Độc đáo Tết dân tộc Khơ Mú ngay giữa Thủ đô Hà Nội

Tết lớn nhất của người Khơ Mú

Tết dân tộcKhơ Mú (lễ cầu phúc, cầu may) thường được tổ chức hàng năm khoảng tháng 11-12 âm lịch sau khi gặt hái mùa màng xong. Đây là dịp mọi người trong gia đình đoàn tụ, nhớ về tổ tiên.

Ông Quàng Văn Biên dân tộc Khơ Mú, đến từ huyện Sông Mã, tỉnh Sơn La cho biết: Nghi lễ cầu may, cầu phúc thực chất là Tết lớn nhất trong năm của người Khơ Mú, mang ý nghĩa tâm linh, tín ngưỡng sâu sắc, là dịp để con cháu dâng lễ lên tổ tiên, mời tổ tiên về ăn Tết với con cháu; làm lễ cầu cho các thành viên trong gia đình đều khỏe mạnh; tiễn năm cũ đi cùng tất cả những xui xẻo, ốm đau, bệnh tật; mong được đón năm mới với nhiều điều may mắn, sức khỏe dồi dào, làm ăn phát đạt, gia đình hòa thuận, ấm no.

Tết dân tộc Khơ Mú được diễn ra trong quy mô từng gia đình, có sự tham gia của họ hàng, bà con dân bản. Lễ vật để tổ chức Tết dân tộc Khơ Mú đơn giản, chỉ bao gồm các loại củ, quả, các loại hoa rừng... Ngoài ra, nhà nào cũng phải có đôi gà (1 con trống, 1 con mái), dòng họ Quàng (là dòng họ thờ con hổ) thì phải mổ lợn để làm lễ. Mỗi gia đình phải chuẩn bị vài hũ rượu cần để dâng lên tổ tiên và uống trong những ngày Tết dân tộc Khơ Mú.

Khi lễ vật đã chuẩn bị xong, mọi người trong gia đình đều tập trung tại gian thờ tổ tiên, gần chum rượu cần để tiến hành nghi lễ. Nghi thức đầu tiên không thể thiếu trong Tết dân tộc Khơ Mú đó là chủ nhà bôi tiết gà lên đầu gối của những thành viên trong gia đình, lần lượt từ người nhỏ tuổi nhất đến người lớn tuổi nhất, cuối cùng bà chủ nhà sẽ bôi cho ông chủ. Trong lúc bôi tiết gà, ông chủ khấn cho mọi người trong gia đình khỏe mạnh, may mắn, mong cho tổ tiên phù hộ... những người tham dự lễ cũng đồng thanh khấn theo ông chủ, chúc phúc, cầu may, cầu sức khỏe cho mọi người trong nhà.

Lễ cầu hồn, vía cho mọi người trong nhà

Nghi lễ được thực hiện tại gian thờ - nơi mời tổ tiên ăn Tết. Mâm lễ gồm các đồ lễ đã được bà chủ nhà chuẩn bị sẵn. Mâm lễ là một chiếc mâm gỗ vuông, nhỏ (kích thước khoảng 40cm x 40cm, được treo ở gian thờ, chỉ khi làm lễ cúng mới bỏ xuống) hoặc một phên tre, đặt 1 bát các loại củ, quả đồ chín, 2 con gà được luộc chín, chặt ra để lên mâm, một bát canh rau (hoặc bát nước luộc gà), 1 bát muối ớt, đặt 4 thìa, 4 đôi đũa ở 4 góc mâm, 1 ép xôi to.

Chủ nhà bắt đầu làm lễ, ông mặc trang phục bình thường nhưng phải vắt lên vai một chiếc khăn mặt để tỏ lòng kính trọng đối với tổ tiên. Sau đó chủ nhà mở ép xôi, vê xôi thành từng miếng nhỏ bằng đầu ngón tay, chấm chấm vào các đồ lễ, rồi dính lên tóc của con, cháu, theo thứ tự từ người bé nhất đến người lớn nhất đều được dính mỗi người 2 miếng xôi (người nào đội khăn thì có thể dính lên trán), người nào có gia đình rồi mà con cái đi vắng không về dự được thì dính thêm 1 miếng xôi lên tóc của bố, mẹ.

Vừa dính xôi, chủ nhà vừa cúng khấn cầu mong cho con cháu khỏe mạnh, không ốm đau bệnh tật, không rủi ro, tai nạn; tiễn năm cũ, đón năm mới. Cuối cùng bà chủ nhà sẽ vê xôi dính lên tóc ông chủ nhà và cầu khấn cho ông khỏe mạnh, may mắn, nhiều phúc, nhiều lộc. Trong khi ông, bà chủ nhà cúng khấn thì mọi người tham gia cũng đồng thanh cúng khấn theo xin thần linh, tổ tiên phù hộ cho gia chủ khỏe mạnh, may mắn.

Cúng xong cho mọi người trong gia đình, ông chủ thực hiện nghi lễ mời tổ tiên ăn Tết. Ông cũng vê từng miếng xôi nhỏ chấm vào các bát thức ăn rồi dính vào mặt mâm, vừa dính xôi, ông vừa khấn mời tổ tiên ăn Tết, cầu khấn tổ tiên phù hộ cho mọi người trong gia đình khỏe mạnh, mùa màng tươi tốt, gia súc, gia cầm sinh sôi.

Tham gia và chứng kiến lễ Tết dân tộc Khơ Mú được tái hiện tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam, chúng ta cảm nhận được phần nào nghi lễ truyền thống của người Khơ Mú, thể hiện tính cộng đồng, đoàn kết của những người trong gia đình, dòng họ, làng bản ngày càng ấm no, hạnh phúc.