Quý I/2023, Ngân hàng Nhà nước thanh tra hơn 370 cuộc

Báo cáo gửi Ủy ban Kinh tế Quốc hội Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng cho biết, công tác thanh tra, giám sát các tổ chức tín dụng tiếp tục được Ngân hàng Nhà nước chú trọng và tăng cường nhằm ngăn chặn, phát hiện và xử lý nghiêm các rủi ro, tồn tại và sai phạm của tổ chức tín dụng. Từ đó, góp phần bảo đảm an ninh, kỷ luật trên thị trường tiền tệ, ngân hàng.

Ngân hàng Nhà nước đã ban hành kế hoạch thanh tra năm 2022 và năm 2023, trong đó tập trung thanh tra chuyên đề đối với những lĩnh vực tiềm ẩn nhiều rủi ro trong hoạt động của các tổ chức tín dụng như: Việc cấp tín dụng đối với khách hàng, nhóm khách hàng lớn, các lĩnh vực bất động sản, tiêu dùng, trái phiếu, nợ xấu cao, các khách hàng và nhóm khách hàng có dư nợ lớn mới phát sinh, việc thực hiện chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng theo thông báo của Ngân hàng Nhà nước, các khoản lãi và phí phải thu lớn; thực hiện thanh tra một số ngân hàng thương mại về hoạt động đầu tư trái phiếu doanh nghiệp của các tổ chức tín dụng;...

Trong năm 2022, Thanh tra, giám sát ngành Ngân hàng đã triển khai 1.420 cuộc thanh tra, kiểm tra, gồm 1.034 cuộc thanh tra, kiểm tra theo kế hoạch và 385 cuộc thanh tra, kiểm tra đột xuất. Trong quý I/2023, Ngân hàng Nhà nước đã triển khai 371 cuộc thanh tra, kiểm tra, gồm 324 cuộc thanh tra kiểm tra theo kế hoạch và 47 cuộc đột xuất.

Đáng chú ý, qua công tác giám sát, cơ quan này đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, cảnh báo đối với tổ chức tín dụng thuộc thẩm quyền quản lý, nhằm hạn chế rủi ro, góp phần đảm bảo an toàn trong hoạt động, kết quả tái cơ cấu theo lộ trình đã được phê duyệt. Đồng thời, người đứng đầu Ngân hàng Nhà nước cho biết, đang rà soát, kiện toàn mô hình tổ chức và hoạt động của cơ quan thanh tra, giám sát ngân hàng nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác thanh tra, giám sát ngân hàng.

Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cũng nêu rõ, đối với lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro (trong đó có một số lĩnh vực như kinh doanh bất động sản có tính chất đầu cơ, phân khúc bất động sản cao cấp đang dư thừa nguồn cung,... chứng khoán, trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ), bên cạnh việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về giới hạn, tỷ lệ đảm bảo an toàn trong hoạt động ngân hàng, Ngân hàng Nhà nước đã và sẽ tiếp tục thực hiện nhiều giải pháp giám sát, đảm bảo an toàn hoạt động, cụ thể:

Giám sát thường xuyên liên tục đối với tình hình hoạt động các đơn vị trong hệ thống và xây dựng các báo cáo giám sát an toàn vĩ mô, vi mô theo định kỳ đối với các đối tượng và nhóm đối tượng giám sát; giám sát chặt chẽ tốc độ tăng trưởng dư nợ và chất lượng tín dụng với các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro cao (bất động sản, chứng khoán, tiêu dùng, trái phiếu doanh nghiệp,...) qua hệ thống báo cáo thống kê và từ các nguồn tin khác. Trên cơ sở kết quả giám sát, ban hành các văn bản cảnh cáo, khuyến nghị đối với các vấn đề quan tâm.

Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra theo hướng đưa nội dung thanh tra về hoạt động cấp tín dụng đối với lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro vào kế hoạch thanh tra chuyên ngành đối với các cuộc thanh tra pháp nhân định kỳ hàng năm.

