Quảng Nam: Phát triển làng nghề truyền thống bền vững gắn với du lịch

Làng nghề truyền thống góp phần phát triển kinh tế, gìn giữ văn hóa bản địa

Theo Liên minh Hợp tác xã Quảng Nam, tính đến hết năm 2021, toàn tỉnh có 4 nghề truyền thống, 30 làng nghề, làng nghề truyền thống được công nhận. Trong đó, có 11 làng nghề thuộc nhóm ngành chế biến, bảo quản nông lâm thủy sản; 4 làng nghề sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ và 15 làng nghề sản xuất đồ gỗ, mây tre đan, gốm sứ, thủy tinh, dệt may, sợi, đan lát, cơ khí nhỏ…. Các làng nghề ngoài việc tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân còn giữ vai trò quan trọng trong bảo tồn không gian, cảnh quan làng nghề, nét đẹp văn hóa truyền thống và có tiềm năng phát triển du lịch, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Các làng nghề truyền thống tại Quảng Nam vừa là nơi tạo công ăn việc làm, góp phần phát triển kinh tế, vừa đồng thời là nơi thể hiện đậm nét văn hóa bản địa xứ Quảng

Theo khảo sát, toàn tỉnh hiện có 96 HTX và 61 tổ hợp tác tham gia sản xuất, kinh doanh các sản phẩm, mặt hàng, các ngành nghề ở các làng nghề truyền thống, giải quyết việc làm cho hơn 23.000 lao động thường xuyên và hơn 3.000 lao động không thường xuyên với thu nhập trung bình 5,2 triệu đồng/người/tháng.

Ngoài đóng góp phát triển kinh tế, các làng nghề truyền thống tại Quảng Nam mang đậm dấu ấn văn hóa bản địa, là nơi thể hiện đậm nét những nét đẹp văn hóa của người dân xứ Quảng.

Theo ông Nguyễn Văn Dũng - Chủ tịch Hội đồng Cố vấn (HĐCV) Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo (ĐMST) tỉnh Quảng Nam, TGĐ Công ty CP Mozart Việt Nam, làng nghề truyền thống được xem như một nét đặc trưng văn hóa, ẩm thực, thẩm mỹ của người dân xứ Quảng. Người Việt vào Quảng Nam khai phá từ thế kỷ thứ XV mang theo tri thức dân gian, kinh nghiệm về nghề thủ công và theo dòng chảy của thời gian đã hình thành nên những làng nghề nổi tiếng như: Dệt Mã Châu, Đông Yên, Thi Lai, làng chiếu cói Bàn Thạch; làng đúc đồng Phước Kiều (Điện Bàn); làng mộc Kim Bồng (Hội An); Nước mắm Cửa Khe; bên cạnh nghề đan lát, nghề làm gốm và dệt thổ cẩm của đồng bào các dân tộc thiểu số miền núi Quảng Nam. “Sự tồn tại của làng nghề truyền thống Quảng Nam không chỉ có ý nghĩa về mặt kinh tế trong việc giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho người lao động, góp phần chuyển dịch cơ cấu ở nông thôn mà còn chứa đựng những giá trị tinh thần đậm nét, phản ánh qua các tập tục, tín ngưỡng, lễ hội của cư dân xứ Quảng, góp phần bảo tồn giá trị văn hóa dân tộc, phát triển du lịch của địa phương”, ông Dũng nhận xét.

Phát triển du lịch tại các làng nghề truyền thống vừa giúp làng nghề Quảng Nam phát triển bền vững, vừa bảo tồn được giá trị văn hóa, đồng thời giúp người dân làng nghề tiếp cận tốt hơn với khách hàng, tạo ra được những sản phẩm phù hợp với thị hiếu của khách hàng

Phát triển du lịch tại các làng nghề truyền thống

Mặc dù có đóng góp cho phát triển kinh tế, tuy nhiên, thực trạng chung hiện nay tại các làng nghề đó là các cơ sở sản xuất chủ yếu bằng thủ công, máy móc, thiết bị lạc hậu…. Vì vậy, những sản phẩm của làng nghề khó cạnh tranh được với các sản phẩm công nghiệp.

