Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải nói gì trước tranh luận "nóng" về các dự án BOT?

Bộ Giao thông Vận tải đang làm việc với nhà đầu tư 8 dự án BOT

Tiếp tục phiên chất vấn và trả lời chất vấn của Quốc hội ngày 7/11/2023, ông Nguyễn Quang Huân - đoàn Bình Dương đánh giá cao Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải đã trả lời rất rõ ràng, thẳng thắn các câu hỏi của đại biểu Quốc hội từ hôm qua đến nay. Tuy nhiên, đại biểu băn khoăn về câu trả lời của Bộ trưởng khi đưa ra các giải pháp cho 8 dự án BOT là đối tượng của Nghị quyết 62 của Quốc hội XV.

Bộ trưởng cho rằng sẽ cắt giảm lợi nhuận của các chủ đầu tư hoặc đàm phán để giảm vốn ngân hàng. Điều này có thể sẽ là các cuộc đàm phán không công bằng. Bởi vì, bản chất ngân hàng cũng là các doanh nghiệp kinh doanh vốn. Nếu bây giờ cắt vốn của người ta thì liệu có đứng vững được hay không.

Còn các doanh nghiệp đầu tư, người ta bỏ tiền đồng để thu tiền hào, với kỳ vọng vào lợi nhuận trong tương lai, bây giờ chúng ta lại đàm phán cắt giảm lợi nhuận của họ thì có ảnh hưởng đến niềm tin họ hay không. "Khi “chim sẻ đã hoang mang thì đại bàng cũng sẽ lo lắng” - đại biểu nói.

Vì vậy, đại biểu đề nghị Bộ trưởng hết sức cân nhắc, có thể có một giải pháp là dùng ngân sách được phân bổ của ngành giao thông, chúng ta sẽ cơ cấu và hỗ trợ cho các dự án phải dừng kinh doanh sớm, như thế hợp lý hơn.

“Nếu ngân sách không đủ, không làm được trong một lần thì có thể có lộ trình làm trong nhiều năm, nhiều lần. Chúng ta chỉ cần công bố lộ trình đó, các nhà đầu tư, nhân dân sẽ yên tâm, còn hơn là chúng ta cứ yên lặng, không giải trình, giải thích sẽ gây hoài nghi tính hiệu lực, hiệu quả của nghị quyết Quốc hội” - đại biểu nêu.

Trả lời ý kiến tranh luận của đại biểu Nguyễn Quang Huân, Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh, đối với 8 dự án BOT hiện nay Bộ Giao thông Vận tải đang làm việc rất sát sao với các nhà đầu tư, các ngân hàng trên cơ sở là đàm phán, vì đây là hợp đồng ký giữa 2 bên, trên nguyên tắc Đảng, Nhà nước, Chính phủ đã đặt ra đó là lợi ích hài hòa và rủi ro chia sẻ. Các cơ quan đang nghiên cứu các phương án để tạo điều kiện cho các nhà đầu tư có thể thu hồi được vốn.

Vấn đề liên quan đến giảm lợi nhuận đầu tư hay ngân hàng phải giảm lãi cũng là một việc cần thiết. Tuy nhiên, mức độ như thế nào còn phải phụ thuộc vào quá trình đàm phán, thuyết phục giữa Bộ Giao thông Vận tải với các ngân hàng và các nhà đầu tư chứ chúng ta không thể ấn định rằng nhà đầu tư thì phải không có lãi hay ngân hàng thì phải miễn toàn bộ.

“Trong 8 dự án này, Bộ Giao thông Vận tải đang đề xuất 5 dự án dùng ngân sách để mua lại toàn bộ, 3 dự án hỗ trợ theo mức độ dưới 50% và theo đúng quy định của luật” - Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng thông tin.

Đại biểu Nguyễn Thị Minh Trang - đoàn Vĩnh Long nêu, dự báo sau khi hoàn thành và đưa vào khai thác các dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam thì các dự án BOT trên tuyến Quốc lộ 1A sẽ bị san tải lưu lượng, điều này sẽ ảnh hưởng lớn đến phương án tài chính của các nhà đầu tư.

"Xin Bộ trưởng cho biết có bao nhiêu dự án BOT bị ảnh hưởng? Bộ trưởng đề xuất giải pháp gì để giải quyết tốt các vấn đề trên nhằm đảm bảo hài hòa lợi ích của Nhà nước, người dân và doanh nghiệp?" - đại biểu chất vấn.

Trước băn khoăn khi các dự án cao tốc triển khai hoàn thành, có một số dự án BOT dọc đường Quốc lộ 1 bị ảnh hưởng, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, về phía Bộ Giao thông Vận tải cũng rất chủ động, đánh giá, nhận diện ngay từ khi triển khai giai đoạn 2 dự án đường cao tốc Bắc - Nam phía Đông.

