Tại sao lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ lại tác động quan trọng đối với thương mại toàn cầu?

Tuy nhiên, sẽ không có thay đổi trong chính sách xuất khẩu đối với gạo non-basmati và gạo basmati, chiếm phần lớn trong xuất khẩu. Gạo trắng non-basmati chiếm khoảng 25% tổng lượng gạo xuất khẩu của nước này. Tổng cục Ngoại thương Ấn Độ thông báo chính sách xuất khẩu gạo trắng non-basmati (gạo xay xát một phần hoặc toàn bộ, đã hoặc chưa đánh bóng)… được sửa đổi từ tự do xuất khẩu thành bị cấm xuất khẩu.

Vậy tại sao Ấn Độ cấm xuất khẩu gạo trắng non-basmati? Theo chính phủ, động thái này nhằm đảm bảo giá thấp hơn và có đủ hàng trong mùa lễ hội sắp tới. Giá gạo trong nước đang có xu hướng tăng. Giá bán lẻ đã tăng 11,5% trong một năm và 3% trong tháng qua như tuyên bố của Bộ Lương thực Ấn Độ.

Trước đó, chính phủ đã áp thuế xuất khẩu 20% đối với gạo trắng non-basmati từ ngày 8/9/2022 nhằm kiểm soát giá cũng như đảm bảo nguồn cung tại thị trường nội địa. Tuy nhiên, xuất khẩu loại này đã tăng lên 42,12 vạn tấn trong giai đoạn từ tháng 9 đến tháng 3 năm 2022-2023 từ 33,66 vạn tấn trong giai đoạn từ tháng 9 đến tháng 3 của năm tài chính trước.

Trong quý đầu tiên của năm tài khóa hiện tại, khoảng 15,54 nghìn tấn gạo trắng đã được xuất khẩu so với chỉ 11,55 nghìn tấn trong cùng kỳ năm trước, nghĩa là tăng 35%. Xuất khẩu tăng mạnh này có thể được cho là vì giá quốc tế cao do yếu tố địa chính trị, El Nino và điều kiện khí hậu khắc nghiệt ở các nước sản xuất gạo khác, v.v.

Được cảnh báo trước xu hướng này, chính phủ Ấn Độ đã can thiệp để cấm xuất khẩu nhằm đảm bảo đủ lượng hàng dự trữ và giá thấp trước mùa lễ hội đang đến gần ở Ấn Độ. Động thái này cũng có thể được coi là do việc đếm ngược đến cuộc bầu cử quốc hội ở các bang lớn như MP, Rajasthan, Chhattisgarh và Telangana cũng như cuộc bầu cử Lok Sabha năm 2024 đã bắt đầu.

Động thái cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ sẽ tác động thế nào đến thế giới? Ấn Độ là nước sản xuất gạo lớn thứ hai thế giới sau Trung Quốc và chiếm hơn 40% lượng gạo xuất khẩu của thế giới. Động thái này đã gây ra sự gia tăng tức thời về giá gạo trên thị trường toàn cầu. Các chuyên gia trong ngành tuyên bố rằng lệnh cấm dự kiến sẽ làm tăng giá các sản phẩm thực phẩm trên toàn cầu, vốn đã bị đẩy lên do cuộc chiến Ukraine bắt đầu vào năm ngoái và thời tiết thất thường.

Vụ lúa của Trung Quốc cũng bị thiệt hại nặng nề do thời tiết khắc nghiệt. Gạo là lương thực chính của hơn 3 tỷ người và gần 90% cây trồng sử dụng nhiều nước được sản xuất ở châu Á, nơi mô hình thời tiết El Nino thường mang lại lượng mưa thấp hơn. Giá toàn cầu đã lơ lửng ở mức cao nhất trong 11 năm.

Các thị trường chính của gạo Ấn Độ là các nước châu Phi. Trung Quốc, Ấn Độ, Thái Lan, Việt Nam và Pakistan là những nhà sản xuất hàng đầu và là nhà cung cấp gạo lớn trên toàn cầu. Theo báo cáo phương tiện truyền thông, Thái Lan và Việt Nam không có đủ hàng tồn kho để bù đắp sự thiếu hụt. Các chuyên gia cho rằng người mua châu Phi sẽ bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi quyết định của Ấn Độ.

Theo các báo cáo ở Mỹ, lượng mua bán gạo đã tăng nhanh khi các cộng đồng châu Á lo lắng, những người mà gạo là lương thực chính, đã đổ xô đến các cửa hàng. Các cửa hàng của các thương hiệu lớn cũng chứng kiến sự tranh giành tương tự. Tất cả các loại gạo kể cả gạo basmati đã được bán hết trong vài giờ vào ngày 21/7.

Tại các bang như Texas, nơi có đông người gốc Á sinh sống, giá đã tăng vọt. Điều kiện thời tiết thất thường chắc chắn đã góp phần vào quyết định cấm xuất khẩu gạo của chính phủ Ấn Độ. Trong khi gió mùa đến muộn dẫn đến lượng mưa thiếu hụt lớn cho đến giữa tháng 6, những trận mưa lớn kể từ tuần cuối cùng của tháng 6 đã gây ra thiệt hại đáng kể cho mùa màng, chủ yếu ở Punjab và Haryana.

