Sửa 4 luật giúp gỡ vướng cho các dự án phát triển điện lực

Tiếp tục chương trình làm việc của Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV, trong tuần làm việc thứ 2 một trong những nội dung được nhiều đại biểu quan tâm đó là Chính phủ trình Quốc hội về nội dung sửa đổi, bổ sung một số điều của 4 Luật: Quy hoạch, Đầu tư, Đầu tư theo phương thức đối tác công tư và Đấu thầu (dự thảo Luật).

Cần có cơ chế điều chỉnh, linh hoạt trong quy hoạch các dự án phát triển điện lực

Theo đó, trong chương trình thảo luận tại tổ về nội dung sửa đổi của 4 dự thảo Luật trên vào sáng ngày 30/10, đa số các đại biểu đã thống nhất tán thành cần ban hành sớm luật để tháo gỡ kịp thời các vướng mắc cấp bách đang diễn ra.

Trước đó trong phiên thảo luận tại tổ vào chiều ngày 26/10, đại biểu Âu Thị Mai - đoàn Tuyên Quang khẳng định: Thống nhất cao cần sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư và Luật Đấu thầu. Việc xây dựng ban hành 1 luật sửa 4 luật đã kịp thời tháo gỡ khó khăn vướng mắc về thể chế, pháp luật, khơi thông nguồn lực phát triển kinh tế - xã hội đặc biệt giải quyết các vướng mắc cấp thiết trong quá trình triển khai thực hiện các dự án trong thời gian qua liên quan đến các công tác quy hoạch, đầu tư kinh doanh, đầu tư theo phương thức PPP và hoạt động đấu thầu và đặc biệt sửa lần này đã đơn giản hóa các thủ tục hành chính và tăng cường phân cấp, phân quyền cho các địa phương.

Theo đó, để góp phần tháo gỡ các vướng mắc, điểm nghẽn trong phát triển các dự án điện lực, cùng với dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi), đại biểu Vương Quốc Thắng - đoàn Quảng Nam đã cơ bản thống nhất với giải trình của Cơ quan chủ trì soạn thảo, tuy nhiên đại biểu cũng đề nghị Cơ quan soạn thảo cần xem xét, bổ sung một số nội dung cụ thể sau:

Về dự thảo Luật Quy hoạch, hiện Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội đang giúp Uỷ ban Thường vụ Quốc hội hoàn thiện hồ sơ dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi), trong đó tính đặc thù quy hoạch phát triển điện lực phải tính toán rõ được lượng công suất, dự án nguồn, lưới điện trong thời kỳ quy hoạch để đảm bảo nhu cầu điện phục vụ cho việc phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, bảo đảm an ninh năng lượng.

Tuy nhiên, trong khi quá trình thực hiện quy hoạch và đầu tư sẽ có nhiều yếu tố chủ quan/ khách quan ảnh hưởng đến nhu cầu điện, các dự án…

Từ đó dẫn đến yêu cầu phải có cơ chế điều chỉnh linh hoạt, kịp thời. Việc điều chỉnh quy hoạch (Điều 53) và trình tự, thủ tục điều chỉnh quy hoạch (Điều 54) theo Luật Quy hoạch không đáp ứng yêu cầu của thực tiễn đối với đặc thù của lĩnh vực điện lực.

“Trong quá trình tổ chức thực hiện quy hoạch phát triển điện lực thường xảy ra các yếu tố biến động: Phát sinh thêm các khách hàng sử dụng điện lớn, dẫn tới gia tăng nhu cầu phụ tải cần được đầu tư cấp điện, trạm biến áp, đường dây điện so với quy hoạch đã duyệt; do nhu cầu điều chỉnh quy mô công suất, thông số kỹ thuật, phương án đấu nối của dự án điện khi triển khai đầu tư sau khi quy hoạch được duyệt; các nguồn điện lớn khó khăn thu xếp tài chính tài chính mà chậm tiến độ triển khai nên cần phải thay thế nguồn điện khác để bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia...”- đại biểu Vương Quốc Thắng cho hay.

Theo đại biểu, thực tế hiện nay, các địa phương/Chủ đầu tư có nhu cầu bổ sung trạm biến áp, đường dây, điều chỉnh phương án đấu nối các nguồn điện. Tuy nhiên, đối chiếu theo quy định tại Điều 53 thì các nhu cầu điều chỉnh này không thuộc trường hợp được phép điều chỉnh và thủ tục quy định tại Điều 54 Luật Quy hoạch thực hiện như quy trình lập mới nên không phù hợp đối với các điều chỉnh nhỏ, cục bộ cần linh hoạt hơn, do đó, không giải quyết được các đề nghị của địa phương. Điều này, ảnh hưởng khá lớn đến tình hình thu hút đầu tư cũng như phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương.

Dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi) có đề xuất quy định cụ thể các trường hợp điều chỉnh phù hợp với đặc thù của ngành điện trong Luật Điện lực (ngoài các trường hợp được quy định chung tại Luật Quy hoạch, đồng thời, quy định phân cấp thẩm quyền điều chỉnh quy hoạch). Vì vậy, đại biểu đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo cần phối hợp với các cơ quan có liên quan, đặc biệt là Bộ Công thương để nghiên cứu, đề xuất sửa đổi Luật Quy hoạch, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật.

Bên cạnh đó, để bảo đảm cho việc phân cấp trách nhiệm điều chỉnh cục bộ quy hoạch (cho cơ quan tổ chức lập quy hoạch có tính hợp lý và có sự giám sát), đại biểu Vương Quốc Thắng cũng đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu, bổ sung quy định theo hướng: Các nội dung điều chỉnh cục bộ quy hoạch có thể được phân cấp cho cơ quan tổ chức lập quy hoạch, trong phạm vi được quy định cụ thể và chịu sự giám sát của cơ quan có thẩm quyền phê duyệt quy hoạch. Cơ quan có thẩm quyền quyết định, phê duyệt quy hoạch có thẩm quyền quyết định hoặc phê duyệt việc điều chỉnh quy hoạch, hoặc có thể phân cấp cho cơ quan tổ chức lập quy hoạch thực hiện điều chỉnh quy hoạch trong một số trường hợp điều chỉnh cục bộ được quy định tại các luật chuyên ngành.

Liên quan đến quy định chuyển tiếp, theo đại biểu Vương Quốc Thắng: Có ý kiến đề nghị bổ sung quy định chuyển tiếp đối với các quy hoạch đã được phê duyệt trước khi Luật này có hiệu lực, cụ thể: Đối với các quy hoạch đã được phê duyệt trước khi Luật này có hiệu lực, cơ quan tổ chức lập quy hoạch phải báo cáo cơ quan có thẩm quyền hoặc Thủ tướng Chính phủ để xem xét, quyết định phân cấp thực hiện việc phê duyệt điều chỉnh. Cơ quan tổ chức lập quy hoạch có trách nhiệm báo cáo cơ quan có thẩm quyền hoặc Thủ tướng Chính phủ về kết quả thực hiện. Do vậy, đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo rà soát, bổ sung quy định chuyển tiếp.

Cần thống nhất và đồng bộ với dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi)

Về dự thảo Luật Đầu tư, qua quá trình giúp Ủy ban Thường vụ Quốc hội hoàn thiện hồ sơ dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi) và qua nghiên cứu, đại biểu Vương Quốc Thắng cho rằng còn một số vấn đề bất cập, cụ thể:

Thứ nhất, về dự án điện gió ngoài khơi:

Về thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư: Các Điều 30, 31, 32 Luật Đầu tư số 61/2020/QH14 quy định thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư của các dự án đầu tư, tuy nhiên tôi thấy dự án điện gió ngoài khơi chưa nêu rõ thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư.

Về lựa chọn nhà đầu tư: Điều 29 Luật Đầu tư chỉ nêu quy định đối với các dự án sử dụng đất, chưa có quy định đối với dự án sử dụng mặt biển như điện gió ngoài khơi.

Thứ hai, về xử lý dự án chậm tiến độ đối với các dự án đầu tư điện lực:

Điều 48 Luật Đầu tư đã quy định về việc chấm dứt hoạt động của dự án đầu tư, trong đó bao gồm việc chấm dứt hoạt động liên quan đến tiến độ thực hiện. Tuy vậy, yêu cầu/điều kiện chấm dứt hoạt động chưa được quy định rõ ràng, đầy đủ hoặc chưa thực sự phù hợp với đặc thù dự án điện lực.

Vướng mắc nêu trên đã được nhiều địa phương phản ánh trong quá trình rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật và theo Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/02/2020 của Bộ Chính trị về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Thứ ba, việc quy định đặc thù đối với việc quyết định chủ trương đầu tư dự án đầu tư điện lực:

Hiện nay, các dự án điện lực khi đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư phải có dự kiến mục tiêu, quy mô, địa điểm, nhu cầu sử dụng đất, phương án thiết kế sơ bộ về xây dựng, thuyết minh, công nghệ, kỹ thuật và thiết bị phù hợp, sơ bộ tổng chi phí thực hiện dự án,… và đề xuất giá điện cho dự án. Do đó, Hồ sơ đề nghị chấp thuận chủ trương đầu tư dự án đầu tư phải bao gồm quyết định chủ trương đầu tư dự án và báo cáo nghiên cứu tiền khả thi đầu tư xây dựng dự án.

