Cơ chế mới về điện lực tạo hành lang pháp lý cho đầu tư tư nhân

Cơ chế mới thúc đẩy đầu tư vào ngành năng lượng

Chia sẻ tại tọa đàm "Bảo đảm điện cho tăng trưởng - Yêu cầu và giải pháp" do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức ngày 7/5, ông Đoàn Ngọc Dương - Phó Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương) - khẳng định: Nghị quyết số 55-NQ/TW của Bộ Chính trị về định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã xác định rất rõ định hướng thể chế hóa lĩnh vực điện lực.

Cụ thể, theo Nghị quyết 55, nhà nước chỉ giữ vai trò độc quyền đối với các khu vực then chốt trong hệ thống điện, bao gồm: Điều độ hệ thống điện quốc gia; xây dựng và vận hành các nhà máy điện quan trọng có ảnh hưởng đến an toàn, an ninh cung cấp điện (như nhà máy điện hạt nhân, thủy điện đa mục tiêu); vận hành các tuyến đường dây truyền tải lớn đóng vai trò "xương sống" trong hệ thống.

Toàn bộ các khâu còn lại trong chuỗi cung ứng điện đều được xã hội hóa. Đồng thời, khuyến khích mạnh mẽ sự tham gia của khu vực kinh tế tư nhân và đầu tư nước ngoài.

"Đây là chủ trương rất rõ ràng và xuyên suốt, thể hiện quyết tâm thúc đẩy thị trường điện cạnh tranh, đa dạng hóa thành phần đầu tư và hiện đại hóa ngành năng lượng Việt Nam theo hướng minh bạch, hiệu quả và bền vững", ông Dương nhấn mạnh.

Ông Đoàn Ngọc Dương - Phó Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương). Ảnh: VGP/ Nhật Bắc

Theo quy định mới nhất trong Luật Điện lực (sửa đổi) ban hành ngày 30/11/2024, cùng với các nghị định hướng dẫn, các cơ chế và chính sách thúc đẩy đầu tư vào ngành năng lượng đã được quy định rõ ràng, cụ thể.

Các nghị định ban hành theo Luật đã đưa ra cơ chế điều chỉnh theo thời kỳ, đảm bảo tính linh hoạt trong việc vận hành các loại hình nguồn điện khác nhau vào hệ thống. Cách tiếp cận này giúp thích ứng tốt với sự phát triển của khoa học - công nghệ, đồng thời cho phép tính toán hợp lý giá thành sản xuất điện theo từng loại hình công nghệ sản xuất điện khác trong hệ thống.

Lãnh đạo Cục Điện lực thông tin thêm, vừa qua, dưới sự chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Công Thương đã tham mưu trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 768/QĐ-TTg phê duyệt Quy hoạch điện VIII, điều chỉnh ngày 15/4/2025.

Quy hoạch Điện VIII được điều chỉnh trên cơ sở xuất hiện yếu tố mới gồm mục tiêu tăng trưởng kinh tế trên 8% và chủ trương tiếp tục đầu tư điện hạt nhân Ninh Thuận.

Tinh thần xuyên suốt trong Quy hoạch Điện VIII điều chỉnh là khuyến khích đa dạng hóa thành phần đầu tư, mở rộng cơ hội cho khu vực tư nhân và các nhà đầu tư ngoài nhà nước tham gia vào lĩnh vực năng lượng.

Đáng chú ý, thay vì áp đặt danh mục dự án điện giai đoạn 2025 - 2030 như trước đây, Bộ Công Thương đã chuyển sang cách tiếp cận mở. Trên cơ sở phối hợp với các địa phương, bộ, ngành, Bộ Công Thương xây dựng danh mục các dự án năng lượng để kêu gọi đầu tư theo hình thức xã hội hóa.

Thẩm quyền triển khai các dự án này sẽ được giao về UBND các tỉnh, thành phố. Trên cơ sở danh mục được thống nhất, các địa phương sẽ công bố, tổ chức đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư theo đúng quy định pháp luật về đầu tư và đất đai.

Luật mới, tư duy mới mở cơ hội cho tư nhân

Đánh giá cao nỗ lực của Chính phủ và Bộ Công Thương trong việc bảo đảm an ninh nguồn điện, Đại biểu Quốc hội Phan Đức Hiếu - Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội - cho rằng, điều này được thể hiện rõ qua việc Chính phủ trình Quốc hội dự thảo sửa đổi Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả tại kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV.

"Đây là một nội dung rất đáng chú ý, phản ánh quyết tâm chung trong việc sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả và bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia", đại biểu Phan Đức Hiếu nhấn mạnh.

Đại biểu Quốc hội Phan Đức Hiếu - Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội . Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Dưới góc độ xã hội hóa, ông Hiếu chỉ ra 3 điểm thay đổi quan trọng:

Thứ nhất, luật mở ra nhiều cơ hội hơn cho khu vực doanh nghiệp tư nhân tham gia vào các hoạt động điện lực.

Thứ hai, luật đã thu hẹp phạm vi độc quyền Nhà nước trong một số lĩnh vực, qua đó, tạo thêm không gian cho các thành phần kinh tế khác.

Thứ ba, nguyên tắc hình thành thị trường điện cạnh tranh được thể hiện rõ hơn thông qua việc tiếp tục tách bạch các khâu trong hoạt động điện lực.

Cũng theo ông Phan Đức Hiếu, luật sửa đổi lần này đã mở rộng phạm vi và cách tiếp cận chính sách, tạo ra một khung pháp lý đủ rộng và linh hoạt để thu hút đa dạng chủ thể tham gia thị trường điện; thúc đẩy phát triển năng lượng theo hướng hiện đại, đa dạng, bền vững; tăng khả năng thích ứng trước xu thế chuyển đổi xanh, đầu tư tư nhân và đổi mới công nghệ.

Luật cũng mở ra những hình thức đầu tư mới như đối tác công - tư (PPP)… Từ đó, mở rộng cơ hội cho các thành phần kinh tế tham gia vào thị trường điện lực. Việc hệ thống hóa và cụ thể hóa các quy định đã góp phần tạo nên sự ổn định và minh bạch cho thị trường điện trong dài hạn.

"Xét về thể chế, luật lần này không chỉ cải cách thủ tục mà còn tạo hành lang pháp lý để thu hút đầu tư rộng rãi hơn", vị Đại biểu Quốc hội nhấn mạnh.