Dự thảo Luật Lưu trữ (sửa đổi): Tăng quyền tiếp cận thông tin lưu trữ cho người dân

Hội thảo với sự tham dự đại diện của Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, Cục Văn thư lưu trữ (Bộ Nội vụ) cùng các chuyên gia, nhà khoa học đến từ một số Hiệp hội, các đơn vị thành viên của Liên Hiệp các hội khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên Hiệp hội Việt Nam).

Tài liệu lưu trữ chính là nguồn sử liệu hết sức quý giá, đóng vai trò quan trọng trong việc nghiên cứu, hoạch định chính sách, xây dựng chiến lược, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng, an ninh của đất nước, của mỗi cơ quan, đơn vị và doanh nghiệp. Do vậy, tài liệu lưu trữ phải được lựa chọn, sắp xếp bảo quản, khai thác, sử dụng, phát huy giá trị của tài liệu lưu trữ theo quy định của pháp luật.

Phát biểu khai mạc tại hội thảo, ông Nguyễn Quyết Chiến - Tổng thư ký Liên Hiệp hội Việt Nam cho biết: Qua hơn 10 năm thực hiện, Luật Lưu trữ hiện hành đã bộc lộ những hạn chế, bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn, nhất là với các chủ trương, chính sách mới của Đảng và nhà nước về tăng cường ứng dụng thông tin (trong đó có lĩnh vực lưu trữ), đẩy mạnh phát triển Chính phủ điện tử để tăng cường hiệu quả, hiệu lực quản ký nhà nước. Do vậy, Chính phủ đã đề nghị và Quốc hội đã đồng ý đưa dự án Luật Lưu trữ (sửa đổi) vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2023 và 2024. Tại Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XV, Quốc hội đã xem xét cho ý kiến lần đầu và dự kiến sẽ xem xét thông qua tại Kỳ họp thứ 7 (vào tháng 5/2024).

Thông tin tại hội thảo bà Nguyễn Thị Chinh - Thành viên Ban soạn thảo, Tổ biên tập dự án Luật Lưu trữ sửa đổi (Bộ Nội vụ) cho biết: Có 5 điểm mới trong dự thảo Luật Lưu trữ trong đó đáng chú ý, dự thảo Luật đã phân định rõ thẩm quyền quản lý tài sản lưu trữ và dữ liệu lưu trữ, phông lưu trữ, thẩm quyền quản lý tài liệu lưu trữ cá nhân; Lưu trữ Tư nhân; quyền tiếp cận thông tin lưu trữ của người dân; quy định về kho lưu trữ số; khái niệm…

Ông Nguyễn Hữu Giới - Chủ tịch Hội Lưu trữ Việt Nam: Những căn cứ để xây dựng dự án Luật sửa đổi lần này khá đầy đủ và rõ ràng, đã cụ thể hóa chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước về lưu trữ, đổi mới trong hoạt động quản lý và thực hiện các nghiệp vụ về lưu trữ, khắc phục những bất cập, hạn chế trong thực tiễn công tác lưu trữ hiện nay cũng như ứng dụng, phát triển công nghệ thông tin đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững, toàn diện và hội nhập quốc tế.

Tuy nhiên theo ông Giới, Ban soạn thảo cần bổ sung đối tượng áp dụng vào trong Luật, cũng cần lưu trữ truyền thống thay vì chỉ lưu trữ số bởi chính sách của Nhà nước là phải “Xây dựng nền lưu trữ Việt Nam hiện đại, ngang tầm thế giới đáp ứng yêu cầu Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số” chứ không nên chỉ chú trọng xây dựng nền lưu trữ số Việt Nam hiện đại mà ít quan tâm đến lưu trữ truyền thống (bằng tài liệu giấy, các vật mang tin khác) có từ hàng vài trăm năm nay.

Ông Đinh Thế Vinh - Chủ tịch Hội doanh nghiệp Lưu trữ Việt Nam cho rằng cần tách bạch giữa hướng dẫn và thanh tra, kiểm tra quản lý hoạt động dịch vụ lưu trữ. Đặc biệt về Điều 53 của dự thảo Luật cần bỏ khoản 2: Chính phủ quy định chi tiết điều kiện kinh doanh các hoạt động dịch vụ lưu trữ.

Theo ông Vinh, quy định này dễ phát sinh thêm “giấy phép con”. Theo ông Vinh lý giải, điều kiện kinh doanh là như thế nào khi cá nhân, tổ chức tham gia hoạt động dịch vụ đã có giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh, có chứng chỉ hành nghề, thực hiện theo Luật Lưu trữ, Luật Đấu thầu, pháp luật về kinh doanh.

Chia sẻ thêm, ông Phạm Văn Tân – Nguyên Tổng Thư ký Liên Hiệp hội cho rằng cần bổ sung thẩm quyền lưu trữ của UBND cấp huyện vì đây là một cấp quản lý nhà nước theo hệ thống ngành dọc. Trong khi đó, điểm b khoản 3, Điều 7 dự thảo Luật quy định thành phân Phông lưu trữ quốc gia Việt Nam bao gồm cả tài liệu lưu trữ hình thành trong quá trình hoạt động của các cơ quan, tổ chức cấp huyện.

Bà Vũ Hồng Mây - Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Liên Hiệp hội Việt Nam đề nghị Ban soạn thảo cần cân nhắc về vấn đề lưu trữ tài liệu cấp xã, quyền quản lý của Chủ tịch UBND tỉnh về tài liệu lưu trữ cấp xã bởi quá trình thực thi trong thời gian qua cho thấy là chưa phù hợp và không thực hiện được.

Hội thảo cũng đón nhận ý kiến của các chuyên gia đóng góp dự thảo Luật liên quan đến các vấn đề: Lưu trữ số; Mua bán trao đổi, hiến tặng tài liệu lưu trữ tư có giá trị đặc biệt; Bản số hóa tài liệu lưu trữ; Phạm vi điều chỉnh...

Các ý kiến đóng góp của các chuyên gia, nhà khoa học sẽ được Ban Tổ chức gửi Bộ Nội vụ và các cơ quan có thẩm quyền nhằm góp phần hoàn thiện dự thảo Luật Lưu trữ (sửa đổi) đáp ứng yêu cầu của thực tiễn.