Thuốc lá điện tử: Mối đe dọa tiềm ẩn đối với sức khỏe cộng đồng
Gõ cụm từ khóa “thuốc lá điện tử” trên công cụ tìm kiếm Google, trong 0,59 giây hiển thị 82,2 triệu kết quả liên quan. Còn tìm kiếm thông tin “mua thuốc lá điện tử ở đâu”, trong 0,57 giây, Google cho 27,2 triệu kết quả. Điều đó phần nào cho thấy xu hướng sử dụng thuốc lá điện tử đang trở nên phổ biến trong cuộc sống hiện đại.
Vậy thuốc lá điện tử là gì? Đó là một cụm từ dùng chung cho các thiết bị điện tử khác nhau được sử dụng để hút. Những thiết bị này có thể giống hoặc không giống như một điếu thuốc lá truyền thống. Thuốc lá điện tử dùng năng lượng từ pin để đốt nóng chất lỏng thành dạng hơi để người dùng hít vào, tinh dầu này thường có nhiều mùi vị và các chất phụ gia khác nhau.
| Các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới rất có hại cho sức khỏe cả người hút và người xung quanh. |
Không khó để tìm kiếm những thông tin về hội nhóm thuốc lá điện tử hay mua bán thuốc lá điện tử dễ dàng trên các trang mạng xã hội: “Vape giá rẻ/ Tặng kèm tinh dầu/Dòng siêu phẩm Vape giá rẻ mới cập bến/Siêu bền, pin dùng 3-5 ngày/Công suất tốt cho lượng khói lớn/Giá sinh viên”. Dòng tin đăng kèm video là một thanh niên cầm sản phẩm thuốc lá điện tử và nhả luồng khói, bên cạnh một số hình ảnh thật về loại thuốc lá trong clip đó. Kéo xuống trang fanpage công khai có đến gần 12.000 thành viên tham gia dễ dàng tìm thấy muôn hình vạn trạng sản phẩm thuốc lá điện tử với các loại tinh dầu tạo mùi hương kèm theo. Phần lớn bài đăng giới thiệu sản phẩm với giá bán phải inbox, song có thể thấy nhu cầu nào cũng có sản phẩm hợp ví tiền người tiêu dùng. Trên các trang web, thuốc lá điện tử được bán công khai với nhiều mức giá khác nhau, tầm trung từ 250.000 đồng - 500.000 đồng, cao cấp hơn thì khoảng 1.000.000 đồng tùy loại...
Anh M. một người có lịch sử hút thuốc lá điếu lâu năm, sau khi cai thuốc lá vài lần, anh chuyển từ việc sử dụng thuốc lá điếu truyền thống sang thuốc lá điện tử. Lúc đầu, anh có cảm giác an toàn hơn sau khi nghe nói quá nhiều về tác hại của thuốc lá truyền thống. Tuy nhiên, gần đây, khi gặp một số vấn đề về hô hấp, đi khám và bác sĩ tư vấn việc bỏ thuốc lá cũng như những tác hại của thuốc lá điện tử thì anh mới thực sự nghiêm túc tìm hiểu về loại thuốc lá này.
Có thể thấy, những năm gần đây, thuốc lá điện tử đã không còn xa lạ với người hút thuốc, nghiện thuốc lá. Không ít trang web bán thuốc lá điện tử thông tin rằng thuốc lá điện tử là một trong những phát minh lớn nhất nhằm giúp người dùng thuốc lá truyền thống có thể từ bỏ và cai được thuốc lá tốt nhất. Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây cho thấy chúng không hiệu quả trong việc cai thuốc và những sản phẩm này không được Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA), Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) chấp thuận để giúp cai thuốc lá.
Hiện tại Việt Nam đang xuất hiện nhiều sản phẩm thuốc lá mới. Trong đó, phổ biến nhất là thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisha... Theo WHO, để sản xuất các sản phẩm thuốc lá điện tử có khoảng 15.500 loại hương liệu được sử dụng. Trong đó, rất nhiều loại hương liệu độc hại và chưa được đánh giá toàn diện về mức độ gây hại đối với sức khỏe, các sản phẩm này đều có nicotine là chất gây nghiện.
Theo nhiều phân tích, các sản phẩm thuốc lá mới rất có hại cho sức khỏe cả người hút và người xung quanh. Đây còn là nguyên nhân của nhiều trường hợp ngộ độc nicotine, gây các bệnh về tim mạch, hô hấp, tiêu hóa. Một thống kê của CDC Hoa Kỳ năm 2020 đã ghi nhận hơn 2.800 ca tổn thương phổi có liên quan đến thuốc lá thế hệ mới, trong đó 68 trường hợp đã tử vong. Số liệu từ các quốc gia cũng cho thấy sử dụng thuốc lá điện tử gây ra động kinh, các bệnh về răng miệng, ngộ độc (>2.600 ca ở Mỹ, EU, Canada, Hàn Quốc); gây tai nạn thương tích (các vụ nổ/bỏng, chấn thương, gãy xương chiếm tới 2.035 ca ở Mỹ giai đoạn 2015-2017, trong đó có 2 ca tử vong)... Đây chỉ là các số liệu phát hiện được vì trên thực tế chưa có sự thống kê, nghiên cứu đầy đủ, có hệ thống về tác hại của thuốc lá điện tử.
Việc sử dụng thuốc lá điện tử hàng ngày còn liên quan tới tăng tỷ lệ bị nhồi máu cơ tim tăng nhịp tim, tăng huyết áp và tăng độ xơ cứng động mạch. Dữ liệu ở người lớn (≥ 18 tuổi) từ năm 2013 đến 2018 cho thấy việc sử dụng thuốc lá điện tử liên quan đến bệnh hô hấp, bao gồm viêm phế quản mạn tính, khí phế thũng, và hen phế quản.
Các phát hiện được công bố gần đây từ một cuộc khảo sát trực tuyến ở thanh thiếu niên cho thấy số ca nhiễm COVID-19 phổ biến hơn ở những người sử dụng thuốc lá điện tử so với những người không sử dụng. Các sản phẩm thuốc lá điện tử thường chứa propylene glycol/glycerin thực vật cộng với chất tạo hương vị cùng với nicotine hoặc muối nicotine. Việc làm nóng dung dịch này dẫn đến tạo thêm ra các chất độc và chất gây ung thư. Có một thực tế là hầu hết người hút thuốc lá điện tử vẫn sử dụng đồng thời cả thuốc lá thông thường. Việc sử dụng kép này khiến cho người hút tiếp xúc với nhiều loại độc chất hơn dẫn đến: Tăng tỷ lệ các bệnh lý hô hấp, mức độ khó thở nặng hơn, tỷ lệ đột quỵ lớn hơn.
Thuốc lá điện tử không phải là một giải pháp thay thế an toàn cho thuốc lá truyền thống. Ngược lại, chúng tiềm ẩn nhiều nguy cơ nghiêm trọng đối với sức khỏe. Để bảo vệ bản thân và những người xung quanh, chúng ta cần nâng cao nhận thức về tác hại của thuốc lá điện tử và khuyến khích mọi người từ bỏ thói quen này.