Giải bài toán thiếu điện: Cách nào?

Tại tọa đàm “Giải bài toán thiếu điện: Cách nào?” tổ chức ngày 9/6, ông Nguyễn Quốc Trung, Phó Giám đốc Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia (A0) cho biết, dự báo trong tháng 6, tháng 7 năm nay, nắng nóng sẽ đạt đến cực hạn. Khoảng đầu tháng tháng 7 hàng năm, tần suất lũ về cao, nước về thượng nguồn sông Đà nhiều hơn nên nếu không có gì thay đổi, căng thẳng cấp điện tại miền Bắc mùa hè năm nay sẽ được giải tỏa.

"Tuy nhiên, do hiện tượng El Nino tái diễn năm nay, cộng với năm nay là năm nhuận, mùa khô sẽ có thêm 1 tháng khiến áp lực cấp điện gia tăng. Và đến tháng 8 cấp điện được giải tỏa khi qua giai đoạn mùa khô và các nhà máy điện được vận hành ổn định”, ông Nguyễn Quốc Trung nói.

Chia sẻ thêm về những khó khăn trong việc cung ứng điện hiện nay, ông Võ Quang Lâm, Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết, trong giai đoạn 2016-2022, miền Bắc tăng trưởng nhanh điện thương phẩm, cao hơn cả miền Trung và Nam, trung bình đạt 9,9%. Nếu loại trừ 2 năm Covid-19 thì miền Bắc tăng 12-13%.

Vừa qua, tại miền Bắc có một số dự án điện công suất lớn được đưa vào vận hành là nhà máy nhiệt điện Hải Dương, công suất 1.300 MW; Nghi Sơn 2 công suất 1.200 MW và nhà máy nhiệt điện Thái Bình 2 1.200 MW. Tuy nhiên, do Nhiệt điện Thái Bình 2 mới đưa vào vận hành nên chỉ vận hành 600 MW. Ngoài ra, từ năm 2016 đến nay, miền Bắc chưa có thêm dự án nguồn điện nào khởi công.

"EVN hiện đang chiếm 38,4% tổng công suất hệ thống điện, còn lại của nhà đầu tư khác; Về lưới truyền tải, EVN đang nắm 100% và lưới phân phối bán lẻ, EVN chiếm 92%, còn lại các hợp tác xã, chủ đầu tư khác" - ông Võ Quang Lâm nêu.

Bên cạnh đó, thời gian qua, một số nhà máy nhiệt điện than đang gặp sự cố. EVN, PVN, TKV đang cố gắng tháng 7-8 tới đưa vào vận hành, hỗ trợ cho hệ thống điện thêm khoảng 1.000 MW.

Bình thường các nhà máy nhiệt điện vận hành 6.000 giờ/năm phải nghỉ để bảo dưỡng, sửa chữa nhưng vừa rồi huy động cao nên xác suất sự cố tăng, thời gian bị hỏng kéo dài. EVN đã cố gắng để tăng cường nguồn than nhằm tăng cường cho nhà máy nhiệt điện, đảm bảo khả năng cung ứng điện.

Theo ông Hà Đăng Sơn - Giám đốc Trung tâm Năng lượng và Phát triển xanh, tình trạng thiếu điện đã được cảnh báo cách đây 2 năm và được nhắc nhiều hơn từ năm 2022, đặc biệt là ở khu vực phía Bắc. Các tính toán đều nói rủi ro lớn trong cung ứng điện cho miền Bắc trong năm 2023-2024.

"Nguyên nhân vì miền Bắc gần như không có nguồn mới nào cả. Ngay cả nhiệt điện Thái Bình 2 cũng xây dựng gần 10 năm mới được hòa lưới thành công. Thủy điện thì 3 đến 4 năm qua đều đã xây dựng hết. Điện tái tạo tại miền Bắc xây dựng khó khăn hơn miền Trung và miền Nam. Quy hoạch điện VIII mới được phê duyệt tạo điều kiện tối đa cho điện mặt trời mái nhà không nối lưới nhưng đến nay chưa có cơ chế, chính sách thực hiện. Đầu tư điện khí khó khăn, mất nhiều thời gian. Do đó, nguy cơ thiếu điện còn cao” - ông Hà Đăng Sơn chỉ ra.

