng tần suất trong 43 năm). So với cùng kỳ 3 năm gần đây, 4 tháng mùa khô năm 2020 lưu lượng nước về hồ chỉ bằng 39,4% (trung bình 4 tháng, từ tháng 1 đến tháng 4, của 3 năm gần đây lưu lượng nước về hồ trung bình đạt 21,2%). Điều này cũng diễn ra tương tự với các hồ chứa thủy diện Sông Bung 2, Sông Bung 4…. Tổng lượng nước thiếu so với dung tích hữu ích tại các hồ chứa thủy điện trên địa bàn tỉnh Quảng Nam lên đến 653 triệu m3.

Theo ông Thế, trong điều kiện nguồn nước về hồ A Vương giảm thấp do tình hình thời tiết – thủy văn cực đoan cực đoan kéo dài, nhà máy thủy điện A Vương vừa phải tham gia vận hành trong thị trường điện đồng thời vừa phải thực hiện tích nước đảm bảo mực nước tối thiểu của phụ lục III của quy trình 1865 và sẽ rất khó khăn trong việc đảm bảo giữa phát điện kết hợp cung cấp nước mùa khô năm 2020. “Dù vậy, Thủy điện A Vương sẽ cố gắng phối hợp tốt nhất việc phát điện đảm bảo sản lượng – công suất cho hệ thống điện với việc cung cấp nước chống hạn hạ du”, ông Thế nói và cho biết thêm tình hình cung ứng điện của cả nước trong năm 2020 và các năm sau được dự báo sẽ rất căng thẳng, không chỉ là thiếu hụt nguồn cung mà còn phải đối diện với khả năng mất ổn định hệ thống điện khi các nhà máy điện năng lượng mặt trời, điện gió đột ngột giảm công suất phát do thời tiết.

Nguy cơ hạn hán, xâm nhập mặn

Lượng mưa thấp khiến mực nước tại các hồ thủy lợi trên toàn địa bàn tỉnh Quảng Nam bị thiếu hụt. Ông Nguyễn Đình Hải, Giám đốc Công ty TNHH MTV Khai thác thủy lợi tỉnh Quảng Nam cho biết, tại 73 hồ chứa thủy lợi trong toàn tỉnh Quảng Nam, hiện tổng lượng nước thiếu so với quy trình khoảng 74 triệu m3, đe dọa nghiêm trọng đến việc đảm bảo cấp nước sinh hoạt và phục vụ nông nghiệp cho tỉnh Quảng Nam.

Ngay từ cuối tháng 2 trên hệ thống sông Thu Bồn đã diễn ra tình trạng mặn xâm nhập rất cao. Trong khi đó ở phía thượng nguồn, các hồ chứa thủy điện cũng đang thiếu hụt lượng đổ nước về hồ. Do đó, việc xả nước về hạ du để đẩy mặn là rất khó khăn.

Theo ông Ngô Xuân Thế, nếu trong mùa hè năm 2020, lượng mưa trên lưu vực tương đương các năm 2010, 2013, hoặc 2017 (1364mm; 1572mm; và 1835mm) thì lượng nước cung cấp về hạ du sẽ cải thiện đáng kể. “Tình hình khô hạn, xâm nhập mặn vùng hạ du 2020 sẽ nặng nề hơn năm 2018, 2019 nếu trong mùa hè năm 2020 tiếp tục diễn ra tình hình thiếu mưa trên lưu vực như năm 2011, 2018 (lượng mưa mùa khô chỉ 612mm; và 865mm)”, ông Thế cho hay.

Trong bối cảnh, từ nay đến cuối năm còn rất nhiều đợt xâm nhập mặn, tỉnh Quảng Nam đang nỗ lực xây dựng các công trình đập ngăn mặn, giữ ngọt trên hệ thống sông Vu Gia, Thu Bồn nhằm đảm bảo nguồn nước tưới cho hàng chục nghìn ha lúa và hoa màu. Trong đó có đập ngăn mặn giữ ngọt cầu Gò Nổi (thuộc xã Điện Phong, TX Điện Bàn). Đập được xây dựng cấp tốc với nhiệm vụ giữ nguồn nước ngọt, phục vụ cho hàng chục trạm bơm của các huyện Duy Xuyên, Quế Sơn và TX. Điện Bàn.

Đồng tình với phương án xây đập ngăn mặn, ông Ngô Xuân Thế cũng cho rằng với tình hình thời tiết cực đoan lượng mưa không ổn định, lượng nước về các hồ thủy điện liên tục giảm qua các năm trong khi nhu cầu sử dụng nước sở hạ du ngày một cao, thì việc xả nước về hạ du chỉ mang ý nghĩa “cứu cánh tạm thời” và cũng chỉ giúp giảm hạn hán, chứ không thể đủ nước đẩy mặn. Việc đẩy mặn cần tính toán đến phương án “đường dài”. “Nước biển dâng làm cho phạm vi xâm nhập mặn sẽ tăng dần theo từng năm, tôi kiến nghị xây dựng đập ngăn mặn có cửa van điều tiết, có âu thuyền tại khu vực ngã ba sông Cầu Đỏ - Sông Đô Tỏa – Sông Hàn. Khi sông Cổ Cò được khơi thông, dòng nước ngọt sẽ được tiết lưu một phần chảy dọc sông Cổ Cò và chảy ra biển tại Cửa Đại – Hội An. Dòng nước này sẽ ngọt hóa sông Cổ Cò, là nguồn nước tưới cho các vùng rau sạch, nông nghiệp công nghệ cao, các khu du lịch, resort … hai bên sông, và tránh cho việc biến sông Cổ Cò sau khi khơi thông (mà không có dòng chảy) trở thành một sông “Tô Lịch” thứ hai”, ông Thế nói.

Được biết để chủ động ứng phó với hạn hán, nhiễm mặn, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam – ông Lê Trí Thanh đã yêu cầu có các biện pháp sử dụng nguồn nước ngọt hiệu quả, theo dõi để vận hành tích nước ở các hồ chứa khi có thể, có kế hoạch phòng chống hạn và nhiễm mặn thông qua các phương án, kịch bản cụ thể để có kế hoạch điều tiết nước cho phù hợp; thường xuyên quan trắc độ mặn, triển khai các giải pháp không cho mặn xâm nhập vào bể hút trạm bơm điện cũng như tuyệt đối không vận hành bơm tưới cho cây trồng khi nồng độ mặn hơn 0,8‰....