Vì sao siêu bão YAGI là cơn bão hiếm gặp trên Biển Đông?

Cơn bão duy nhất trên Biển Đông phát triển lên thành siêu bão

Sáng ngày 7/9, siêu bão YAGI đã đổ bộ vào vịnh Bắc Bộ, gây ra gió giật mạnh, mưa lớn và sóng cao. YAGI được đánh giá là một trong những cơn bão mạnh nhất đổ bộ trực tiếp vào nước ta trong nhiều thập kỷ qua.

Hàng vạn hộ dân tại các tỉnh Hải Phòng, Quảng Ninh, Thái Bình đã phải sơ tán khẩn cấp để đảm bảo an toàn. Gần 6,5 triệu học sinh tại 14 tỉnh, thành cũng được cho nghỉ học để tránh ảnh hưởng của bão.

Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, YAGI là cơn bão duy nhất trong năm 2024 mạnh lên thành siêu bão và đổ bộ trực tiếp vào Việt Nam. Với sức gió lên tới 240 km/h, cơn bão đã gây ra thiệt hại nặng nề về người và tài sản tại Philippines trước khi đổ bộ vào nước ta.

Bão YAGI, ban đầu hình thành từ áp thấp nhiệt đới ngoài khơi ở Philippines, sau đó đạt đỉnh với sức gió duy trì tối đa lên tới 150 mph (khoảng 240 km/h, tương đương bão cấp 4), khiến ít nhất 13 người đã thiệt mạng ở Philippines do lũ lụt và lở đất.

Tối 1/9, bão YAGI hình thành trên vùng biển ngoài khơi miền Trung Philippin. Sáng 2/9, bão Yagi vượt qua khu vực phía Bắc đảo Luzon (Philippin) đi vào khu vực phía Đông của Biển Đông trở thành cơn bão số 3 năm 2024. Đây là cơn bão rất mạnh, hoàn lưu rộng. Vùng gió mạnh trên cấp 8 có bán kính khoảng 250km, vùng có gió mạnh trên cấp 10 khoảng 150km, vùng có gió mạnh trên cấp 12 khoảng 80km xung quanh tâm bão.

Các Trung tâm dự báo bão quốc tế đều có chung nhận định bão số 3 tiếp tục duy trì cấp siêu bão (từ cấp 16 trở lên) cho đến khi vào đến vùng ven biển phía Đông đảo Hải Nam. Sau đó, bão số 3 di chuyển vào Vịnh Bắc Bộ còn mạnh cấp 13-14, giật cấp 16, khi ảnh hưởng đất liền cường độ có khả năng còn mạnh cấp 9-12, giật cấp 13-14.

Siêu bão YAGI hiện được ghi nhận là cơn bão nhiệt đới mạnh thứ 2 thế giới trong năm 2024, chỉ xếp sau cơn bão cấp 5 Beryl ở Đại Tây Dương.

Các chuyên gia khí tượng nhận định đây cũng là cơn bão có nhiều "cột mốc". YAGI có tốc độ tăng cấp độ nhanh chưa từng có trong lịch sử khí tượng Việt Nam, chỉ trong 48 tiếng đã đạt cấp siêu bão. Đây cũng là lần thứ 3 trong lịch sử, cấp độ rủi ro thiên tai cấp độ 4 (màu đỏ) được ban hành và cũng lần đầu tiên trong lịch sử, cấp độ 4 được sử dụng ở Vịnh Bắc Bộ.

Nguyên nhân hình thành và phát triển của siêu bão

Theo thống kê của Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi Khí hậu, trung bình mỗi năm Việt Nam phải hứng chịu trên 7 cơn bão và áp thấp nhiệt đới. Đặc biệt, khu vực từ Quảng Ninh đến Thanh Hóa, vốn là nơi chịu ảnh hưởng trực tiếp của nhiều cơn bão lớn với cường độ gió mạnh, thường xảy ra trong khoảng tháng 7 đến tháng 9.

Siêu bão YAGI đã phá vỡ nhiều kỷ lục, khi trở thành cơn bão đầu tiên khiến cơ quan khí tượng phải ban hành rủi ro thiên tai cấp độ 4 trên Vịnh Bắc Bộ. Điều này cho thấy tần suất và cường độ của các cơn bão đang có xu hướng gia tăng đáng kể.

Các cơn bão, lốc xoáy hay siêu bão đều bắt nguồn từ những rối loạn khí quyển, như sóng nhiệt đới hoặc khu vực áp suất thấp. Khi không khí ẩm ấm bốc lên từ bề mặt đại dương, gió trong đám mây bão bắt đầu xoáy. Quá trình này chịu ảnh hưởng bởi sự tự quay của Trái Đất. Để một cơn bão phát triển mạnh, cần có nhiều yếu tố như nhiệt độ bề mặt biển cao, độ ẩm không khí lớn và điều kiện gió thuận lợi.

Siêu bão YAGI đã chứng minh sức mạnh tàn phá khủng khiếp của thiên nhiên. Với tốc độ tăng cấp độ nhanh chóng và cường độ mạnh chưa từng có, YAGI đã gây ra thiệt hại nặng nề cho nhiều tỉnh thành ven biển.

Ông Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia nhận định, trong quá khứ có rất nhiều cơn bão mạnh hoạt động trên Biển Đông, có thể liệt kê như cơn cơn bão (ELLEN), đổ bộ Trung Quốc mạnh cấp 15; cơn bão (DOT) năm 1985; cơn bão BETTY năm 1985, cơn bão ANGELA năm 1995, cơn bão MEGI năm 2010; cơn bão USAGI năm 2013, cơn bão HAIYAN là cơn bão siêu mạnh, cường độ mạnh nhất lên tới cấp 17, tuy nhiên cường độ mạnh nhất ở khu vực phía Đông của Philippin, còn khi vào Biển Đông, bão HAIYAN cường độ giảm còn cấp 14, cấp 15; gần đây vào năm 2018 cơn bão MANGKHUT cấp 15, đổ bộ Trung Quốc. Như vậy có thể thấy đây là siêu bão có cường độ mạnh nhất trong khoảng 30 năm gần đây hoạt động trên Biển Đông.

Theo Ủy ban quốc gia Ứng phó sự cố, thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn, quân đội đã huy động 457.460 người sẵn sàng ứng phó bão YAGI Hơn 10.100 phương tiện, gồm 400 xe đặc chủng, 4.770 ô tô, 4.940 tàu thuyền và 6 máy bay cũng sẵn sàng ứng phó bão. Tính đến đêm 6/9, bão YAGI giảm xuống cấp 14, không còn là siêu bão. Tuy nhiên, sức tàn phá vẫn ở mức cao nhất.

Theo bản đồ dự báo bão của Trung tâm Khí tượng Thủy văn quốc gia, tối 8/9, sau khi đi sâu vào đất liền Việt Nam, bão sẽ dần suy yếu trên biên giới Việt - Lào.