Xoá “điểm mờ” của nền kinh tế do giải ngân vốn đầu tư công chậm

Cùng tham dự Hội nghị có Phó Chủ tịch nước Đặng Thị Ngọc Thịnh, Phó thủ tướng Vương Đình Huệ, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng, lãnh đạo các Bộ, ngành và 63 tỉnh, thành phố tại các điểm cầu truyền hình trực tuyến

Thủ tướng chỉ rõ nhiều hệ lụy

Ngay trong phần phát biểu khai mạc hội nghị, sốt ruột trước tiến độ giải ngân vốn đầu tư công năm 2019 rất chậm, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã thẳng thắn chỉ ra hậu quả lớn nhất là tạo ra “nút thắt cổ chai” đối với nền kinh tế.

“Tình trạng chậm giải ngân này không phải năm nay mà nhiều năm qua nhưng đặc biệt năm nay giải ngân thấp” – Thủ tướng nói và nêu bốn hệ lụy, thứ nhất là ảnh hưởng tới tăng trưởng kinh tế do yếu tố vốn là một trong những yếu tố quan trọng của tăng trưởng GDP; thứ hai là vốn đầu tư công là một trong những nguồn lực của các dự án lớn, những hạ tầng quan trọng, cho nên khi bị chậm sẽ kéo lùi các dòng vốn đối ứng khác của tư nhân, của nước ngoài, ảnh hưởng huy động vốn xã hội, đồng thời ảnh hưởng đến uy tín quốc gia, giảm niềm tin của các nhà đầu tư và nhà tài trợ; thứ ba, việc giải ngân chậm sẽ gây lãng phí lớn khi tiền nằm ở đó mà Chính phủ phải trả thêm chi phí vốn; và cuối cùng, Thủ tướng nhấn mạnh, các doanh nghiệp, chủ đầu tư phải gánh chịu chi phí bị đội lên, việc làm giảm đi, nợ nần tăng thêm và uy tín làm ăn giảm sút.

Từ đó, Thủ tướng yêu cầu làm rõ nguyên nhân khách quan, chủ quan của tình trạng chậm giải ngân. “Các đồng chí nói là mặt bằng, thủ tục, năng lực thi công, nhất là thể chế… nhưng có nhiều địa phương, nhiều ngành cùng tình trạng như vậy nhưng giải ngân hết sức tốt, 70-80%, có địa phương đạt cao hơn nữa. Nhưng có nhiều ngành, địa phương thì giải ngân chỉ 10-15%. Chúng ta phải thấy trách nhiệm trước đất nước, trước xã hội chứ không thể đổ cho nguyên nhân khách quan” - Thủ tướng nói và nêu thêm câu hỏi, tại sao người ta làm được mình lại chậm trễ? Chậm do vốn, thủ tục phức tạp hay tinh thần thái độ không tích cực?

Thủ tướng chỉ đạo các bộ ngành, địa phương phải đưa ra các giải pháp thiết thực, cụ thể, sát đúng, mạnh mẽ hơn để công tác giải ngân tốt hơn khi còn 3 tháng nữa là kết thúc năm 2019, cũng như rút kinh nghiệm năm nay để sang năm giải ngân kịp thời hơn, chặt chẽ hơn.

"Kiên quyết cắt vốn, chuyển vốn từ các công trình, dự án của bộ, ngành, địa phương không giải ngân được để các bộ, ngành, địa phương khác sử dụng có hiệu quả, kịp thời hơn" - Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh.

Để xoá “điểm mờ” của nền kinh tế do giải ngân vốn đầu tư công chậm

Báo cáo chi tiết về thực trạng công tác giải ngân vốn đầu tư công của cả nước từ đầu năm tới nay, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) Nguyễn Chí Dũng cho biết, trong khi tình hình kinh tế - xã hội 8 tháng và ước 9 tháng cơ bản tích cực thì công tác phân bổ và giải ngân vốn đầu tư công vẫn là một “điểm mờ” trong bức tranh sáng của tổng thể của nền kinh tế.

Cụ thể, giải ngân 9 tháng năm 2019 ước đạt 192.136 tỷ đồng, bằng 45,17% so với kế hoạch Quốc hội giao và bằng 49,14% so với kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, thấp hơn cùng kỳ năm 2018, trong đó, giải ngân vốn trái phiếu Chính phủ và vốn ODA đều đạt thấp.

Đến nay có 7 bộ, ngành và 14 địa phương có tỉ lệ giải ngân đạt trên 70%, trong khi có tới 31 bộ, cơ quan Trung ương và 19 địa phương có tỉ lệ giải ngân đạt dưới 50%, trong đó, 17 bộ, cơ quan Trung ương và 1 địa phương có tỉ lệ giải ngân đạt dưới 30%.

Theo Bộ KH& ĐT, có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, trong đó, có vướng mắc về thể chế, pháp luật đầu tư công; một số quy định sau một thời gian thực hiện bộc lộ nhiều hạn chế, như: quyết định đầu tư phải trước 31/10 năm trước; tiết kiệm 10% trên tổng mức đầu tư; cho phép giải ngân vốn 2 năm, bãi bỏ quy định Thường trực HĐND được ủy quyền... cần được tháo gỡ.

Hơn nữa, việc thực hiện các quy định của Luật Đất đai, Luật Xây dựng, Luật Đấu thầu, Luật Bảo vệ tài nguyên môi trường... còn nhiều lúng túng, mất nhiều thời gian trong công tác giải phóng mặt bằng, còn một số vướng mắc về khiếu kiện đất đai; thủ tục phê duyệt thiết kế, dự toán công trình, lựa chọn nhà thầu kéo dài...

Đặc biệt, công tác lập kế hoạch đầu tư từ nguồn vốn đầu tư công chưa sát với thực tế và khả năng giao vốn, khả năng giải ngân vốn dẫn đến không phân bổ được hết số vốn kế hoạch. Các cấp, các ngành cũng chưa thực sự vào cuộc, vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu chưa được đề cao, chưa rõ nét.

Với nguồn vốn ODA, do có nhiều dự án phải thực hiện điều chỉnh hiệp định vay mặc dù dự án đã có khối lượng hoàn thành nên không thể giải ngân, trong khi công tác chuẩn bị đầu tư, chuẩn bị dự án còn tồn tại bất cập, dẫn tới tính sẵn sàng của dự án thấp và một số dự án không được bố trí vốn đối ứng đầy đủ, kịp thời đã ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ, giải ngân vốn nước ngoài.

Từ thực trạng này, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề xuất 4 nhóm giải pháp, trong đó, về chính sách, sẽ trình Chính phủ xem xét, cho phép không áp dụng quy định dự án phải có quyết định đầu tư trước 31/10 năm trước, bao gồm cả nhiệm vụ chuẩn bị đầu tư; không áp dụng quy định tiết kiệm 10% trên tổng mức đầu tư đối với các dự án sử dụng vốn trái phiếu chính phủ; nghiên cứu để trình cấp có thẩm quyền cho phép giao kế hoạch năm 2020 theo hướng đổi mới, phù hợp với Luật Đầu tư công năm 2019, rút kinh nghiệm triệt để tình trạng giao chậm, giao nhiều lần trước đây.

Đặc biệt về chế tài, Bộ trưởng Bộ KH& ĐT cho rằng, người đứng đầu các bộ, ngành, địa phương phải chịu trách nhiệm trước Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về kết quả giải ngân không chỉ năm 2019 mà còn có trách nhiệm với dự kiến kế hoạch năm 2020 của đơn vị mình.