Đưa thuốc lá thế hệ mới vào khuôn khổ

Phát biểu tại Toạ đàm, ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng Thư ký kiêm Trưởng Ban Pháp chế, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho hay: Việt Nam là một trong 15 nước có tỷ lệ hút thuốc lá nhiều nhất trên thế giới và là quốc gia đứng thứ 3 trong khu vực ASEAN có số người trưởng thành hút thuốc lá cao nhất chỉ sau Indonesia và Philippines.

Thời gian gần đây, sự xuất hiện của thuốc lá thế hệ mới bao gồm chủ yếu là thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng đã thay đổi cục diện thị trường thuốc lá tại Việt Nam. Tất các sản phẩm này đều là sản phẩm nhập lậu hoặc xách tay do thiếu khung pháp lý để kiểm soát.

“Thực tế trên cho thấy, sự xuất hiện của các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới đang đặt ra những thách thức mới đối với cơ quan Nhà nước trong việc quản lý và kiểm soát nhóm sản phẩm này”, ông Đậu Anh Tuấn nhấn mạnh.

Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá hiện nay định nghĩa thuốc lá theo hướng mở. Tức là bao gồm thuốc lá truyền thống được làm từ cây thuốc lá. Ngoài ra, khái niệm thuốc lá trong luật cũng bao gồm các nguyên liệu thay thế khác và được chế biến dưới dạng khác. Tuy nhiên, hiện nay chưa rõ cụm từ “nguyên liệu thay thế khác” có bao gồm các loại thuốc lá thế hệ mới hay không.

Khẳng định thuốc lá thế hệ mới có hại cho sức khoẻ người tiêu dùng, TS. Bác sỹ Nguyễn Hải Công - Chủ nhiệm Khoa Lao và Bệnh Phổi, Bệnh viện Quân y 175 thông tin: Việt Nam là quốc gia hàng đầu tiêu thụ thuốc lá dưới nhiều hình thức. Theo thống kê, có gần 16 triệu người thường xuyên sử dụng sản phẩm liên quan đến thuốc lá.

Vài năm gần đây, xu hướng sử dụng thuốc lá thế hệ mới khá nhiều, tập trung vào đối tượng trẻ, đặc biệt trong lứa tuổi học đường.

“Không phủ nhận lợi ích so với thuốc lá truyền thống, tuy nhiên tất cả các sản phẩm thuốc lá đều gây hại về sức khoẻ. Hàm lượng chất Nicotine có trong thuốc lá thế hệ mới vẫn gây ảnh hưởng cho tim mạch, thần kinh. Do vậy, cần có biện pháp quản lý hiệu quả cũng như tuyên truyền đúng mức về loại sản phẩm này”, TS. Bác sỹ Nguyễn Hải Công khẳng định.

Không chỉ gây hại cho sức khoẻ, thuốc lá thế hệ mới còn khiến cho lực lượng quản lý thị trường đau đầu khi khung khổ pháp lý để quản lý sản phẩm này chưa đầy đủ.

“Nhu cầu sử dung thuốc lá thế hệ mới đang tăng theo cấp độ số nhân. Chỉ tính riêng trên địa bàn thành phố Hà Nội, 6 tháng năm 2023 có tới 81 vụ việc liên quan đến sản phẩm thuốc lá thế hệ mới, số tiền xử phạt trên 1 tỷ đồng, gần 20.000 tang vật”, ông Kiều Dương - Vụ trưởng Vụ Chính sách - Pháp chế, Tổng Cục Quản lý thị trường cho hay.

Khó khăn trong xử lý vụ việc liên quan đến thuốc lá thế hệ mới của lực lượng quản lý thị trường là công tác giám định rất khó khăn, không có một quy định nào quy định cụ thể sản phẩm này thuộc nhóm sản phẩm nào để có chế tài phù hợp. Trong khi đó, lợi nhuận kinh doanh các mặt hàng này vô cùng lớn, khiến nhiều đối tượng bất chấp.

“Chúng tôi mong muốn, Chính phủ sớm định danh cụ thể về thuốc lá thế hệ mới, chính sách quản lý ra sao, để các đơn vị chức năng xây dựng quy định quản lý đồng bộ với các quy định khác để đảm bảo hiệu quả quản lý”, ông Kiều Dương kiến nghị.

Trên thực tế, thuốc lá thế hệ mới hiện nay hầu hết được thẩm lậu vào thị trường không chỉ gây hại cho sức khoẻ người tiêu dùng còn khiến thất thu thuế của Nhà nước. Do vậy, tại Toạ đàm, các diễn giả, chuyên gia đều chung quan điểm cần có khung khổ pháp lý để quản lý thuốc lá thế hệ mới.

Ông Đậu Anh Tuấn cho rằng, hiện vẫn còn khoảng trống pháp lý về thuốc lá thế hệ mới. Khoảng trống pháp lý như hiện nay gây ra nhiều hệ luN xã hội như không bảo đảm chất lượng sản phẩm, gây rủi ro về sức khoẻ cho người tiêu dùng, ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ em, không bảo đảm cạnh tranh bình đẳng, thất thu ngân sách Nhà nước.

Với thực trạng sử dụng thuốc lá thế hệ mới như hiện nay thì việc đưa ra khung khổ pháp lý cho sản phẩm này cần được thực hiện luôn và ngay. Khung pháp lý toàn diện cần đồng bộ, bao trùm từ việc quy định tiêu chuẩn chất lượng, quy chuẩn sản phẩm, các quy định về kinh doanh, sản xuất, xuất nhập khẩu và phân phối sản phẩm, chính sách về thuế, các quy định về ghi nhãn hàng hóa, quảng cáo, khuyến mại… cho cả thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng.

Bộ Công Thương hiện vẫn đang trong quá trình sửa đổi Nghị định 67/2013/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật phòng, chống tác hại của thuốc lá về kinh doanh thuốc lá (Nghị định 67). Hiện đang có nhiều luồng quan điểm về việc quản lý thuốc lá thế hệ mới như thế nào, có nên đưa vào Nghị định 67 không, nếu đưa thì đưa những nội dung gì?

Ngoài ra, Bộ Tài Chính cũng đang đề xuất bổ sung các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới vào đối tượng chịu thuế đặc biệt, vậy những sản phẩm cụ thể nào đang được đề xuất bổ sung vào đối tượng chịu thuế cũng là điểm có nhiều ý kiến khác nhau, cần được xác định và thống nhất.