Vẻ đẹp tự nhiên gốm sứ Đông Triều, dòng gốm sứ nặng lửa

Gốm sứ Đông Triều được nung ở nhiệt độ cao từ 1300 - 1400 oC nên gốm có độ bền rất cao, nước men đều và trong, không lẫn tạp chất, gốm có độ trắng mịn rất đều và mẫu mã đa dạng đẹp mắt. Để đạt được điều này những người thợ gốm Đông Triều đã mất rất nhiều thời gian để nghiên cứu ra được cách pha chế nguyên liệu cũng như kết cấu của lò đốt.

Nghệ nhân gốm sứ Đông Triều, ông Đặng Đức Thạch, phường Mạo Khê thị xã Đông Triều tỉnh Quảng Ninh cho biết: Làm nghề gốm, cái quan trọng nhất để thành công là phải có tâm với nghề. Mỗi sản phẩm làm ra đều như đứa con tinh thần của mình, do vậy phải truyền được tình cảm, phải nâng niu thì mới cho ra được những sản phẩm tốt nhất, chất lượng nhất…

Theo ông Thạch, để tạo ra một sản phẩm gốm sứ Đông Triều thì tất cả các công đoạn đều quan trọng. Vốn là làng nghề gốm nặng lửa, quy trình sản xuất gốm Đông Triều chủ yếu vẫn là những công đoạn thủ công, phải trực tiếp thao tác bằng đôi bàn tay của những người thợ. Từ nguyên liệu thô, người thợ gốm Đông Triều phải trải qua nhiều công đoạn sàng lọc, loại bỏ tạp chất để thu về một loại đất mềm, mịn, dẻo. Nếu đất sét còn lẫn tạp chất hay chưa được lọc kĩ thì sản phẩm ra đời sẽ không đạt được kết cấu đúng chuẩn.

Hiện nay, các sản phẩm gốm sứ Đông Triều được làm và tạo hình 2 loại quen thuộc. Đó là đổ rót đất vào khuôn thạch cao, và cách thứ hai là vuốt tay trên bàn xoay. Trong đó đa số các sản phẩm chủ yếu vẫn là tạo trên bàn xoay. Khi chuẩn bị nguyên liệu xong, người thợ dùng bàn tay khéo léo, điêu luyện của mình để tạo nên những đường cong mềm mại cho những sản phẩm gốm trên bàn xoay, hay tỉ mỉ xếp khuôn hình. Vì làm bằng tay và không có sự tham gia của máy móc nên để chuốt hoàn chỉnh một sản phẩm gốm tốn khá nhiều thời gian, tùy vào hình dáng và kích thước.

Sau khi đã hoàn thành phần thô, các sản phẩm gốm sứ Đông Triều được mang hong khô, phơi khô dưới ánh nắng mặt trời, hoặc trong các lò sấy. Người thợ gốm tiến hành các động tác cắt, gọt, tỉa lại đường nét hoa văn và thuật nước cho mịn mặt sản phẩm. Rồi công đoạn vẽ hình cho sản phẩm, cùng một khuôn mẫu nhưng với mỗi sản phẩm người thợ tài hoa lại thể hiện những nét vẽ núi non, cảnh vật, con người… khác nhau để cho ra những tác phẩm nghệ thuật từ hòn đất. Nghệ nhân Đặng Đức Thạch chia sẻ: Với những nghệ nhân làm gốm sứ Đông Triều, đây không chỉ nặn đất, chuốt gốm mà còn gửi trọn tình yêu nghề và cả tâm hồn của mình vào tác phẩm.

Công đoạn cuối là nung sản phẩm ở nhiệt độ cao, thường là từ 1.300 đến 1.400 độ C, từ 4 tiếng đến 5 tiếng tùy theo sản phẩm. Vì là gốm nặng lửa nên lò ở đây đều được đốt bằng củi (hoặc bằng ga). Trong quá trình đốt, người nghệ nhân cần điều lửa để cho các lưỡi lửa đi chính vào đầu, cuối hay giữa lò tại từng thời điểm. Mỗi loại củi đốt lại cho ra những màu sắc của men khác nhau vì khi đốt chúng có nhiệt độ khác nhau và những lớp bụi hoa từ củi bắn ra cũng là yếu tố quan trọng để những điểm nhấn trên lớp men cũng theo đó mà hình thành.

Để chinh phục được các khách hàng, các nghệ nhân làm gốm sứ Đông Triều đã có sự thay đổi sản phẩm, mẫu mã sao cho phù hợp với nhu cầu, thị hiếu của khách hàng. Tuy nhiên các sản phẩm gốm sứ Đông Triều đa số vẫn được làm thủ công, nung ở nhiệt độ cao, nên vẫn giữ được được vẻ đẹp mộc mạc, tự nhiên, chịu sự va đập. Đây chính là những điều khác biệt độc đáo của gốm sứ Đông Triều được khách hàng đón nhận. Nhiều sản phẩm gốm sứ Đông Triều được khách hàng tin dùng phổ biến như: Chum sành gốm sứ, chén bát gốm sứ cao cấp, lọ hoa, lục bình, tranh sứ, đồ thờ cúng, gốm sứ trang trí.

Hiện nay, thị xã Đông Triều có rất nhiều các điểm để du khách trong và ngoài nước dừng chân chiêm ngưỡng sản phẩm gốm sứ. Các điểm dừng chân này thu hút hàng vạn lượt khách đến tham quan, mua sắm. Đến với gốm sứ Đông Triều, du khách không chỉ được tận mắt chiêm ngưỡng các sản phẩm gốm sứ đã hoàn thiện được trưng bày tại các gian hàng giới thiệu sản phẩm, mà còn được tìm hiểu và trực tiếp tham gia vào quy trình sản xuất làm ra các sản phẩm gốm theo ý mình. Đây chính là yếu tố hấp dẫn, thu hút được sự quan tâm của đông đảo khách du lịch, đặc biệt là khách du lịch nước ngoài. Ngoài ra, du khách cũng có thể mua những đồ lưu niệm làm bằng gốm hết sức tinh xảo với màu sắc bắt mắt và thể loại phong phú. Từ những sản phẩm con giống được làm bằng chất liệu gốm có giá trị chỉ vài chục ngàn đồng đến những sản phẩm gốm có giá trị cao lên đến hàng triệu, chục triệu đồng...

Sản phẩm gốm sứ nặng lửa Đông Triều vẫn đang từng ngày có mặt trên hầu khắp các địa phương trong cả nước và ngày càng khẳng định được vị thế. Việc bảo tồn và phát triển nghề gốm sứ Đông Triều góp phần không nhỏ tạo việc làm cũng như thu nhập ổn định cho hàng ngàn người dân địa phương.