Ngành vận tải biển thế giới có nguy cơ đối mặt với khủng hoảng lần thứ 3

Khủng hoảng liên tiếp

Cuộc khủng hoảng đầu tiên diễn ra khi các nền kinh tế lớn trên thế giới phục hồi nhanh chóng sau đại dịch Covid-19 khiến nhu cầu xuất nhập khẩu hàng hoá tăng vọt, gây nên tình trạng thiếu hụt container. Thiếu container khiến việc vận chuyển hàng hoá từ Trung Quốc sang châu Âu và Mỹ đều bị trì trệ, các doanh nghiệp và người tiêu dùng chịu cảnh giá cao.

Cuộc khủng hoảng thứ hai xuất phát từ việc một trong những con tàu container lớn nhất thế giới, Ever Given, bị mắc kẹt ở kênh đào Suez, chặn tuyến đường giao thương chính của thế giới trong gần 1 tuần. Ước tính, kênh đào Suez là tuyến đường thương mại của 12% hàng hoá toàn cầu, trung bình mỗi ngày có 50 tàu chở hàng đi qua nơi này. Hậu quả là, dòng thương mại hàng hoá quốc tế trị giá 9 tỷ USD mỗi ngày bị gián đoạn nghiêm trọng.

Mới đây, cuộc khủng hoảng vận tải biển lần thứ ba có thể xảy ra khi Covid-19 bùng phát trở lại ở miền nam Trung Quốc, làm gián đoạn hoạt động của các cảng biển và gây chậm trễ trong việc giao hàng.

Tỉnh Quảng Đông (Trung Quốc) đang phải đối mặt với sự gia tăng đột ngột của các ca nhiễm Covid-19 mới. Chính quyền địa phương đã ra lệnh phong tỏa nhiều khu vực, đóng cửa doanh nghiệp để ngăn chặn virus lây lan.

Điều đó dẫn đến sự ngưng trệ hàng loạt các cảng lớn tại Trung Quốc, khiến chi phí vận chuyển vốn đã cao lại càng cao hơn.

"Sự gián đoạn ở Thâm Quyến và Quảng Châu là rất lớn. Chỉ riêng hai cảng này thôi cũng có thể gây ra tác động lớn chưa từng có tới chuỗi cung ứng", theo Brian Glick - nhà sáng lập kiêm CEO của nền tảng tích hợp chuỗi cung ứng Chain.io.

Quảng Đông là trung tâm vận chuyển lớn, chiếm khoảng 24% tổng kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc. Tỉnh này có cảng Thâm Quyến và Quảng Châu, lần lượt là cảng lớn thứ ba và thứ năm trên thế giới tính theo khối lượng container, theo Hội đồng Vận tải thế giới.

Năm 2020, khi các khu vực trên thế giới phục hồi từ đại dịch, một đợt bùng nổ mua hàng dẫn đến nguồn cung container thiếu hụt trầm trọng, gây ra tình trạng chậm trễ trong việc vận chuyển hàng hóa từ Trung Quốc đến Mỹ và châu Âu. Doanh nghiệp và người tiêu dùng phải chịu chi phí cao.

"Tôi cho rằng, nguy cơ gián đoạn chuỗi cung ứng đang tăng lên. Chi phí xuất khẩu, vận chuyển có thể tăng cao hơn nữa", ông Zhang Zhiwei - nhà kinh tế trưởng tại Pinpoint Asset Management - nhận định. Ông cho rằng, Quảng Đông đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Còn theo ông JP Wiggins - Phó Chủ tịch tại Công ty phần mềm vận chuyển 3GTMS, khủng hoảng cảng biển ở Trung Quốc sẽ gây ra nhiều gián đoạn hơn đối với người tiêu dùng Mỹ vì nhiều tàu chở hàng bị ảnh hưởng đều có lộ trình tới Bắc Mỹ.

Khủng hoảng vận tải biển là nguyên nhân trực tiếp dẫn tới việc chi phí vận chuyển tăng vọt.

"Nhiều doanh nghiệp vận chuyển vừa và nhỏ đầu hàng vì chi phí đang cao hơn mức biên lợi nhuận mà họ kiếm trên những món hàng phải giao. Chi phí vận chuyển đang ở mức cao chưa từng thấy, báo giá có khi cao gấp 5 - 10 lần định mức thông thường. Chúng ta vượt trần giá nhiều lần tới nỗi không ai có thể nói khi nào nó sẽ đạt đỉnh", ông Glick của Chain.io nói.

Bà Shehrina Kamal - Phó Chủ tịch về các giải pháp thông minh tại Everstream Analytics - cho biết, những doanh nghiệp xuất khẩu không muốn bị chậm trễ sẽ đổi hình thức vận chuyển từ đường biển sang đường hàng không, và đẩy chi phí vận chuyển lên cao.

Hiệu ứng dây chuyền

Hiện nay, thời gian chờ tàu cập cảng container quốc tế Diêm Điền ở Thâm Quyến đã tăng vọt từ nửa ngày lên 16 ngày. Tình trạng chậm trễ cũng ảnh hưởng đến những cảng khác, buộc nhiều hãng vận tải chuyển hướng. Cảng Nam Sa ở Quảng Châu đã phải đón một lượng lớn hàng hóa do tàu chuyển hướng. Theo bà Kamal, tình trạng tắc nghẽn và chậm trễ có thể kéo dài thêm hai tuần hoặc lâu hơn. Hiệu ứng dây chuyền sẽ lan sang các tỉnh lân cận như Quảng Tây, Vân Nam, Hồ Nam, Hồ Bắc.

Hàng hóa có thể được vận chuyển thông qua vận tải đường bộ. Tuy nhiên, giới chức trách đã thắt chặt các biện pháp để ngăn chặn virus lây lan. Điều đó có nghĩa là mọi xe tải di chuyển xuyên biên giới sẽ phải thực hiện khử trùng và những biện pháp khác, do đó làm chậm quá trình vận chuyển và xử lý hàng hóa nói chung.

“Cùng với những đợt bùng phát dịch ở Ấn Độ và các nền kinh tế Đông Nam Á làm tăng chi phí hàng hóa và vận chuyển, sự gia tăng các ca nhiễm Covid-19 mới tại Quảng Đông có thể góp phần gia tăng áp lực lạm phát ở những quốc gia khác", ông nhấn mạnh.