Qua theo dõi, ví dụ khi chúng ta khánh thành hai dự án đường cao tốc Quốc lộ 45 Nghi Sơn - Diễn Châu, Phan Thiết - Dầu Giây - Vĩnh Hảo, có 2 dự án đã có ảnh hưởng rất lớn. Một là tại Đồng Nai, một dự án BOT sụt giảm tới 77,6% doanh thu và một dự án nữa ở Phan Thiết giảm tới 77% và ở Đồng Nai giảm tới 86,2%.

"Điều này cũng dễ hiểu vì khi có đường cao tốc mới đi nhanh, thuận tiện không ùn tắc mà lại không mất phí, đương nhiên các phương tiện phải dồn ra" - Bộ trưởng nói.

Đây là vấn đề Bộ đã nhận diện và đang trình Chính phủ, sắp tới trình Quốc hội về việc phải ban hành chính sách cho vấn đề thu phí trên đường cao tốc Nhà nước đầu tư để đảm bảo lưu lượng hài hòa giữa các tuyến đường và cũng đảm bảo hiệu quả cho các dự án BOT.

"Trong thời gian tới, dự kiến có 14 dự án BOT cũng bị ảnh hưởng và phân lưu. Bộ đang tiếp tục theo dõi sát sao để khi các dự án này đi vào vận hành, căn cứ vào mức độ sụt giảm về doanh thu, căn cứ vào hợp đồng BOT ký kết và các quy định của pháp luật để Bộ Giao thông có kiến nghị, đề xuất với Chính phủ và Quốc hội" - Bộ trưởng cho biết.

Sửa Luật PPP để gỡ “bế tắc” cho hàng loạt dự án

Đại biểu Vũ Tiến Lộc - đoàn Hà Nội tranh luận tiếp Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải về việc tham gia vốn của nhà nước trong dự án PPP. “Bộ trưởng có nói rằng, ở các nước khác thậm chí người ta không quy định tỷ lệ vốn của nhà nước mà tùy theo tính chất của từng dự án, nhưng ở Việt Nam Bộ trưởng vẫn đưa ra con số khoảng 70%” - ông Lộc nêu.

Theo đại biểu Vũ Tiến Lộc, đối với các dự án BOT cần phải căn cứ vào tính chất của từng dự án, trong từng giai đoạn mà chúng ta quyết định tỷ lệ vốn của nhà nước bao nhiêu cho phù hợp. Đặc biệt, vốn của nhà nước vào các dự án ở những vùng khó khăn, vùng xa xôi mà cần phải phát triển cơ sở hạ tầng giao thông theo phương thức này.

Hiện nay việc tiếp cận vốn tín dụng ngân hàng của các dự án PPP giao thông rất khó khăn. Chính vì vậy, nếu chúng ta có thể tăng được vốn của Nhà nước, thậm chí 85- 90% và chỉ cần vốn đầu tư của tư nhân, nhà đầu tư vào 10-15% nữa, vẫn có khả năng hoàn thành được dự án một cách tốt nhất, không nhất thiết lúc đó phải có vốn tín dụng của ngân hàng, khi tiếp cận vốn tín dụng ngân hàng đang khó khăn như hiện nay.

Theo đó, Chính phủ cần phải kiến nghị với Quốc hội về việc sửa đổi Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (Luật PPP) để đàm phán, phù hợp với thực tiễn hơn. “Không phải chỉ trong lĩnh vực giao thông mà các dự án PPP hiện nay đang bế tắc ngay cả trong các lĩnh vực khác như y tế, giáo dục và nhiều ngành khác cũng đang bế tắc” - ông Lộc bày tỏ.

Đối với ý kiến của đại biểu Vũ Tiến Lộc, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng rất đồng tình. Hiện nay, vấn đề tỷ lệ Nhà nước tham gia vào là bao nhiêu, theo thông lệ quốc tế hiện nay các nước về cơ bản không có ấn định mức, tức là tùy tính chất, tùy phương án tài chính của từng dự án để ngân sách nhà nước tham gia nhiều hay ít, miễn là đảm bảo được lợi ích của nhà đầu tư và công trình dự án đó thu hút được nhà đầu tư, hài hòa lợi ích giữa người dân, doanh nghiệp và Nhà nước.

Vì vậy, Bộ Giao thông Vận tải đang kiến nghị đề xuất để sửa đổi Luật PPP trong thời gian tới để đảm bảo làm sao chúng ta triển khai thu hút được nhiều nhà đầu tư vào các doanh nghiệp PPP trong lĩnh vực hạ tầng giao thông.