Quy trình vận hành xả lũ các hồ đập thuỷ điện, thuỷ lợi ở Nghệ An: Cử tri kiến nghị gì?

Quy trình vận hành xả lũ của các hồ chứa, thuỷ điện thuỷ lợi trên địa bàn tỉnh Nghệ An được nhiều đại biểu thay mặt cử tri chất vấn Giám đốc Sở Công Thương tại phiên chất vấn kỳ hợp kỳ họp thứ 11, HĐND tỉnh Nghệ An vào chiều 8/12. Trong đó, cử tri quan tâm đến trách nhiệm của chủ đầu tư của các công trình thuỷ điện, thuỷ lợi trong việc việc xả lũ có thể ảnh hưởng trực tiếp đến người dân một số khu vực hạ lưu như làm sạt lở đất đai, vườn tược rau màu...

Giải trình tại phiên chất vấn, ông Phạm Văn Hoá - Giám đốc sở Công Thương Nghệ An chỉ rõ, quy trình liên hồ chứa do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Tại Nghệ An, có 2 quy trình liên hồ là Sông Cả và Sông Mã. Trên lưu vực sông Cả gồm, Bản Vẽ, Khe Bố, Nậm Nơn, Chi Khê, Châu Thắng, Nhạn Hạc A, Nậm Mô, Bản Ang, Bản Mồng (Bản Mồng chưa vận hành); Liên hồ Sông Mã gồm: Hủa Na, Đồng Văn (hạ lưu đổ về tỉnh Thanh Hóa liên quan ít đến Nghệ An).

Thẩm quyền phê duyệt được quy định tại Điều 12 Nghị định 114/2018/NĐ-CP ngày 04/9/2018 của Chính phủ về quản lý an toàn đập, hồ chứa nước. Trong đó Bộ Công Thương phê duyệt, công bố công khai quy trình vận hành hồ chứa thủy điện quan trọng đặc biệt và hồ chứa thủy điện được xây dựng trên địa bàn 2 tỉnh trở lên (ví dụ như Thuỷ điện Bản Vẽ).

Đối với hồ chứa nước nhỏ (đập có chiều cao dưới 10 m hoặc hồ chứa nước có dung tích toàn bộ dưới 500.000 m3.), Chủ đầu tư lập quy trình vận hành và công bố công khai. (ví dụ như Nậm Giải, Ca Lôi, Sao Va, bản Cánh, Nậm cắn 2, Bản Cốc)

UBND tỉnh phê duyệt, công bố công khai hoặc phân cấp cho UBND cấp huyện phê duyệt, công bố công khai quy trình vận hành hồ chứa thủy điện, trừ hồ chứa thuộc thẩm quyền của Bộ và Chủ đầu tư tự phê duyệt ở trên. (ở Nghệ An chưa thực hiện phân cấp cho huyện)

Cũng theo Giám đốc Sở Công Thương Nghệ An, hiện nay, trên địa bàn có 22 hồ chứa thủy điện đang tích nước phát điện. Có 2 hồ chứa là hồ điều tiết năm và nhiều năm (Hủa Na, Bản Vẽ), còn lại 20 hồ chứa là hồ vận hành theo chế độ điều tiết ngày đêm.

Công tác cảnh báo khi vận hành xả lũ trong trường hợp bình thường và trong tình huống khẩn cấp, cảnh báo khi vận hành phát điện được quy định rõ trong Quy trình vận hành liên hồ và đơn hồ chứa. Cụ thể: Quy định tối thiểu trước 4 giờ phải thông báo trước khi vận hành mở cửa xả nước đầu tiên. Đồng thời chủ hồ phát tín hiệu cảnh báo, phát lệnh, truyền lệnh, thực hiện lệnh vận hành xả lũ. Việc cảnh báo sớm cho người dân ở vùng hạ du trước khi hồ chứa thủy điện xả lũ thời gian qua được thực hiện bằng văn bản, tin nhắn, loa truyền thanh, hệ thống Đài phát thanh, truyền hình và báo đến người dân vùng hạ du hồ chứa thủy điện theo thời gian quy định tại quy trình vận hành để người dân chủ động phòng tránh.

Việc thực hiện công tác quản lý nhà nước theo thẩm quyền của Sở Công Thương được thực hiện không phân biệt loại đập, hồ chứa. Qua kiểm tra, theo dõi cơ bản các nhà máy thủy điện nhỏ thực hiện nghiêm quy định về quản lý an toàn đập, hồ chứa quy định tại Nghị định 114/2018/NĐ-CP ngày 04/9/2018 của Chính phủ về quản lý an toàn đập, hồ chứa nước và Thông từ 09/2019/TT-BCT ngày 08/7/2019 của Bộ Công Thương về quản lý an toàn đập, hồ chứa thủy điện.

