Ngành điều: Làm gì để hóa giải nghịch lý?

Nhiều nhà máy đóng cửa

Theo Thống kê của Bộ NN&PTNT, tổng kim ngạch XK điều nhân năm 2018 đạt 3,52 tỷ USD. Trong năm vừa qua, XK điều tăng 7,8% về sản lượng nhưng kim ngạch giảm 3% so với năm 2017. Ông Phạm Văn Công - Chủ tịch Hiệp hội điều Việt Nam (Vinacas) - cho hay, ngành điều Việt Nam đang đứng trước rất nhiều thách thức khi tốc độ tăng trưởng sản xuất chưa theo kịp tốc độ tăng trưởng của ngành chế biến. Hơn nữa, ngành điều đang bị mất cân đối nghiêm trọng giữa năng lực chế biến và sản xuất nội địa, tạo ra nguy cơ lãng phí đầu tư, kém hiệu quả trong khai thác chế biến, tăng cạnh tranh không lành mạnh giữa các DN, dẫn đến tình trạng phá sản của các DN yếu. Trong khi đó, diện tích trồng điều ngày càng bị thu hẹp, liên kết chế biến sâu còn hạn chế…

Chế biến điều xuất khẩu

Theo thông tin từ Vinacas, tính chung cả nước, có khoảng 80% nhà máy, cơ sở chế biến điều đã tạm dừng hoạt động. Tại tỉnh Bình Phước, đã có khoảng 480/600 đơn vị thuộc phải đóng cửa. Ở tỉnh Long An, trong tổng số 33 cơ sở, hiện chỉ còn 12 cơ sở hoạt động cầm chừng…

Không chỉ riêng chất lượng điều thô nhập khẩu (NK) có vấn đề, việc mua điều thô hiện nay rất phức tạp, nhất là tình trạng "xù hợp đồng". Với công thức thanh toán trước 98%, 2% còn lại sẽ thanh toán sau khi kiểm định chất lượng tại Việt Nam chỉ có lợi cho người bán. Để đảm bảo an toàn trong khâu thanh toán, phần lớn các DN đều muốn mở tín dụng thư (L/C) tại nước NK, nhưng các ngân hàng ở châu Phi lại không có điều kiện mở L/C và có hãng tàu uy tín tham gia. Trong khi đó, ngành điều Việt Nam chưa có sàn giao dịch nguyên liệu như ngành gỗ. Có những DN vì muốn duy trì hoạt động nên phá giá để có hàng, nảy sinh tình trạng cạnh tranh không lành mạnh. Các DN chế biến, XK điều quy mô nhỏ sẽ khó có cơ hội tiếp tục tồn tại, bởi thiếu các điều kiện cần thiết như: Vốn, công nghệ, tiếp cận thị trường…

Quan tâm đến chất lượng

Theo Chủ tịch Vinacas, Việt Nam vẫn chiếm ưu thế trên thị trường quốc tế, được tín nhiệm bởi ngay cả các thị trường NK khó tính nhất như Mỹ, EU… Triển vọng cho DN điều vẫn rộng mở. Mỹ, Hà Lan và Trung Quốc vẫn sẽ tiếp tục là các thị trường NK điều chính của Việt Nam. Trong đó, Mỹ vẫn là thị trường NK lớn nhất, chiếm 35 - 40% trong cơ cấu thị trường XK của ngành điều Việt Nam.

Tuy nhiên, do yêu cầu khắt khe của thị trường quốc tế, đặc biệt là việc kiểm soát dư lượng thuốc bảo vệ thực vật trong sản phẩm nông sản NK, nên khách hàng chỉ quan tâm và mua hàng của những nhà máy uy tín, có chứng chỉ HACCP hay ISO. Các cơ sở sản xuất, chế biến điều XK của Việt Nam cần có sự quan tâm đặc biệt tới những yêu cầu, chuẩn mực của từng quốc gia NK để cung cấp sản phẩm phù hợp tiêu chuẩn, nâng cao giá trị của thương hiệu hạt điều Việt Nam nói riêng và nông sản Việt Nam nói chung trên trường quốc tế.