Ngành giáo dục đào tạo bước vào chặng đường mới

Một hành trình đổi thay âm thầm nhưng bền bỉ

Nhìn lại giai đoạn 2011-2020, có thể thấy, ngành giáo dục đã trải qua một cuộc chuyển mình lặng lẽ mà sâu sắc. Các chuyên gia đánh giá, dù còn nhiều trăn trở, hệ thống giáo dục phổ thông, đại học và giáo dục nghề nghiệp đã có những bước tiến vững chắc cả về quy mô lẫn chất lượng.

Tỷ lệ phổ cập giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông đạt mức rất cao. Nhiều học sinh Việt Nam đạt giải cao tại các kỳ thi Olympic quốc tế, đưa vị thế giáo dục nước nhà ra ngoài biên giới.

Đổi mới căn bản giúp ngành giáo dục hòa nhịp cùng đất nước tiến vào kỷ nguyên mới. Ảnh minh họa

Ở bậc đại học, mạng lưới các cơ sở đào tạo tiếp tục được sắp xếp lại, tinh gọn hơn, hướng tới tự chủ và nâng cao chất lượng. Số lượng trường đại học đạt chuẩn kiểm định quốc tế tăng đều qua các năm. Những mô hình mới như đại học nghiên cứu, đại học đổi mới sáng tạo cũng đã bắt đầu hình thành, dù còn khiêm tốn.

Đặc biệt, giai đoạn trước đã tạo ra những cú hích ban đầu cho tự chủ đại học - một xu thế không thể đảo ngược nếu chúng ta muốn hội nhập sâu vào giáo dục thế giới.

Tuy vậy, không khó để nhận ra rằng, tốc độ thay đổi vẫn còn chậm so với kỳ vọng. Khoảng cách chất lượng giữa các vùng miền, giữa các cơ sở đào tạo chưa được thu hẹp rõ rệt. Hiện tượng đào tạo không sát nhu cầu thị trường lao động vẫn là bài toán nan giải. Và quan trọng hơn cả, phương pháp dạy - học vẫn chưa thực sự chuyển từ "truyền thụ kiến thức" sang "phát triển năng lực".

Kỳ vọng vào chặng đường mới toàn diện và thực chất

Bước sang giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2045, Bộ Giáo dục và Đào tạo xác định rõ quan điểm phát triển: Giáo dục là quốc sách hàng đầu, phải đi trước một bước để tạo nền tảng cho sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước.

Kế hoạch thực hiện chiến lược mới đặt ra 5 nhóm nhiệm vụ trọng tâm, trong đó nhấn mạnh: Hoàn thiện thể chế giáo dục hiện đại, đồng bộ; đẩy mạnh chuyển đổi số trong giáo dục; phát triển đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục chất lượng cao; đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy - học và kiểm tra, đánh giá; mở rộng hội nhập quốc tế sâu rộng trong giáo dục.

Theo nhiều chuyên gia, chiến lược lần này có những điều chỉnh rất trúng: Không chạy theo thành tích số lượng mà tập trung vào chất lượng thực học, thực nghiệp. Đặc biệt, chú trọng đào tạo nguồn nhân lực cho kỷ nguyên số.

Kế hoạch cũng nêu rõ kỳ vọng đến năm 2030, giáo dục Việt Nam sẽ đạt trình độ tiên tiến trong khu vực, tiệm cận trình độ của các nước phát triển vào năm 2045. Đây là mục tiêu tham vọng nhưng không phi thực tế nếu có lộ trình bài bản, thực thi kiên trì và đồng bộ.

Một chiến lược không chỉ là văn bản

Mặc dù vậy, để kỳ vọng trở thành hiện thực, theo nhiều chuyên gia, cần thẳng thắn nhìn nhận và giải quyết những "nút thắt" tồn tại từ lâu.

Thứ nhất, tư duy quản lý giáo dục ở nhiều cấp, nhiều nơi vẫn còn nặng tính hành chính, thiếu nhạy bén với các yêu cầu đổi mới. Tự chủ đại học, tự chủ cơ sở giáo dục phổ thông cần được hiểu đúng và trao quyền thực chất, thay vì hình thức.

Thứ hai, đầu tư cho giáo dục tuy được ưu tiên nhưng phân bổ còn dàn trải, hiệu quả sử dụng chưa cao. Do đó, cần một cơ chế khuyến khích xã hội hóa thực chất hơn, nhưng đồng thời phải kiểm soát chặt để tránh thương mại hóa giáo dục.

Thứ ba, việc đào tạo giáo viên - yếu tố then chốt của đổi mới giáo dục - chưa thực sự được cải cách mạnh mẽ. Một chương trình giáo dục dù tốt đến đâu cũng khó thành công nếu đội ngũ thực hiện không đáp ứng yêu cầu.

Đặt trong bối cảnh toàn cầu hóa, chuyển đổi số và sự cạnh tranh khốc liệt về nguồn nhân lực tri thức, có thể nói, chiến lược phát triển giáo dục lần này không chỉ là một kế hoạch hành động. Nó còn là lời cam kết của Việt Nam với tương lai của chính mình.

Nhưng một chiến lược dù được viết kỹ đến đâu, cũng chỉ thực sự có giá trị nếu được chuyển hóa thành những hành động cụ thể, kiên trì, đồng bộ - từ cấp Trung ương đến từng lớp học, từng nhà trường.

Giáo dục luôn là sự nghiệp của tương lai nhưng phải được bắt đầu từ những đổi thay hôm nay. Hành trình phát triển giáo dục Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2045 vì thế không chỉ đòi hỏi tâm huyết, trí tuệ, mà còn cần cả bản lĩnh kiên định và sự đồng lòng của toàn xã hội.