Tác động kinh tế thế giới sau 1 năm chiến sự ở Ukraine

Nhưng tác động sâu xa hơn của chiến sự sẽ được cảm nhận trong cách cuộc xung đột chuyển thành, những thay đổi vốn đã định hình lại nền kinh tế toàn cầu trước khi xe tăng của Nga tiến vào Ukraine.

Gần như ngay lập tức, cuộc chiến đã tạo thêm những bất ổn mới cho thiệt hại kinh tế do đại dịch Covid-19 vốn đã dẫn đến nợ công tăng kỷ lục, khủng hoảng chi phí sinh hoạt do lạm phát và tình trạng thiếu lao động trong các lĩnh vực thiết yếu. Các biện pháp trừng phạt kinh tế đối với Moscow được đưa ra khi các rào cản đối với thương mại thế giới đang gia tăng sau kỷ nguyên toàn cầu hóa nhanh chóng.

Việc Nga vũ khí hóa xuất khẩu khí đốt và dầu mỏ đã củng cố trường hợp chuyển đổi năng lượng vốn đã trở nên cấp bách do biến đổi khí hậu. Chuyên gia Robert Kahn, Giám đốc phụ trách địa kinh tế vĩ mô toàn cầu tại công ty tư vấn Eurasia Group cho biết cú sốc của cuộc chiến về nhu cầu và giá cả đã giáng xuống nền kinh tế toàn cầu, cùng với Covid và các quyết định chính sách khác, đã tạo ra những cơn gió ngược đối với tăng trưởng.

Chiến tranh đã tàn phá nền kinh tế Ukraine, khiến nền kinh tế này bị thu hẹp 1/3, trong khi các biện pháp trừng phạt hiện đang bắt đầu khiến Nga không có được nguồn thu từ năng lượng và các mặt hàng xuất khẩu khác. Nhưng thật khó để định lượng tác động của nó đối với phần còn lại của thế giới. Các nước láng giềng châu Âu cho đến nay đã tránh được việc phân phối năng lượng hàng loạt và làn sóng phá sản đáng sợ, nhờ những nỗ lực xây dựng kho dự trữ nhiên liệu và kiềm chế nhu cầu năng lượng và không kém phần quan trọng - nhờ vào một mùa đông ôn hòa bất thường.

Giá lương thực và năng lượng toàn cầu đã tăng vọt khi thế giới thoát khỏi đợt phong tỏa do đại dịch năm 2020 và tăng vọt sau khi chiến tranh bùng nổ, nhưng nhiều chỉ số hiện đang ở dưới mức của một năm trước. Các nhà phân tích Zsolt Darvas và Catarina Martins nhận thấy trong một nghiên cứu vào tháng 12 cho tổ chức tư vấn châu Âu Bruegel rằng giá năng lượng tăng nhiều hơn vào năm 2021 so với năm 2022 cho thấy chiến tranh và các lệnh trừng phạt không phải là động lực quan trọng nhất.

Một số người có thể kết luận rằng điều đó có nghĩa là nền kinh tế thế giới đã vượt qua cuộc xung đột. Sự lạc quan chiếm ưu thế tại Diễn đàn Kinh tế thế giới năm nay ở Davos, trong khi thị trường tài chính đang đặt hy vọng rằng các nền kinh tế tiên tiến có thể tránh được suy thoái toàn diện.

Quỹ Tiền tệ Quốc tế hiện ước tính nền kinh tế toàn cầu tăng trưởng 3,4% trong năm ngoái - chỉ thấp hơn một điểm phần trăm so với dự báo trước khi chiến tranh bắt đầu và trước khi các ngân hàng trung ương của thế giới nhắm đến lạm phát với các đợt tăng lãi suất lớn.

Liệu tăng trưởng thế giới hiện có thể phù hợp với dự báo năm 2023 của IMF là 2,9% hay không vẫn còn phải xem. Ước tính mới được nâng cấp đó cao hơn nhiều so với dự báo đồng thuận thấp hơn là 2,1% của các nhà kinh tế được Reuters thăm dò vào tháng 1. Và có những ẩn số khác vẫn chiếm tỷ lệ cao. Chiến tranh không có hồi kết, mối đe dọa chính vẫn là leo thang, bao gồm cả việc Nga sử dụng vũ khí hạt nhân trên chiến trường. Điều đó sẽ đưa triển vọng cho cả nền kinh tế toàn cầu và hòa bình rộng lớn hơn rủi ro.

Tác động của chiến tranh đối với các nguồn năng lượng thúc đẩy nền kinh tế toàn cầu phát triển đến năm 2022, với sự đổ xô sớm vào nhiên liệu hóa thạch cũ như than đá, sau đó là sự thúc đẩy ngày càng tăng để đầu tư vào năng lượng tái tạo được coi là ít bị tổn thương hơn trước các cú sốc địa chính trị trong tương lai.

Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) dự kiến xuất khẩu dầu của Nga giảm sẽ sớm góp phần vào sự ổn định trong nhu cầu toàn cầu đối với nhiên liệu hóa thạch và do đó mang lại tiềm năng chuyển đổi nhanh hơn sang năng lượng xanh. Nhưng điều đó vẫn đòi hỏi nhiều hơn khoản đầu tư kỷ lục 1,4 nghìn tỷ USD vào năng lượng sạch mà IEA dự kiến cho năm 2022. Đối với nền kinh tế, rủi ro là giá năng lượng - và do đó là lạm phát sẽ bị ép cao hơn nếu không đáp ứng được các khoản thiếu hụt. Cuộc xung đột có ý nghĩa gì đối với thương mại toàn cầu cũng không rõ ràng.

Cuộc khủng hoảng tài chính 2007-2008 và chiến thắng bầu cử của các chính trị gia ủng hộ chủ nghĩa bảo hộ đã tạm dừng sự bùng nổ kéo dài hai thập kỷ của quá trình toàn cầu hóa, chứng kiến quá trình container hóa mở rộng và cả Nga và Trung Quốc đều gia nhập hệ thống thương mại thế giới. Giờ đây, câu hỏi đặt ra là liệu các biện pháp trừng phạt của phương Tây đối với Nga vốn đã ngăn chặn hiệu quả nền kinh tế lớn thứ 11 thế giới - có phải là khởi đầu cho một sự cố thủ hơn nữa khi các nước hạn chế đối tác thương mại chỉ với những nước mà họ coi là đồng minh.

Tổ chức Thương mại Thế giới và các tổ chức khác nhận thấy rủi ro thương mại bị chia cắt thành các khối thương mại thù địch, một kịch bản mà IMF đã mô hình hóa là làm giảm tới 7% sản lượng toàn cầu. Một khả năng kích hoạt cho điều đó có thể là sự thay đổi hướng tới một đợt trừng phạt thứ cấp rộng lớn nhắm vào không chỉ Nga mà cả các công ty và nhà đầu tư làm ăn với nước này.

Các nhà phân tích cho biết một động thái như vậy - có thể đạt được sức hút chính trị nếu xung đột trở nên nóng hơn - sẽ khiến Nga rơi vào tình trạng bị cô lập về kinh tế tương đương với Iran, quốc gia đã bị phương Tây trừng phạt từ lâu vì chương trình hạt nhân của nước này.