Qua kiểm tra ghi nhận 22/22 nhà máy thủy điện trên địa bàn tỉnh Nghệ An, các nhà máy đã vận hành có phương án ứng phó thiên tai trong quá trình vận hành đã được phê duyệt. 3/3 nhà máy thủy điện đang thi công có Phương án ứng phó thiên tai trong quá trình thi công được phê duyệt. Công tác vận hành hồ chứa thủy điện trong mùa mưa bão, tuân thủ các quy định trong quy trình. Các nhà máy thực hiện tốt các công điện chỉ đạo của các cấp trong công tác phòng chống thiên tai. Các nhà máy trên địa bàn đã tổ chức diễn tập các phương án phòng chống thiên tai, trong đó có một số nhà máy có phối hợp với chính quyền địa phương trong diễn tập.

Đến nay, hầu hết các nhà máy đã chuẩn bị cơ bản đầy đủ số lượng vật tư, thiết bị theo phương án ứng phó thiên tai đã được phê duyệt. Đoàn kiểm tra yêu cầu các nhà máy kiểm kê lại số lượng vật tư theo danh sách các phương án đã được phê duyệt, nếu không đủ nguồn lực để mua sắm hết tất cả vật tư, thiết bị theo phương án, các nhà máy thủy điện cần ký hợp đồng với các công ty có năng lực ở địa phương, để kịp thời cấp bổ sung cho nhà máy khi có tình huống xấu xảy ra.

Tại phiên chất vấn này, ông Thái Thanh Quý- Bí thư Tỉnh ủy Nghệ An nêu rõ, cả nước có 1700 hồ chứa nước thuỷ lợi, thuỷ điện, riêng Nghệ An có 22 hồ thuỷ điện có 1.083 đập hồ chứa nước thuỷ điện, thuỷ lợi, chiếm 15,3% của cả nước.

Như vậy, Nghệ An quản lý lượng rất lớn về các hồ đập, địa phương chịu tác động trực tiếp nặng nề thiên tai, nhất là lũ và lụt. Trong năm 2022, năm thiên tai ảnh hưởng nghiệm trọng đời sống nhân dân, chỉ tính riêng cơn bão số 4 thiệt hại hàng ngàn tỷ đồng.

Hàng năm, việc vận hành hồ chứa thuỷ điện, thuỷ lợi được cử tri quan tâm lo lắng. Tuy nhiên nhiều năm qua, tỉnh Nghệ An đã làm được số việc nhất định, như cơ chế điều hành thống nhất từ tỉnh xuống đến xã, bằng cách thành lập ban chỉ huy phòng chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn, xây dựng quy chế chính quyền địa phương các ngành với các chủ hồ chứa để thực hiện quy trình vận hành hồ chứa.

Tuy nhiên, theo ông Quý, thời gian tới cần phải tập trung khắc phục thêm 5 vấn đề: Số lượng công trình xuống cấp nhiều, nguy cơ rất cao về an toàn, cần phải giải quyết một cách căn cơ không ảnh hưởng cuộc sống người dân. Thiếu các thiết bị quan trắc, cách giám sát các đơn vị chủ hồ đập có thực hiện đúng không chưa giám sát được chặt chẽ… hệ thống giám sát chưa đảm bảo. Một số bộ phận cán bộ chính quyền cơ sở chưa hết trách nhiệm, trong việc tuyên truyền cảnh báo cho người dân chưa hiệu quả, đây là cả một vấn đề từ cơ sở.

Việc xả lũ thông tin tuyên truyền cảnh báo đến người dân ở hạ du còn khoảng trống chưa giám sát được. Đơn cử, vì thông báo lúc 2h sáng mà sáng xả dân chuẩn bị không kịp…quy định như thế nhưng trong thực tiễn có bất cập cần phải khắc phục; Vấn đề cuối cùng là nguồn kinh phí khắc phục các công trình thiết yếu, di dời dân vùng sạt lở có quy cơ cao, cộng với nguồn lực của tỉnh còn có hạn….

Bí thư tỉnh Nghệ An yêu cầu các cơ quan, đơn vị liên quan cần tăng cường giám sát, tăng cường chỉ đạo, lãnh đạo để thực hiện tốt công tác quản lý, vận hành hồ chứa thuỷ điện thuỷ lợi trong mùa mưa lũ, cũng như công tác khắc phục hậu quả hậu quả thiên tai, đặc biệt ảnh hưởng mưa lũ trên địa bàn tỉnh…