Sau COP26: Các dấu hiệu lạc quan và bỏ ngỏ

Sau thập kỷ nóng nhất trong lịch sử loài người, các cam kết chuyển đổi sản xuất năng lượng, bảo vệ rừng, cắt giảm phát thải khí mêtan, thay đổi hệ thống giao thông và cấu hình lại hệ thống tài chính toàn cầu được coi là rất quan trọng. Ngày 12/11, khi Hội nghị thượng đỉnh về khí hậu bước vào giai đoạn cuối cùng - và chính thức kết thúc vào 6 giờ chiều theo giờ Vương quốc Anh, nhưng các hội nghị thượng đỉnh COP có thể phải kéo dài khi các văn bản cuối cùng được thống nhất.

130 nghìn tỷ USD lý do cho sự lạc quan

Hạn chế sự di chuyển vốn sang nhiên liệu hóa thạch là mục tiêu chính của COP26, với Cựu thống đốc Ngân hàng Trung ương Anh Mark Carney là trung tâm của các nỗ lực. Ông Mark Carney hiện là Đặc phái viên của Liên hợp quốc về Hành động Khí hậu và Tài chính, đồng thời là đồng Chủ tịch của Liên minh Tài chính Glasgow cho Net Zero (GFANZ). Carney đã công bố tại Glasgow rằng, tổng giá trị của các công ty cam kết bằng 0 ròng là 130 nghìn tỷ USD, một mức tăng lớn so với 5 nghìn tỷ USD khi Anh và Ý nắm quyền Chủ tịch COP.

Trong khi hơn 450 ngân hàng và các tổ chức tài chính khác đã đăng ký, các ngân hàng lớn của Trung Quốc, Nga và Ấn Độ thì không, và các ngân hàng Trung Quốc là những nhà đầu tư lớn nhất vào than đá. Tuy nhiên, lợi nhuận từ các khoản đầu tư vào năng lượng tái tạo hiện được cho là vượt quá lợi nhuận cho nhiên liệu hóa thạch và các báo cáo chỉ ra rằng các khoản đầu tư xanh trong năm nay lần đầu tiên cao hơn so với các khoản đầu tư vào nhiên liệu hóa thạch, do đó, xu hướng có thể đang thay đổi.

Mục tiêu 1,5°C bị bỏ lỡ

Giữ cho nhiệt độ toàn cầu tăng không quá 1,5°C so với mức thời kỳ tiền công nghiệp là mục tiêu trọng tâm của Thỏa thuận Paris được thông qua vào năm 2015. Nghiên cứu được công bố trong COP26 chỉ ra rằng ngay cả khi các cam kết tại sự kiện được đưa vào, thì mức tăng 2,4°C vẫn có khả năng xảy ra - với tất cả các hậu quả, chẳng hạn như các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt hơn, đi kèm với nó.

Bob Ward - Giám đốc Chính sách và truyền thông tại Viện Nghiên cứu Grantham về Biến đổi khí hậu và Môi trường của Trường Kinh tế London - cho biết, nhiều quốc gia đang hành động và cắt giảm hoặc hạn chế hơn mức họ sẽ làm nếu tiếp tục hoạt động kinh doanh như bình thường. Nhưng cần phải có tham vọng lớn hơn và hành động cụ thể hơn được thực hiện trên cơ sở để mọi người tin tưởng rằng những cam kết này sẽ được thực hiện vào năm 2025 hoặc 2030.

Than đá là mục tiêu lớn nhất

Than là tác nhân gây ảnh hưởng lớn nhất trong số các nhiên liệu hóa thạch khi nói đến biến đổi khí hậu, chịu trách nhiệm về khoảng 14 tỷ tấn carbon dioxide vào năm 2020. Trước thềm COP26, G20 đã cam kết ngừng tài trợ than ở nước ngoài vào cuối năm nay, trong khi tại Glasgow, 46 quốc gia đã đồng ý loại bỏ than, với các quốc gia phát triển sẽ chấm dứt sử dụng than vào những năm 2030 và các quốc gia khác vào những năm 2040. Tuy nhiên, những nước không ký kết bao gồm một số nước sử dụng than lớn nhất: Nhật Bản, Ấn Độ, Mỹ và Trung Quốc, nơi sản xuất khoảng một nửa công suất phát điện từ than của hành tinh. Nhật Bản không cam kết loại bỏ than đá, mặc dù nước này có kế hoạch sản xuất ít hơn 1/5 lượng điện từ nhiên liệu vào năm 2030, giảm so với mức 30% hiện nay. Có thể có những dấu hiệu về chuyển động ở Trung Quốc, mà hồi tháng 9 đã hứa sẽ ngừng cấp vốn cho các dự án than nước ngoài.

Một bất ngờ

Ngày 11/11 đã có thông báo bất ngờ rằng Mỹ và Trung Quốc sẽ thúc đẩy hợp tác khí hậu trong thập kỷ tới có thể báo trước những chuyển dịch hơn nữa của hai quốc gia phát thải lớn nhất thế giới. Một tuyên bố chung bao gồm các cam kết hợp tác về cắt giảm phát thải khí mêtan; bảo vệ rừng; cải tiến công nghệ và trao đổi thông tin; và tăng cường sử dụng năng lượng tái tạo. Tuyên bố cũng hứa hẹn thành lập một nhóm công tác có nhiệm vụ tăng cường hành động vì khí hậu vào những năm 2020. Cả hai bên đều muốn thực hiện thỏa thuận, nhưng đã vấp phải những lời chỉ trích trong suốt hội nghị là thực hiện quá ít.

John Kerry, Đặc phái viên về biến đổi khí hậu của Mỹ mô tả tuyên bố này là “chỉ là khởi đầu”, trong khi Xie Zhenhua, Trưởng đoàn đàm phán về khí hậu của Trung Quốc, cam kết các nước sẽ “cùng nhau tăng cường hành động và hợp tác về khí hậu”. Tuy nhiên, tuyên bố đưa ra rất ít các mục tiêu định lượng mới, khiến một số người hoài nghi về mức độ đột phá mà tuyên bố thực sự thể hiện.

Câu hỏi về thị trường carbon

Các cuộc đàm phán về cách thức mua bán các đơn vị giảm phát thải đã tiếp tục diễn ra trong những ngày cuối cùng của COP26, nêu bật những khó khăn liên quan đến một vấn đề vẫn chưa được giải quyết kể từ khi có Thỏa thuận Paris. Đề cập trong Điều 6 của Thỏa thuận Paris, thị trường carbon sẽ ngày càng trở nên quan trọng khi các quốc gia tìm cách đạt được mức không ròng trong khi tiếp tục đốt nhiên liệu hóa thạch. Nhiều rào cản để đạt được thỏa thuận liên quan đến cách đối phó với các đơn vị lịch sử và những đơn vị nằm ngoài đóng góp do quốc gia xác định - các đề xuất đã đệ trình của họ để hạn chế phát thải carbon. Ngoài ra còn có vấn đề làm thế nào để ngăn chặn việc tính hai lần, điều này có thể xảy ra khi việc cắt giảm lượng khí thải được chuyển giao giữa các quốc gia.