Theo ước tính, 2,4 nghìn ha diện tích trồng lúa đã bị ảnh hưởng chỉ riêng ở Punjab và vụ mùa sẽ được trồng lại trên 83.000ha đất. Tuy nhiên, nông dân sẽ phải đợi nước rút để có thể trồng lại. Ở Haryana cũng vậy, vụ lúa trải rộng trên 1,5 nghìn ha đất ở bảy huyện bị ngập nước. Điều này không tốt vì hai bang cùng nhau đóng góp khoảng 20% tổng sản lượng gạo của cả nước. Ở các bang trồng lúa chủ yếu khác, nông dân đã chuẩn bị vườn ươm lúa nhưng không thể cấy mạ do không đủ mưa. Chính phủ Ấn Độ đã hy vọng rằng diện tích trồng lúa sẽ tăng sau khi tăng MSP cho lúa, nhưng nông dân cho đến nay đã trồng lúa trên diện tích thấp hơn 6% so với năm 2022.

Những con số “biết nói” về vai trò của Ấn Độ trên thị trường lúa gạo toàn cầu: Ấn Độ chiếm hơn 40% xuất khẩu gạo thế giới, đạt 55,4 triệu tấn vào năm 2022. Xuất khẩu gạo của Ấn Độ đạt kỷ lục 22,2 triệu tấn vào năm 2022, nhiều hơn tổng xuất khẩu của bốn nhà xuất khẩu ngũ cốc lớn tiếp theo trên thế giới - Thái Lan, Việt Nam, Pakistan và Mỹ. Ấn Độ xuất khẩu gạo sang hơn 140 quốc gia. Những nhà nhập khẩu chính gạo non-basmati của Ấn Độ bao gồm: Benin, Bangladesh, Angola, Cameroon, Djibouti, Guinea, Bờ Biển Ngà, Kenya và Nepal. Iran, Iraq và Ả rập Xê út chủ yếu mua gạo basmati cao cấp từ Ấn Độ.

Ấn Độ đã xuất khẩu 17,86 triệu tấn gạo non-basmati vào năm 2022, bao gồm 10,3 triệu tấn gạo trắng non-basmati. Tháng 9/2022, Ấn Độ cấm xuất khẩu gạo tấm và áp thuế 20% đối với xuất khẩu các loại gạo. New Delhi đã không đưa ra bất kỳ hạn chế nào đối với việc xuất khẩu gạo basmati và gạo đồ, lần lượt ở mức 4,4 triệu tấn và 7,4 triệu tấn vào năm 2022.

Nông dân Ấn Độ trồng lúa hai lần trong một năm. Trồng vụ hè bắt đầu từ tháng 6 chiếm hơn 80% tổng sản lượng, là 135,5 triệu tấn trong niên vụ 2022-2023. Vào những tháng mùa đông, lúa nước chủ yếu được trồng ở các bang miền trung và miền nam. Tây Bengal, Uttar Pradesh, Andhra Pradesh, Punjab, Odisha và Chattisgarh là những bang sản xuất lúa gạo chính của quốc gia này.

Để thúc đẩy diện tích trồng lúa, Ấn Độ đã tăng giá mua lúa thường vụ mới từ nông dân thêm 7% lên 2.183 rupee (26,63 USD)/100 kg. Nhưng các quan chức trong ngành lo ngại diện tích trồng lúa có thể giảm nhẹ vào năm 2023 do lượng mưa gió mùa phân bố thất thường. Gió mùa đến muộn dẫn đến lượng mưa thiếu hụt lớn cho đến giữa tháng 6.

Và trong khi những trận mưa lớn kể từ tuần cuối cùng của tháng 6 đã xóa bỏ sự thiếu hụt, chúng đã gây ra thiệt hại đáng kể cho mùa màng. Động thái của Ấn Độ đã đẩy giá gạo từ một số nước châu Á lên cao hơn trên thị trường toàn cầu, trong khi các thương nhân cho biết họ dự kiến giá sẽ tăng đáng kể trong những ngày tới. Thái Lan và Việt Nam, lần lượt là nước xuất khẩu gạo lớn thứ hai và thứ ba thế giới, cũng đã trải qua đợt tăng giá gạo 5% tấm trong thời gian gần đây. Ngay cả trước khi có thông báo, gạo của Việt Nam đã được giao dịch ở mức cao nhất kể từ năm 2011 và kể từ đó đã tăng cao hơn, trong khi chủng loại gạo của Thái Lan đã tăng vọt lên mức chưa từng thấy trong hơn hai năm.

Nguồn cung cấp lương thực toàn cầu đã bị ảnh hưởng bởi cuộc chiến ở Ukraine, khiến giá hàng hóa và ngũ cốc trên toàn thế giới tăng cao. Quyết định của Nga về việc rút khỏi sáng kiến ngũ cốc ở Biển Đen do Liên hợp quốc làm trung gian, vốn đảm bảo việc đi lại an toàn cho các tàu chở ngũ cốc, đã làm dấy lên những lo ngại mới về một cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu.

Trước động thái của Điện Kremlin, giá ngũ cốc đã giảm hơn 1/3 (35%), trong khi giá lúa mì giảm 14% kể từ tháng 1 và giá ngô giao dịch thấp hơn 20%. Mỹ đã cam kết cung cấp thêm 250 triệu USD để tạo và mở rộng các tuyến đường khác cho ngũ cốc Ukraine được xuất khẩu, nhưng Bộ Quốc phòng Nga cho biết bất kỳ tàu nào rời cảng Ukraine sẽ là mục tiêu quân sự hợp pháp, làm dấy lên lo ngại rằng nguồn cung có thể phải đối mặt với sự gián đoạn hơn nữa. Việc gián đoạn xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine xảy ra khi các vùng trồng trọt quan trọng ở Mỹ bị ảnh hưởng bởi thời tiết nắng nóng bất thường và thiếu mưa, dẫn đến dự báo thu hoạch lúa mì của Mỹ giảm xuống, với lượng dự trữ ước tính giảm xuống mức thấp nhất trong 16 năm.