Giải pháp nào để xuất khẩu gỗ đạt 20 tỷ USD vào năm 2025?

Để thực thi chỉ tiêu của Chính phủ năm 2025 đạt 20 tỷ USD xuất khẩu đồ gỗ - nội thất, ngày 9/1, Đoàn công tác của Bộ Nông nghiệp - Phát triển nông thôn do Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường dẫn đầu đã làm việc với nhiều hiệp hội, hội chuyên ngành gỗ tại Việt Nam như Hiệp hội gỗ và lâm sản Việt Nam (VIFORES), Hội Mỹ nghệ và chế biến gỗ TP. Hồ Chí Minh (HAWA), Hiệp hội chế biến gỗ tỉnh Bình Dương (BIFA), Hiệp hội gỗ và thủ công mỹ nghệ Đồng Nai (DOWA), Hiệp hội gỗ và lâm sản Bình Định (FPA Bình Định).

Ông Nguyễn Xuân Cường - Bộ trưởng Bộ NN&PTNT làm việc với các Hiệp hội gỗ ngày 9/1

Ba thách thức lớn đang cản bước phát triển của ngành

Tại buổi làm việc, ông Nguyễn Xuân Cường đánh giá ngành chế biến gỗ là một trong những ngành có tốc độ phát triển nhanh nhất và độ nhạy bén nắm bắt thị trường rất tốt.

Cụ thể, năm 2019, xuất khẩu nhóm các mặt hàng gỗ và sản phẩm gỗ đạt 10,5 tỷ USD, tăng 18 %. Hiện tại tốc độ phát triển của thị trường thế giới mở ra cơ hội rất lớn cho ngành chế biến gỗ.

Mặc dù vậy để đạt 20 tỷ USD xuất khẩu vào năm 2025 và giữ đà tăng trưởng 18-20%/năm thì ngành này cần giải quyết những thách thức lớn như: Nguồn nhân lực đang có xu hướng khan hiếm dần, dịch chuyển sang nhiều ngành khác từ làn sóng dịch chuyển đầu tư sản xuất từ các nước vào Việt Nam; Giá đất đai khá cao, việc đầu tư mở rộng quỹ đất cho sản xuất ngày càng khó; Áp lực chuyển đổi số buộc các doanh nghiệp (DN) phải thích nghi nhanh từ thiết kế, công nghệ sản xuất và đặc biệt là thương mại số…

Trong đó, với thách thức về nguồn nhân lực, đại diện các hiệp hội gỗ chỉ ra rằng, hiện làn sóng FDI đã góp phần khiến nhu cầu nhân công tăng lên. Thống kê của Cục Đầu tư nước ngoài cho thấy số DN FDI ngành gỗ đăng ký mới trong 9 tháng đầu năm 2019 là 67, với tổng số vốn đầu tư trên 581 triệu USD, tương đương với 216% tổng số vốn đầu tư FDI mới vào ngành trong cả năm 2018. Và có tới 40% DN FDI khó tuyển lao động có kỹ năng dẫn đến cạnh tranh với các ngành khác.

Thêm vào đó ngành cũng đang gặp khó khi lượng lao động đào tạo bài bản chưa đáp ứng đúng kỳ vọng của DN, đa phần phải đào tạo lại, nhất là nhân lực cho các khâu vận hành máy móc công nghệ hiện đại, thiết kế, quản lý sản xuất… Bởi lẽ trong số 500.000 lao động đang hoạt động trong ngành gỗ thì chỉ có khoảng 3% lao động có trình độ đại học, 25% là công nhân kỹ thuật, còn lại là lao động phổ thông. Như vậy để giữ nhịp tăng trưởng 18% như hiện tại thì đến năm 2025 ngành này sẽ cần khoảng 106.800 người có trình độ đại học và trên đại học cùng 445.200 công nhân kỹ thuật - đây là một thách thức không nhỏ cho ngành gỗ.

Đầu tư dây chuyền chế biến gỗ hiện đại là giải pháp nhiều doanh nghiệp trong ngành đang thực hiện để gia tăng giá trị và chất lượng sản phẩm gỗ xuất khẩu

Cùng với khó khăn về lao động, các DN gỗ cho biết hiện tại giá đất đai khá cao. Hiện tại, giá thuê xưởng xây sẵn ở khu vực Đông Nam bộ có mức dao động từ 2,5-5,5 USD/m²/ tháng với mức thuê tối thiểu 3-5 năm. Tuy nhiên tại các khu vực truyền thống như Bình Dương, Đồng Nai do tỉ lệ lấp đầy cao nên các KCN đã đẩy giá thuê đất từ 80 USD cách đây hai năm lên 135-150USD/chu kỳ thuê còn ở các khu vực tiềm năng khác như Long An, Tây Ninh giá thuê cũng tăng ở mức trên 130 USD/chu kỳ. Với mức giá thuê này theo các DN gỗ là quá cao dẫn tới việc đầu tư mở rộng quỹ đất cho sản xuất ngày càng khó.

Bên cạnh đó, nền tảng số hóa đang thay đổi rất lớn công nghiệp chế biến, quản trị, thiết kế, mua bán hàng... buộc các DN phải thích nghi nhanh từ thiết kế, công nghệ sản xuất và đặc biệt là thương mại số.

Ngành gỗ đang từng bước nâng chất cho lao động

Tháo các nút thắt để ngành gỗ bứt phá

Từ những khó khăn này, đại diện hiệp hội gỗ các địa phương đã nêu những ý kiến về hướng đi cho ngành chế biến gỗ trong thời gian tới để hiện thực hoá mục tiêu xuất khẩu đạt 20 tỷ USD vào năm 2025. Đây cũng là những nội dung chính sẽ được đề xuất lên Thủ tướng Chính phủ tại hội nghị vào tháng 3/2020 tới. Trong đó, về trung hạn cần mở rộng đầu tư hoàn thiện chuỗi giá trị từ sản xuất - thiết kế - thương mại đến thương hiệu.

Về dài hạn, cần xây dựng chiến lược quy hoạch nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng nhu cầu của ngành; xây dựng vùng sản xuất tập trung cho ngành chế biến gỗ; quy hoạch rừng gỗ lớn, tăng chất lượng giống, xây dựng thương hiệu cây gỗ tràm bông vàng, đầu tư thiết kế sản phẩm từ gỗ rừng trồng bản địa. Cùng với đó là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ.

Tại Hội nghị, đại diện các Hiệp hội gỗ địa phương cùng nêu ý kiến: Với con đường phát triển ứng dụng công nghệ hướng đến chuyền hóa, tự động hóa, số hóa… nhu cầu đào tạo lao động chất lượng cao có kỹ năng tốt cho ngành chế biến gỗ đang và sẽ là rất lớn. Nếu có sự đồng hành của Nhà nước với DN thì chắc chắn ngành công nghiệp đồ gỗ Việt Nam sẽ có những bước đi dài ổn định và vững chắc trong nhiều năm tới.