Mỹ - Trung áp thuế quan mới và chính thức leo thang mà không có hồi hết

Theo đó, Mỹ đã áp đặt mức thuế mới 15% đối với hàng nhập khẩu là mức tăng cao hơn bất kể thời điểm nào kể từ những năm 1960. Các khoản thuế này đánh vào thực phẩm, quần áo, máy cắt cỏ và hàng nghìn sản phẩm khác được sản xuất tại Trung Quốc. Động thái này sẽ đưa mức thuế trung bình đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc lên 21,2%, chỉ tăng từ 3,1% khi ông Trump lên nắm quyền, theo dữ liệu từ Viện nghiên cứu Kinh tế Quốc tế Peterson.

Trung Quốc đã đáp trả bằng cách nâng cao các rào cản đối với các công ty Mỹ và các sản phẩm của Mỹ, đồng thời nới lỏng các hạn chế cho các quốc gia khác. Thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đã sụp đổ và Trung Quốc, vốn từ lâu là đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ, đã tụt xuống vị trí thứ ba trong nửa đầu năm, sau Mexico và Canada. Các công ty Mỹ từng tin rằng chiến tranh thương mại đang nổ ra sẽ hạn chế sự tiếp xúc với Trung Quốc, trong một số trường hợp chuyển sản xuất sang các nước khác, như Việt Nam, để tránh thuế quan sẽ sớm đạt tới mức 30%.

Khi mới bắt đầu cuộc chiến thương mại, tổng thống Mỹ cho biết mục tiêu là cải thiện điều kiện cho các công ty Mỹ hoạt động tại Trung Quốc, giảm thâm hụt thương mại giữa hai quốc gia và tạo ra một sân chơi bình đẳng hơn cho các công ty Mỹ cạnh tranh với các công ty Trung Quốc. Cách tiếp cận cuộc chiến này của Trump là sẽ đảm bảo một thỏa thuận thương mại lịch sử nhằm dẫn đến việc Trung Quốc mua hàng tỷ đô la các sản phẩm nông nghiệp của Mỹ và ngăn chặn Bắc Kinh đánh cắp công nghệ của các công ty Mỹ.

Nhưng sau nhiều tháng đàm phán bị đình trệ và Trung Quốc từ chối nhượng bộ trước yêu cầu của Mỹ, chiến lược của Trump đã có một bước ngoặt lớn hơn, khiến hai quốc gia vốn đã phụ thuộc về kinh tế trong hai thập kỷ qua đang trở nên có nhiều khoảng cách. Các mục tiêu mâu thuẫn của ông Trump - cố gắng biến Trung Quốc thành nơi công bằng hơn để các công ty Mỹ kinh doanh đồng thời trừng phạt các công ty đang hoạt động ở đó - đang đe dọa biến những gì bắt đầu như một cuộc giao tranh hạn chế thành một vũng lầy và tốn kém, ít có ý nghĩa đối với việc Mỹ hoặc Trung Quốc sẽ rút lui như thế nào.

Scott Kennedy, một chuyên gia về Trung Quốc tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế cho biết, đối với những người ủng hộ thuế quan là một công cụ để đưa Trung Quốc đến bàn đàm phán. Thuế quan sẽ khiến những công ty bị loại bỏ xuất khẩu, và những người tiêu dùng sẽ trả nhiều tiền hơn và có ít sự lựa chọn hơn. Ông Trump vẫn có thể đảo ngược tiến trình nếu Trung Quốc nhượng bộ - hoặc nếu nền kinh tế Mỹ suy yếu và có dấu hiệu rơi vào suy thoái, đặc biệt là khi cuộc bầu cử sắp đến gần.

Nhưng cho đến nay, có rất ít dấu hiệu của sự cải thiện, chỉ có những tuyên bố rõ ràng. Khoảng cách lớn vẫn còn giữa hai quốc gia. Một cuộc thảo luận ban đầu tại Thượng Hải vào tháng 7 đã thúc đẩy mà không có đột phá, mặc dù hai bên có thể gặp lại vào tháng 9. Ông Trump tiếp tục khẳng định rằng thuế quan đang làm tổn thương Trung Quốc nhưng không phải các công ty Mỹ hoạt động ở đó. Hôm 30/8, Trump lưu ý rằng các công ty Mỹ đã rời Trung Quốc để đáp trả thuế quan, một diễn biến đặt Mỹ vào vị thế đàm phán đáng kinh ngạc. Chính quyền Trump tiếp tục tìm kiếm những cách khác để hạn chế khả năng các công ty Mỹ làm ăn với Trung Quốc. Bộ Thương mại Mỹ đang tiến đến áp dụng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới sẽ hạn chế các công ty Mỹ bán công nghệ nhạy cảm, như trí tuệ nhân tạo và điện toán lượng tử, cho các công ty Trung Quốc. Và Mỹ đã đưa vào danh sách đen một số công ty công nghệ Trung Quốc, bao gồm cả gã khổng lồ viễn thông Huawei, từ việc mua công nghệ nhạy cảm của Mỹ.

