Để thị trường vốn trở thành kênh huy động hiệu quả, an toàn của nền kinh tế

Hội thảo chuyên đề với chủ đề: “Phát triển thị trường vốn và thị trường bất động sản” diễn ra trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế Việt Nam lần thứ tư sáng 5/6, đã thảo luận nhiều vấn đề quan trọng nhằm phát triển thị trường vốn an toàn, lành mạnh, hiệu quả và trở thành kênh huy động vốn quan trọng của nền kinh tế.

Thị trường vốn, bất động sản tăng trưởng nhanh nhưng chưa bền vững

Đánh giá về sự phát triển của thị trường vốn, ông Nguyễn Đức Chi - Thứ trưởng Bộ Tài chính nhìn nhận rằng: Trong giai đoạn 2016-2021 thị trường vốn đã có bước phát triển nhanh và trở thành kênh huy động vốn trung, dài hạn của nền kinh tế; giúp phát triển cân bằng giữa thị trường vốn và thị trường tiền tệ.

Theo đó quy mô của thị trường vốn tăng trưởng bình quân 28,5%/năm trong giai đoạn 2016-2021. Đến cuối quý I/2022 quy mô thị trường vốn đạt 134,5% GDP năm 2021, gấp 3,5 lần quy mô năm 2015; Trong đó quy mô vốn hóa thị trường cổ phiếu tương đương 93,8% GDP; quy mô thị trường trái phiếu đạt 40,7% GDP.

“Các cơ cấu thị trường bao gồm, thị trường cổ phiếu, thị trường trái phiếu, thị trường chứng khoán phái sinh, đều đạt tốc độ tăng trưởng cao, là cơ sở để thị trường tiếp tục phát triển trong giai đoạn từ nay đến năm 2025”- ông Nguyễn Đức Chi đánh giá.

Đối với thị trường bất động sản, ông Nguyễn Đức Chi cho biết, theo báo cáo của Bộ Xây dựng, năm 2021 cả nước có 282.105 giao dịch bất động sản thành công, trong đó, lượng giao dịch căn hộ chung cư, nhà ở riêng lẻ là 111.640 giao dịch, giảm 3,3% so với năm 2020 (tổng lượng giao dịch giảm mạnh trong quý 3-2021). Mặc dù nền kinh tế chịu tác động của đại dịch nhưng giá bất động sản, nhà ở, đất nền liên tục tăng từ đầu năm 2021. Cụ thể, đến cuối năm 2021, giá căn hộ chung cư đã tăng bình quân khoảng 5-7%; giá nhà ở riêng lẻ trong dự án tăng 15-20%; giá đất nền tăng 20-30% so với thời điểm cuối năm 2020. Trong quý 1-2022, lượng giao dịch căn hộ chung cư, nhà ở riêng lẻ thành công là 20.325 giao dịch, chỉ bằng khoảng 45,5% so với quý 4-2021 và bằng khoảng 80% so với cùng kỳ năm 2021.

Dưới góc nhìn từ Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, ông Phạm Hồng Sơn - Phó chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho rằng, năm vừa qua dù thị trường chịu nhiều ảnh hưởng bất lợi bởi dịch bệnh nhưng tổng mức huy động trái vốn trên thị trường chứng khoán vẫn đạt trên 1,12 triệu tỷ đồng (tương đương 38,7% tổng vốn đầu tư toàn xã hội). Trong đó, khối lượng phát hành TPCP đạt trên 318.000 tỷ đồng, huy động vốn của khối doanh nghiệp thông qua phát hành cổ phiếu và đấu giá cổ phần hóa đạt trên 143,5 nghìn tỷ đồng (tăng gấp 2 lần năm 2020), khối lượng phát hành TPDN đạt trên 636 nghìn tỷ đồng.

Về thị trường cổ phiếu, trong năm 2021 thanh khoản tăng 258%, so với bình quân năm 2020 và tiếp tục gia tăng trong những tháng đầu năm 2022 với mức tăng bình quân đạt 31.174.000 tỷ đồng/ phiên. Nhà đầu tư trong nước và nước ngoài đã tham gia rất tích cực trên thị trường, thể hiện qua số lượng tài khoản giao dịch tăng nhanh đạt trên 5,2 triệu tài khoản vào cuối tháng 4/2022, trong đó số tài khoản mở mới trong năm 2021 bằng cả giai đoạn 2013-2020 cộng lại. Bên cạnh đó, kết quả kinh doanh của công ty niêm yết và công ty đại chúng chưa niêm yết cũng tương đối khả quan so với năm 2020 - cho thấy hoạt động của công ty đại chúng đã từng bước phục hồi và thích nghi với Covid-19.

“Từ nhiều góc độ thị trường chứng khoán đã tham gia và góp phần tích cực vào quá trình phát triển của doanh nghiệp, nền kinh tế, dần khẳng định vai trò là kênh huy động vốn chung, dài hạn ổn định, cần thiết cho cả khu vực doanh nghiệp và Chính phủ”- ông Sơn nhận định.

