Thay “chất” cho dòng vốn FDI

Sức lan tỏa của khối FDI còn thấp

Phát biểu thảo luận tại Hội trường về tình hình kinh tế-xã hội ngày 26/10, ông Nguyễn Như So - đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Ninh cho biết, Việt Nam hiện nằm trong top 12 quốc gia thành công nhất về thu hút đầu tư nước ngoài, đóng góp lớn vào nền kinh tế vĩ mô. Tuy nhiên, dòng vốn FDI vào khối lượng lớn nhưng thực chất chất lượng lại khiêm tốn, ít chuyển giao công nghệ và chưa có mối liên kết với các công ty trong nước.

Thực tế này được ông Nguyễn Như So dẫn chứng, chỉ có 5% doanh nghiệp FDI đầu tư vào Việt Nam sử dụng công nghệ cao, còn chủ yếu là gia công ở vị trí cuối của chuỗi giá trị. Hơn nữa, việc đóng góp FDI vào ngân sách không tương xứng với mức độ ưu đãi cao mà họ được nhận, gây ra mất bình đẳng với doanh nghiệp tư nhân trong nước. Cụ thể, dù được miễn giảm 92% tổng số thuế thu nhập doanh nghiệp nhưng FDI lại đóng góp vào ngân sách khá thấp, chỉ chiếm 20,78% GDP và 13,9% tổng thu ngân sách.

Ông Nguyễn Như So cũng nêu câu hỏi, có hay không tình trạng doanh nghiệp lỗ giả, lãi thật, chuyển giá, trốn thuế, tạo sự cạnh tranh không lành mạnh, tác động xấu đến môi trường đầu tư. “Chỉ tính riêng 9 tháng đầu năm 2018, giá trị kim ngạch xuất khẩu hàng của khối FDI tăng 14,6%, chiếm 70,6% giá trị cán cân thương mại nhưng chủ yếu là sản phẩm không chịu thuế xuất khẩu nên thuế thu từ FDI không đáng kể so với các doanh nghiệp trong nước” - đại biểu đoàn Bắc Ninh cho hay.

Trước vấn đề này, ông Nguyễn Anh Trí – đoàn đại biểu Quốc hội Hà Nội lại bày tỏ nhiều lo ngại về vấn đề chuyển giao công nghệ. Bởi qua tổng kết 30 năm thu hút FDI vừa qua, việc chuyển giao công nghệ chưa đạt kết quả mong muốn, thậm chí nhiều công nghệ cũ để lại. các công nghệ này vừa lạc hậu, tiêu tốn năng lượng, nguy cơ gây ô nhiễm môi trường. “Tôi rất mừng vì Thủ tướng đã khẳng định không phải bằng mọi giá để đổi lấy FDI” - đại biểu đoàn Hà Nội nói.

Cần cải tổ chiến lược thu hút nguồn vốn FDI

Để thu hút và sử dụng FDI hiệu quả, tránh tổn thương đến nền kinh tế, đại biểu Nguyễn Như So kiến nghị quốc hội cần cải tổ lại chiến lược thu hút nguồn vốn FDI chuyển giao, cụ thể là phải chuyển từ số lượng sang chất lượng đồng thời tập trung thu hút các dự án chất lượng cao, các tập đoàn kinh tế lớn có năng lực nội địa hóa cao nhằm mang lại hiệu quả chuỗi giá trị toàn cầu.

Theo đại biểu Nguyễn Như So, muốn làm được điều này phải nhận diện đúng vấn đề mà các tập đoàn đa quốc gia họ cần. Đó là một môi trường đầu tư thông thoáng, minh bạch, sẵn sàng tham gia chuỗi giá trị toàn cầu của doanh nghiệp trong nước. “Phải chăng đã đến lúc chúng ta phải xem, cân nhắc từ bỏ việc sử dụng các biện pháp khuyến khích qua thuế, giảm sự cạnh tranh giữa các địa phương trong sử dụng ưu đãi thuế và biện pháp khuyến khích khác để thu hút FDI” - đại biểu Nguyễn Như So kiến nghị thêm.

Mặt khác, ông Nguyễn Như So cũng kiến nghị Quốc hội cần có cơ chế đột phá, khuyến khích khu vực kinh tế tư nhân phát triển để tạo đối trọng đủ mạnh, hợp tác bình đẳng. Bởi theo ông, lực lượng doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm 98,1% là đối tượng chính tạo nguồn thu ngân sách, quyết định sự bền vững của phát triển kinh tế lại khó tiếp cận ưu đãi, đặc biệt là vốn. Mặc dù Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa có hiệu lực nhưng còn lúng túng trong việc triển khai…

Ông Phạm Trọng Nhân – đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Dương lại cho rằng, chúng ta đang trong giai đoạn cuối của thời kỳ dân số vàng. Trong khi tác động tiêu cực của già hóa dân số lên tăng trưởng kinh tế được dự báo sẽ nhiều hơn so với các cuộc cách mạng công nghiệp trước đây. Sự rục rịch hồi hương của FDI bởi hậu thuẫn của kỷ nguyên robot, người máy và chủ nghĩa bảo hộ làm cho lao động giá rẻ không còn ý nghĩa. Từ đó, những chính sách thu hút đầu tư dù hấp dẫn thế nào cũng không phát huy nhiều tác dụng. Để đi tắt, đón đầu và vượt lên, tất nhiên phải hiểu rõ địa hình, địa thế. Địa hình, địa thế của kỷ nguyên số chính là xu hướng công nghệ, mô hình quản trị và mô hình kinh doanh.

“Dù thừa quyết tâm nhưng phải tỉnh táo, biết mình, biết ta để không chỉ bước đi vững chắc cho thời gian còn lại của nhiệm kỳ này mà trên hết phải xây dựng môi trường thể chế để khoa học công nghệ trở thành người dẫn đường mở lối đi đến thịnh vượng, nhận diện cho được lợi thế cạnh tranh quốc gia trong kỷ nguyên số, tìm hướng đi thích hợp để lựa chọn mô hình tăng trưởng cho đất nước một cách thực chất hơn” - đại biểu Phạm Trọng Nhân nêu ý kiến.