An sinh xã hội cho lao động di cư: Hóa giải tác động tiêu cực của hội nhập

Khó tiếp cận mạng lưới an sinh xã hội

Theo báo cáo của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ- TB&XH), trong số 76.000 lao động Việt Nam đang làm việc tại các quốc gia trong CLMTV, có khoảng 50.000 người Việt đang làm việc tại Thái Lan, 20.000 người làm việc tại Lào, 6.000 người làm việc tại Campuchia. Đây không phải là con số lớn so với các thị trường tiếp nhận lao động hàng đầu của Việt Nam như Đài Loan, Hàn Quốc, Nhật Bản nhưng lại đang có xu hướng tăng lên. Tuy nhiên, lao động di cư đi làm việc sang Thái Lan, Campuchia, Lào chủ yếu là đi tự do theo hình thức cá nhân. Số còn lại đi theo các công trình nhận thầu, trúng thầu, đầu tư.

Tại Hội nghị quan chức cấp cao về hợp tác lao động CLMTV lần thứ 4 được tổ chức mới đây, bà Anna Engblom - Đại diện Văn phòng Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) khu vực ASEAN - cho biết, số người di cư trong khu vực đã tăng 3 lần trong 25 năm qua. Dù có xu hướng tăng lên nhưng chủ yếu là lao động bất hợp pháp và gặp hạn chế trong khả năng tiếp cận mạng lưới an sinh xã hội.

Cũng theo một nghiên cứu của ILO vào tháng 12 năm ngoái dựa trên kết quả phỏng vấn 1.800 người lao động đã làm việc ở Thái Lan, Malaysia trở về Lào, Campuchia, Myanmar và Việt Nam. Kết quả cho thấy, có khoảng 52% trong số họ đã làm việc bất hợp pháp tại Thái Lan; 12% làm việc bất hợp pháp tại Malaysia. Đa số lao động di cư làm các công việc nặng nhọc trong các lĩnh vực như nông nghiệp, xây dựng.

Tạo cơ hội tiếp cận bảo hiểm

Như vậy, việc tăng cường an sinh xã hội cho lao động di cư là phương tiện cần thiết để bảo vệ người dân chống lại các tác động tiêu cực của hội nhập. Theo các chuyên gia về bảo hiểm xã hội (BHXH), trước mắt, các nước cần có quy định cho phép cả lao động hợp pháp và bất hợp pháp đều được tiếp cận bảo hiểm y tế, bảo hiểm tai nạn lao động như Hàn Quốc đã áp dụng đối với lao động nước ngoài. Bước tiếp theo là liên thông bảo hiểm hưu trí. Tuy nhiên, để làm được việc này rất khó vì mỗi nước có hệ thống hưu trí khác nhau. Do đó, cần làm thí điểm giữa hai nước trong khu vực có hệ thống bảo hiểm hưu trí tương đương nhau, sau đó mở rộng sang các nước trong khu vực.

Trước đó, ngày 26/6/2018, Thủ tướng Chính phủ đã cho phép Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH ký tờ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị ban hành Nghị quyết của Quốc hội về thực hiện BHXH bắt buộc đối với người lao động là công dân nước ngoài làm việc tại Việt Nam. Sau khi có Nghị quyết của Quốc hội, Bộ LĐ-TB&XH sẽ hoàn thiện Dự thảo Nghị định và trình Chính phủ ban hành.

Ông Trần Hải Nam - Phó Vụ trưởng Vụ BHXH (Bộ LĐ-TB&XH) - cho biết: Lao động đi làm việc nước ngoài theo 4 loại hình có hợp đồng đều thực hiện đóng BHXH. Trong đó với loại hợp đồng đưa người lao động đi làm ở nước ngoài với doanh nghiệp trúng thầu, nhận thầu hoặc đầu tư ra nước ngoài vẫn phải đóng BHXH để hưởng 5 chế độ (ốm đau, thai sản, bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hưu trí và tử tuất). Với các loại hình khác thì chỉ thực hiện 2 chế độ gồm hưu trí và tử tuất.