 |
| Đền Xuân Hòa, xã Quỳnh Xuân, Thị xã Hoàng Mai được công nhận Di tích lịch sử quốc gia năm 1997 nhưng đến nay nhiều hạng mục đã xuống cấp |
Nhiều hiện vật bị hư hỏng, xuống cấp
Đền Xuân Hòa, xã Quỳnh Xuân, Thị xã Hoàng Mai là công trình mới được Ban Quản lý di tích danh thắng của tỉnh Nghệ An cấp kinh phí tu bổ sửa chữa với tổng giá trị gần 400 triệu đồng. Tuy nhiên, số tiền đó chỉ đủ để sửa chữa một vài hạng mục nhỏ như thay thế những chiếc dè bị mối mọt, đảo ngói hoặc làm lại một số tiểu tiết bị gãy đổ trên mái đền. Phần còn lại, đều đang trong tình trạng xuống cấp hoặc hư hỏng, đặc biệt là về các hiện vật. Trong đó, đáng lo ngại nhất là 22 sắc phong quý có từ thời các vua chúa nhà Nguyễn và nhiều cuốn sách cổ được ghi bằng chữ Nho. Bên cạnh đó, rất nhiều hiện vật khác cũng đang trong tình trạng xuống cấp cần sớm có phương pháp bảo quản thích hợp như chiếc lọng vải có tuổi đời gần 200 năm, những bức thảm thêu, chiếc kiệu, đồ tế khí...
 |
| Ông Đậu Đức Công trông coi đền Xuân Hòa lo lắng trao đổi với phóng viên về những bản Sắc phong bị rách nát |
Chia sẻ với phóng viên báo Công Thương, ông Đậu Đức Công - Ban Quản lý đền Xuân Hòa - cho biết: “Tất cả các hiện vật đền đang lưu giữ đều là những hiện vật quý được người dân địa phương gìn giữ hàng trăm năm. Bản thân chúng tôi, thời gian qua cũng hết sức cẩn thận trong quá trình cất giữ nhưng do không có kinh nghiệm bảo quản nên việc lưu giữ chỉ mang tính chất thủ công, đơn giản nên qua thời gian nhiều hiện vật đã bị hư hỏng...”.
Tình trạng trên cũng diễn ra ở những di tích khác và việc khắc phục gặp nhiều khó khăn. Trong số đó, phải kể đến hàng trăm mộc bản được khắc bằng gỗ hiện đang lưu giữ ở chùa Thiện (Diễn Ngọc - Diễn Châu), chùa Đức Sơn (Vân Diên - Nam Đàn) trong điều kiện hết sức sơ sài và thô sơ.
Chúng tôi tìm đến đền Đinh Bạt Tụy, một trong những ngôi đền có tuổi đời gần 500 năm ở xã Hưng Trung (huyện Hưng Nguyên - Nghệ An) và không khỏi xót xa khi nhìn những những chiếc áo mũ quan được thêu dệt kỳ công nhưng đang bị phủ một lớp bụi dày và trông rất cũ kỹ. Theo ông Đinh Bạt Trương, cháu 20 đời của Đinh Bạt Tụy và cũng là người quản lý đền thì: Những bộ áo mũ này có tuổi đời cùng với tuổi đời của đền. Vậy nhưng, hàng trăm năm qua, chưa một lần được xử lý để bảo quản. Do sợ hư hỏng nên chính những người canh giữ đền cũng không dám vệ sinh, quét bụi vì chỉ cần chạm nhẹ áo cũng đã bị rách, hư hỏng.
Qua quan sát, mặc dù chất liệu để dệt áo rất tốt, các đường thêu đều hết sức tỉ mỉ có vân vàng nhưng đa phần đều đã bị nhạt màu. Riêng chiếc mũ được làm bằng kim loại thì bị rỉ sét gần hết, chỉ còn lại phần khung chứ không còn rõ các chi tiết trang trí. Những người quản lý đền thờ Đinh Bạt Tụy cũng cho biết: Dù rất lo lắng nhưng cho đến nay ngoài kiến nghị họ chưa có giải pháp nào để xử lý sự xuống cấp, hư hỏng của các hiện vật quý hiện nay. Trong khi đó, điều kiện hiện tại để lưu giữ hầu như chưa đảm bảo do ẩm thấp và thiếu ánh sáng trầm trọng.
Cần sự vào cuộc khẩn trương của các nhà chuyên môn
 |
| Nhiều hiện vật bằng gỗ quý, có tuổi đời hàng trăm năm nhưng chưa được bảo quản đúng cách |
Hàng chục năm nay, tình trạng hư hỏng, xuống cấp của các hiện vật không phải là điều mới mà đã được báo động và điều này cũng nằm trong thực trạng chung về sự xuống cấp của các di tích tại Nghệ An. Tìm hiểu tại Ban Quản lý di tích danh thắng, bà Hoàng Thị Khánh - Phó Trưởng ban quản lý di tích danh thắng tỉnh Nghệ An - cho biết: “Trong tổng số gần 400 di tích đã được xếp hạng của Nghệ An thì có đến hơn 50% di tích đã bị xuống cấp và hư hỏng...”. Chính vì vậy, việc tu bổ các di tích, gìn giữ hiện vật còn gặp nhiều khó khăn.
Hai tỷ đồng là nguồn kinh phí mà tỉnh Nghệ An đã cấp cho công tác tu bổ, tôn tạo các di tích mỗi năm. Đây thực sự chỉ như “muối bỏ bể” bởi số lượng di tích trong tỉnh quá lớn. Kinh phí chủ yếu dành ưu tiên cho những di tích đã xuống cấp trầm trọng, di tích cộng đồng hoặc di tích đang chuẩn bị đón lễ kỷ niệm và hầu hết chỉ là sửa chữa nhỏ phần vỏ.
Thời gian qua, Ban Quản lý di tích cũng đã có những nỗ lực phối hợp với Thư viện Khoa học tổng hợp TP. Hồ Chí Minh số hóa một số tài liệu Hán Nôm và các sắc phong cổ. Dẫu vậy, số lượng số hóa còn rất ít so với nhu cầu thực tế và chỉ mới triển khai được một số địa phương như Yên Thành, Quỳnh Lưu, Nghi Lộc, Nam Đàn.
Trước tình trạng hư hỏng, xuống cấp của các hiện vật, thiết nghĩ việc cấp bách lúc này là Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Nghệ An và Ban Quản lý di tích danh thắng cần phải tiến hành kiểm kê lại toàn bộ các hiện vật. Trên cơ sở đó, sẽ phân loại và có hướng xử lý bảo quản theo đúng thực trạng. Đồng thời, tổ chức các cuộc tập huấn, mời những người có chuyên môn về để giới thiệu, hướng dẫn cách bảo quản, gìn giữ các hiện vật. Ngoài ra, cần đẩy mạnh công tác xã hội hóa, xem việc gìn giữ và bảo quản di tích không chỉ là việc của tỉnh, của ngành văn hóa mà là trách nhiệm của cả cộng đồng.