Nghiên cứu cho thấy cuộc chiến thương mại đang bước vào thời kỳ leo thang nhanh chóng. Thuế quan giữa Mỹ và Trung Quốc gần như không đổi từ tháng 10 năm 2018 đến giữa năm nay. Nhưng sau khi các cuộc đàm phán giữa hai bên sụp đổ vào tháng 5, tổng thống Mỹ đã đưa ra một loạt động thái làm tăng thuế quan của Mỹ đối với Trung Quốc khoảng 12 điểm phần trăm trong sáu tháng, và cuối cùng sẽ đánh thuế phần lớn hàng hóa của Trung Quốc xuất khẩu sang Mỹ. Trung Quốc, để đáp lại, đã tăng thuế đối với các sản phẩm trị giá 75 tỷ USD và tạm dừng mua các sản phẩm nông nghiệp. Cuộc chiến thương mại đã diễn ra chậm chạp trong một thời gian, nhưng mọi thứ hiện đang thực sự bùng nổ một cách vội vàng.

Ngày 01/9, Trung Quốc bắt đầu tính thuế 33% đối với đậu nành Mỹ, so với chỉ 3% đối với đậu nành nhập khẩu từ Brazil hoặc Argentina. Vào ngày 15/12, Trung Quốc sẽ bắt đầu đánh thuế ô tô và phụ tùng ô tô của Mỹ ở mức 42,6%, so với 12,6% đối với ô tô nhập khẩu từ Đức hoặc Nhật Bản. Những rào cản đó đang nhanh chóng cấu hình lại nền kinh tế toàn cầu. Nhập khẩu của Mỹ từ Trung Quốc đã giảm 12% trong nửa đầu năm nay, trong khi xuất khẩu sang Trung Quốc giảm 19%. Thương mại của Trung Quốc với các nước khác đã tăng lên, bù đắp một phần trong số giảm từ Mỹ.

Một số công ty đa quốc gia lớn đã tuyên bố trong những ngày gần đây rằng họ đang cố gắng nhanh chóng giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc. Nhà sản xuất đồng hồ Hasbro và các nhà bán lẻ quần áo như Express và Abercrombie & Fitch cho biết họ sẽ chuyển chuỗi cung ứng sang các trung tâm sản xuất mới nổi ở Việt Nam, Ấn Độ và các nơi khác. Một số sự dịch chuyển đó đã được tiến hành, với mức lương tăng ở Trung Quốc, nhưng cuộc chiến thương mại đã khiến cho bước đi đó trở nên cấp bách về mặt tài chính.

Express cho biết họ có kế hoạch giảm tỷ lệ phần trăm các sản phẩm có nguồn gốc từ Trung Quốc từ 20% hiện nay xuống còn khoảng 8% vào giữa năm tới. Những quyết định đó đòi hỏi các công ty phải đầu tư đáng kể vào việc thiết lập các cơ sở mới, tìm kiếm công nhân và đào tạo, dường như không thể hoàn thành ngay cả khi hai nước cuối cùng trở lại sau cuộc chiến thương mại.

Mỗi lần tăng thuế cũng đưa Mỹ đi theo hướng ngược lại chính sách thương mại đã được chỉ ra trong nhiều thập kỷ. Sau nhiều năm cố gắng giảm thuế và khuyến khích thương mại tự do, Mỹ hiện có mức thuế trung bình cao hơn so với phần còn lại của thế giới so với nhiều nước đang phát triển, bao gồm Trung Quốc, Nga và Thổ Nhĩ Kỳ. Thuế quan không phải là một con đường suôn sẻ, mức thuế trung bình của Mỹ đã có xu hướng đi lùi lại trong 200 năm. Bây giờ, đó là những gì đang bị đảo ngược, bởi thuế quan tăng lên đến mức chưa từng thấy trong nhiều thập kỷ.