Tại Hội thảo khởi nghiệp “Du lịch làng nghề truyền thống xứ Quảng” vừa được tổ chức tại Làng nghề truyền thống nước mắm Cửa Khe (xã Bình Dương, huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam), nhiều chuyên gia du lịch cho rằng để phát triển bền vững, giải bài toán thương mại hóa sản phẩm làng nghề truyền thống thì việc gắn giữ gìn và phát triển làng nghề với du lịch là hướng đi hiệu quả.

Theo ông Phan Xuân Thanh – Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Quảng Nam, các làng nghề ở Quảng Nam có tiềm năng lớn trong phát triển du lịch nhờ mang đậm giá trị truyền thống, yếu tố bản địa, nhân tố cộng đồng, văn minh nông nghiệp, tự nhiên và thô sơ. Điều này có sức hấp dẫn đối với du khách trong xã hội công nghiệp.

Dự báo của Tổ chức Du lịch thế giới (UNWTO) đến năm 2030, trong những xu hướng du lịch trên thế giới được cho là sẽ chiếm ưu thế, nhiều xu hướng du lịch dựa vào thiên nhiên, bảo vệ môi trường gắn với trải nghiệm văn hóa bản địa.

Trên thực tế, thời gian qua, tại tỉnh Quảng Nam đã có nhiều mô hình du lịch cộng đồng gắn với trải nghiệm nghề truyền thống như các tour trải nghiệm đan lát, kỹ thuật mộc, đúc đồng, dệt thổ cẩm, trải nghiệm nghề làm gốm… Những mô hình du lịch này không chỉ góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương, nâng cao thu nhập của người dân làng nghề thông qua việc đưa khách du lịch trải nghiệm sản phẩm, dịch vụ, tăng sức tiêu thụ cho sản phẩm làng nghề mà còn giúp quảng bá sản phẩm, giá trị của làng nghề, từ đó, bảo tồn, phát huy hiệu quả các giá trị văn hóa của làng nghề.

Du khách tham quan một cơ sở làm nước mắm tại làng nghề truyền thống nước mắm Cửa Khe (Thăng Bình, Quảng Nam)

Theo Chủ tịch HĐCV Khởi nghiệp ĐMST tỉnh Quảng Nam, khởi nghiệp từ sản phẩm từ sản phẩm của làng nghề truyền thống gắn với du lịch là lĩnh vực hiện chưa được chú ý nhưng lại có thể trở thành một lợi thế để tạo sự khác biệt.

Dù Quảng Nam đã có nhiều mô hình khai thác giá trị làng nghề gắn với du lịch như làng gồm Thanh Hà, làng rau Trà Quế, làng mộc Kim Bồng, làng du lịch cộng đồng Bh’Hoong… tuy nhiên, sự phát triển du lịch với làng nghề chưa có được sự kết nối tốt, chưa có sự chuẩn hóa từ các cơ quan quản lý, sự hỗ trợ của nhà nước còn thiếu tập trung; chưa có những dự án hay mô hình có thể đột phát trong việc phát triển làng nghề truyền thống gắn với du lịch. Vì vậy, việc định hướng cho mô hình khởi nghiệp sáng tạo từ làng nghề truyền thống gắn với du lịch là hết sức cần thiết, thiết thực và thúc đẩy phát triển sản phẩm truyền thống và du lịch của mỗi địa phương.

Ông Nguyễn Văn Dũng cũng cho rằng, việc thúc đẩy các sự án khởi nghiệp từ làng nghề, sản phẩm làng nghề gắn với du lịch là rất cần thiết, thúc đẩy sự phát triển sản phẩm truyền thống và du lịch mỗi địa phương.

Bên cạnh đó, chính từ các hoạt động du lịch, người làm nghề tại các làng nghề truyền thống sẽ chủ động hơn trong việc tiếp cận khách hàng cùng như tạo ra các sản phẩm mới mẻ, vừa giữ được nét văn hóa vừa hợp thị hiếu khách hàng, dần thay đổi tư duy từ “bán cái mình có” sang “bán sản phẩm khách hàng cần”. Từ đó, người dân làng nghề vừa hướng tới chuyên nghiệp hóa trong thương mại sản phẩm, vừa trở thành một hướng dẫn viên du lịch để quảng bá, giới thiệu văn hóa, nét đẹp làng nghề, nét đẹp văn hóa Quảng Nam đến du khách.