Vì vậy, đại biểu Vương Quốc Thắng đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo cần phối hợp với các cơ quan có liên quan, đặc biệt là Bộ Công Thương để nghiên cứu, đề xuất sửa đổi Luật đầu tư, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật.

Cũng liên quan đến vấn đề đảm bảo tính đồng bộ và thống nhất trong các luật nhất là các dự thảo Luật đang được sửa đổi, trình Quốc hội, đại biểu Nguyễn Mạnh Cường - đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Bình cho rằng, việc phải sửa đổi Luật Quy hoạch rất cần thiết. Tuy nhiên, trong dự thảo sửa đổi, bổ sung Luật Quy hoạch mối quan hệ giữa Luật Quy hoạch chung với các quy định về quy hoạch tại các luật chuyên ngành, hiện nay không thống nhất.

Đại biểu lấy ví dụ, Luật Điện lực (sửa đổi) đã tiến hành thảo luận tại tổ vào chiều 26/10. Theo đại biểu, quy hoạch ở trong Luật Điện lực hoàn toàn khác với điều chỉnh quy hoạch trong Luật Quy hoạch chung và không thống nhất với nhau. Trong Luật Quy hoạch chung quy định rõ, khi điều chỉnh quy hoạch theo trình tự, thủ tục rút gọn phải đảm bảo không được làm thay đổi mục tiêu, quan điểm của quy hoạch. Trong Luật Điện lực quy định thay đổi mục tiêu, quan điểm vẫn được điều chỉnh theo trình tự, thủ tục rút gọn.

"Trong Luật Điện lực, quy định rất nhiều những trường hợp khác được điều chỉnh theo thủ tục rút gọn nhưng trong Luật Quy hoạch chung lại không có những trường hợp và những căn cứ như vậy" - đại biểu Nguyễn Mạnh Cường nhấn mạnh.

Đại biểu lấy ví dụ, trong Luật Điện lực, trong trường hợp cần phải bảo đảm an ninh, quốc phòng, có thể được điều chỉnh theo các trình tự, thủ tục rút gọn. Nhưng căn cứ này trong Luật Quy hoạch lại không có. Hay trong trường hợp hình thành dự án làm ảnh hưởng lớn đến sử dụng đất, môi trường, vv... thì trong Luật Điện lực quy định trường hợp đó điều chỉnh theo trình tự, thủ tục rút gọn, nhưng trong Luật Quy hoạch lại không có trường hợp này, không có căn cứ. Hoặc, trong Luật Điện lực có căn cứ khi thay đổi phương án phát triển nguồn, lưới, nhu cầu phụ tải điện, vv... thì được điều chỉnh quy hoạch theo trình tự thủ tục rút gọn, nhưng trong Luật Quy hoạch không có căn cứ này.

Từ những phân tích trên, đại biểu cho rằng đây là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng sợ sai không dám làm, và nó gây ra rất nhiều vụ việc xử lý trách nhiệm liên quan đến việc pháp luật quy định không rõ ràng, không đồng bộ, thống nhất.

"Chúng tôi cũng biết lĩnh vực điện lực có rất nhiều những đặc thù cần phải có quy định liên quan tới vấn đề quy hoạch. Tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội, đồng chí Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư có nói rằng: "Luật Quy hoạch chỉ quy hoạch những vấn đề chung, còn những vấn đề chi tiết liên quan đến quy hoạch ở các ngành, các lĩnh vực thì phải do các Luật chuyên ngành quy định và áp dụng theo các quy định của Luật chuyên ngành". Và nếu chúng ta định có nguyên tắc áp dụng pháp luật như vậy thì tôi đề nghị phải quy định nguyên tắc áp dụng pháp luật - bổ sung 1 quy định về nguyên tắc áp dụng pháp luật ở trong Luật Quy hoạch. Hiện nay trong Luật Quy hoạch không có Điều về nguyên tắc áp dụng pháp luật."- đại biểu Cường đề xuất.

Theo đại biểu Cường, mặc dù vấn đề chỉ mang tính chất kỹ thuật nhưng rất quan trọng, nếu không được giải quyết ở ngay trong Luật Quy hoạch lần này thì việc chồng chéo, vướng mắc trong việc mà áp dụng pháp luật về quy hoạch sẽ tiếp tục tồn tại, gây ra những ách tắc, vướng mắc trong thực hiện.