Cần cơ cấu lại để thành kênh dẫn vốn trung, dài hạn

Tuy vậy, theo đánh giá của lãnh đạo Bộ Tài chính, mặc dù có sự tăng trưởng nhanh, đóng góp chung vào sự phát triển của đất nước, thị trường vốn, thị trường bất động sản vẫn còn tồn tại, hạn chế. Đối với thị trường vốn, có thể thấy thị trường phát triển chưa sâu, dễ bị tác động bởi yếu tố tâm lý, ảnh hưởng của thị trường tài chính, tiền tệ quốc tế. Đối với thị trường bất động sản, diễn biến thời gian qua và gần đây nhất là các vấn đề về giải phóng mặt bằng, trường hợp đấu giá đất ở Khu đô thị Thủ Thiêm - TP. Hồ Chí Minh đã cho thấy vẫn còn những hạn chế nhất định.

Dẫn ví dụ về thị trường vốn, theo ông Phạm Hồng Sơn, tình hình tăng trưởng nhanh chóng của thị trường chứng khoán, thị trường trái phiếu đã phát sinh những rủi ro tiềm ẩn như: Hiện tượng thao túng giá trên thị trường cổ phiếu, thị trường chứng khoán phái sinh ngày càng tinh vi phức tạp; rủi ro trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp khi nhà đầu tư, đặc biệt nhà đầu tư cá nhân chưa thực sự hiểu rõ về pháp luật trong đầu tư giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ…

Để điều hành và phát triển thị trường vốn an toàn, lành mạnh, hiệu quả trở thành kênh huy động vốn quan trọng và chủ yếu cho nền kinh tế, bám sát các chỉ đạo của Đảng, Chính phủ và định hướng tại Chiến lược tài chính đến năm 2030, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết sẽ tập trung nâng cao chất lượng cổ phiếu, thúc đẩy cổ phần hóa, thoái vốn doanh nghiệp nhà nước gắn với niêm yết trên thị trường chứng khoán.

Đối với thị trường TPCP: Phát triển thị trường trở thành thị trường chuẩn trên thị trường tài chính, đáp ứng nhu cầu huy động vốn cho nhân sách Nhà nước và hỗ trợ công tác cơ cấu lại ngân sách và nợ công.

Đối với TPDN, phát triển theo hướng bền vững trở thành kênh huy động vốn quan trọng cho các doanh nghiệp, trong đó tập trung phát triển thị trường thứ cấp minh bạch.

“Trước mắt Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đang tích cực chỉ đạo, hỗ trợ và phối hợp với các Sở Giao dịch chứng khoán, Trung tâm Lưu ký chứng khoán trong việc xây dựng và triển khai, đưa vào hoạt động sàn giao dịch cho các TPDN phát hành riêng lẻ; Đẩy mạnh công tác giám sát việc sử dụng tiền từ huy động trái phiếu và thực hiện công bố thông tin về phát hành, giao dịch trái phiếu trên hệ thống công bố thông tin của Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội”- ông Sơn cho biết.

Cùng với đó, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước sẽ phối hợp với các đơn vị của Bộ Tài chính để nâng cao đạo đức nghề nghiệp, chất lượng dịch vụ của các tổ chức chức kiểm toán, tổ chức định giá, tổ chức xếp hạng tín nhiệm; Khuyến khích các tổ chức cung cấp dịch vụ trên thị trường chứng khoán triển khai ứng dụng fintech phù hợp với nhu cầu của nhà đầu tư và sự phát triển của thị trường; Tăng cường sự tham gia của các định chế đầu tư chuyên nghiệp và nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, ưu tiên phát triển nhà đầu tư dài hạn như: Các quỹ đầu tư quỹ hưu trí, tự nguyện, doanh nghiệp bảo hiểm…; Tăng cường công tác giám sát xử lý vi phạm, nâng cao kỷ luật kỷ cương của thị trường…

Đối với thị trường bất động sản, ông Lê Hoàng Châu- Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP. Hồ Chí Minh kiến nghị: Cần tập trung hoàn thiện thể chế pháp luật để xây dựng môi trường đầu tư kinh doanh bất động sản minh bạch, thông thoáng, công bằng, lành mạnh. Đồng thời, đảm bảo quyền tiếp cận nguồn lực đất đai của doanh nghiệp để thực hiện dự án đầu tư. trong đó có “quyền” được công nhận chủ đầu tư sau khi doanh nghiệp đã “có quyền sử dụng đất khác không phải là đất ở” phù hợp với quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, quy hoạch phát triển đô thị, nhà ở… Ông Châu cũng kiến nghị đảm bảo quyền tiếp cận nguồn lực đất đai của doanh nghiệp thông qua phương thức “đấu giá quyền sử dụng đất” hoặc “đấu thầu dự án có sử dụng đất”…