Góp ý tại toạ đàm, TS. Nguyễn Đình Cung - chuyên gia kinh tế cho hay, tăng trưởng kinh tế miền Bắc mấy năm nay tăng cao hơn phía Nam nhưng không có thêm nguồn điện nào. Nguyên nhân do hệ thống không phản ứng, không vận hành.

"Cái chúng ta nhìn thấy thiếu hụt là cơ hội đầu tư, kinh doanh, là cơ hội phát triển chứ không phải là nút thắt để kìm hãm sự phát triển. Cần thay đổi cách thức làm chính sách, vận hành chính sách, xử lý vấn đề, còn không vẫn tiếp tục trì trệ” - ông Nguyễn Đình Cung nhấn mạnh.

Theo ông Nguyễn Đình Cung, nên nhìn vấn đề một cách thực tế là đang thiếu điện và cần giải pháp, thay vì tính cơ cấu nguồn điện như thế nào, giá điện tái tạo ra sao và cần xử lý vấn đề gặp phải trong tổng thể, sau đó mới tính cân bằng về cơ cấu nguồn.

Thực tế, miền Bắc là khu vực có tốc độ tăng trưởng phụ tải cao nhất cả nước, ngưỡng 9,3%/năm trong 2016-2020, tương ứng gần 6.000 MW. Nhưng tăng trưởng nguồn điện chỉ đạt 4.600 MW giai đoạn này, khoảng 4,7% một năm.

Ngược lại, ở miền Trung và miền Nam tăng trưởng nguồn điện cao hơn nhiều so với tăng trưởng nhu cầu. Do đó, việc truyền tải điện từ miền Nam, miền Trung ra miền Bắc đang nhận được nhiều kỳ vọng.

Bàn về giải pháp trong tình hình hiện nay, ông Nguyễn Quốc Trung cho biết, để đảm bảo cung ứng điện cần vận hành hệ thống tối ưu hơn: Chẳng hạn, hơn 200 nhà máy thủy điện nhỏ ở khu vực miền Bắc phải vận hành vào đúng lúc khách hàng cần để hạn chế tối thiểu việc tiết giảm. Việc này làm lợi cho miền Bắc hơn 1.000 MW.

"Ngoài ra, chúng tôi cũng phải tính đến việc nhập khẩu điện, song nguồn này cũng khó khăn do Trung Quốc cũng đang cắt giảm điện. Tổng lượng điện nhập khẩu rất bé, gần như không đáng kể trong tổng sản lượng điện miền Bắc" - ông Lâm cho hay.

Bên cạnh đó, theo ông Lâm: "Chúng tôi vẫn cần sự đồng hành của khách hàng trong việc duy trì hệ thống điện miền Bắc ổn định. Nếu không tiết kiệm điện và có những giải pháp cấp bách, khi thủy điện Hòa Bình về mực nước chết thì chúng ta sẽ mất 1.920 MW nữa. Tình hình lúc ấy sẽ rất khó khăn hơn và khi nhà máy có vai trò điều tần hệ thống này không còn nữa, thì ảnh hưởng rất lớn không chỉ miền Bắc mà cả hệ thống điện quốc gia. Cho nên rất cần sự chung tay của khách hàng khu vực phía Bắc”.

Đề cập khả năng truyền tải điện từ miền Trung ra miền Bắc, ông Võ Quang Lâm cho biết: Hệ thống truyền tải Việt Nam sở hữu, vận hành là lớn nhất Đông Nam Á. Liên quan lưới truyền tải Bắc - Nam, chúng ta đã có 2 đường dây 500 kV mạch 1 và mạch 2, và đã xây dựng mạch 3 từ Vũng Áng (Hà Tĩnh) đi vào phía Nam. Trong 27 tỉnh miền Bắc, Hà Tĩnh hưởng lợi đường dây này nên tình hình cung ứng điện tốt hơn.

Ngoài ra, tổng sơ đồ điện VIII đã đặt ra kế hoạch làm đường dây 500kV mạch 3 từ Hà Tĩnh trở ra miền Bắc kết nối đến Hưng Yên để khép kín mạch vòng này, thời gian thực hiện từ nay đến năm 2030. Đây là vấn đề cấp thiết nên EVN đang giao Tổng công ty Truyền tải điện quốc gia báo cáo bộ ngành thực hiện ngay dự án này.