Kiểm soát rủi ro cấp tín dụng đối với phân khúc bất động sản cao cấp đang dư thừa nguồn cung/bất động sản không có nhu cầu thực/kinh doanh có tính chất đầu cơ bất động sản, làm giá, lũng đoạn thị trường bất động sản; kiểm soát mức độ tập trung tín dụng vào một số khách hàng, nhóm khách hàng lớn, khách hàng có liên quan đến cổ đông lớn, người có liên quan của cổ đông của tổ chức tín dụng, cho vay chéo,... đảm bảo an toàn hoạt động ngân hàng. Kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ việc cấp tín dụng, việc sử dụng vốn nhất là đối với các doanh nghiệp, tập đoàn, dự án sân sau.

Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cũng chỉ ra những khó khăn đối với công tác thanh tra đối công ty tài chính tiêu dùng. Cụ thể, với đặc thù hoạt động của công ty tài chính tiêu dùng chủ yếu là cho vay nhóm khách hàng có thu nhập thấp hoặc không ổn định; khoản vay có giá trị nhỏ, mục đích vay để phục vụ cho nhu cầu tiêu dùng hàng ngày, các công ty tài chính đã ứng dụng phương thức điện tử đối với hoạt động cấp tín dụng trước trong và sau cho vay. Tuy nhiên, hiện khung khổ pháp lý điều chỉnh các hành vi liên quan đến hoạt động trước, trong và sau cho vay của công ty tài chính bằng phương thực điện tử chưa được hoàn chỉnh đồng bộ.

Đối với vấn đề thanh tra chuyển nhượng cổ phần, cổ phiếu của các tổ chức tín dụng để ngăn ngừa tình trạng sở hữu chéo và sở hữu có tính chất thao túng, chi phối trong các ngân hàng, Lãnh đạo Ngân hàng Nhà nước cho biết, tình trạng sở hữu chéo trong các tổ chức tín dụng những năm qua đã giảm đáng kể, tình trạng cổ đông, nhóm cổ đông lớn thao túng, chi phối ngân hàng đã hạn chế so với trước.

Tuy nhiên, sở hữu cổ phần vượt giới hạn quy định, sở hữu chéo vẫn khó khăn trong trường hợp cổ đông lớn và người có liên quan cố tình che giấu, nhờ người khác hoặc tổ chức khác đứng tên hộ số cổ phần sở hữu để lách quy định. Việc này dẫn tới tổ chức tín dụng có thể bị chi phối bởi các cổ đông này, tiềm ẩn nguy cơ hoạt động thiếu công khai, minh bạch.

Theo Ngân hàng Nhà nước, một số tổ chức tín dụng có mức độ tập trung sở hữu cổ phần tại một số cổ đông và người liên quan tiềm ẩn rủi ro có thể xảy ra… Để ngăn ngừa việc này, Ngân hàng Nhà nước cho biết tiếp tục giám sát an toàn hoạt động của tổ chức tín dụng thông qua thanh tra vốn, tình hình sở hữu cổ phần, hoạt động cho vay, đầu tư, góp vốn... Trường hợp phát hiện rủi ro, dấu hiệu của tội phạm, Ngân hàng Nhà nước sẽ xem xét chuyển cơ quan công an điều tra, làm rõ hành vi vi phạm pháp luật (nếu có) để xử lý nhằm ngăn ngừa rủi ro.

Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho rằng, các bộ, ban, ngành, đơn vị chủ quản của doanh nghiệp cũng cần quan tâm chỉ đạo các doanh nghiệp thực hiện việc đầu tư, góp vốn mua cổ phần tại các tổ chức tín dụng tuân thủ quy định, sử dụng nguồn vốn đi vay, đặc biệt vốn vay từ các tổ chức tín dụng đúng mục đích, hiệu quả đảm bảo an toàn và trả nợ đúng hạn.

Ngoài ra, theo kế hoạch thanh tra năm nay, Ngân hàng Nhà nước sẽ thanh tra về chuyển nhượng cổ phần, cổ phiếu của các tổ chức tín dụng có thể dẫn đến việc thâu tóm, chi phối; cấp tín dụng với nhóm khách hàng lớn (tập trung tín dụng có liên quan đến lĩnh vực bất động sản; cổ đông lớn, người có liên quan của cổ đông lớn…). Cơ quan này cho biết cũng tham mưu Chính phủ trình Quốc hội Luật Sửa đổi, bổ sung Luật Các Tổ chức tín dụng, trong đó bổ sung các quy định nhằm xử lý hiệu quả tình trạng sở hữu chéo, hạn chế lạm dụng quyền cổ đông lớn, quyền quản trị, điều hành để thao túng hoạt động của tổ chức tín dụng.