Ngành thép: Giảm phát thải khí nhà kính qua chuyển đổi năng lượng

Phát thải lớn do sử dụng than cốc

Hiện, cả nước có trên 300 doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất gang thép, góp phần tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm cho xã hội. Song, do đặc thù của ngành là sử dụng nhiều nhiên liệu hóa thạch (than) nên lượng phát thải khí CO₂ ra môi trường rất lớn. Đặc biệt, quá trình sản xuất gang thép đã tạo ra một lượng lớn các chất thải gây ô nhiễm môi trường với lượng bụi lên tới hàng triệu tấn/năm. Việc phát thải lớn lượng khí nhà kính như CO₂, NO₂... cũng đã và đang góp phần làm biến đổi khí hậu.

Khảo sát của Vụ Tiết kiệm năng lượng và Phát triển bền vững (Bộ Công Thương) tại một số công ty sản xuất thép như Formosa... cho thấy, để sản xuất ra 10 triệu tấn thép, các nhà máy phát thải ra môi trường khoảng 21 triệu tấn khí CO₂. Việc sử dụng than luyện cốc chính là nguồn phát thải lớn nhất trong các nhà máy sử dụng công nghệ BOF. Phần lớn phát thải và tiêu thụ năng lượng do các nhà máy sử dụng công nghệ lò thổi ôxy BOF chiếm 77% tổng phát thải trong năm 2018 và có thể tăng lên 92% năm 2025.

Theo ông Chu Đức Khải - Chủ tịch Hội Đúc và Luyện kim, ước tính, sản xuất 1 tấn thép phát thải ra khoảng 2 tấn CO2. Trên thế giới, ngành sản xuất thép hiện chiếm từ 7 - 9% lượng khí thải toàn cầu, trong khi tỷ lệ này tại Việt Nam là 17%. Để sản xuất thép "xanh", doanh nghiệp không chỉ phải chuyển đổi công nghệ để tiết kiệm năng lượng, sử dụng nhiên liệu xanh, ngành thép sẽ phải cần một lượng hydro khổng lồ. Trong khi đó, cường độ phát thải tại các nhà máy sử dụng công nghệ EAF (công nghệ luyện thép bằng lò điện hồ quang) ở Việt Nam hiện nay cao hơn so với mức trung bình thế giới 1,5 - 2 lần, do tỷ lệ sử dụng nhiên liệu hóa thạch nhiều trong sản xuất điện. Phát thải toàn ngành năm 2025 dự kiến khoảng 122,5 triệu tấn, năm 2030 khoảng 132,9 triệu tấn CO₂, chiếm 17% tổng phát thải toàn quốc.

Cần sớm chuyển đổi năng lượng

Theo ông Chu Đức Khải, mỗi công đoạn đều phát sinh các chất thải (rắn, khí, bụi và nước thải) sẽ tác động lớn đến khí hậu nếu không qua xử lý. Do đó, mỗi doanh nghiệp trong ngành thép cần hành động tích cực nhằm đảm bảo hài hòa giữa tăng trưởng và bảo vệ môi trường, đồng thời giảm lượng phát thải khí nhà kính trong quá trình sản xuất.

Ông Khải gợi ý, nếu thực hiện sử dụng các nguồn điện năng từ năng lượng tái tạo, năng lượng mặt trời..., tiềm năng giảm phát thải khí CO₂ vào khoảng 13,5%/năm; nếu sử dụng than sinh khối, tiềm năng giảm phát thải có thể đạt được thông qua giải pháp này là rất lớn, khoảng 25%/năm. Đặc biệt, nếu sử dụng điện tái tạo trong công nghệ EAF (công nghệ luyện thép bằng lò điện hồ quang) thì tiềm năng giảm phát thải lên đến 70%.

Tuy nhiên, điều các doanh nghiệp cần làm là lựa chọn, áp dụng công nghệ khai thác, chế biến và sản xuất thép tiên tiến; chú trọng công nghệ sản xuất sạch hơn; đầu tư chiều sâu, đổi mới thiết bị, lấy việc phòng ngừa ô nhiễm, giảm thiểu chất thải, hạn chế phát sinh gây tác động tiêu cực bằng việc sử dụng công nghệ ít tiêu tốn vật tư, nguyên nhiên liệu; kết hợp với biện pháp xử lý cuối nguồn để đảm bảo không thải ra môi trường nhiều chất khí gây hiệu ứng nhà kính làm biến đối khí hậu.

Trao đổi về lĩnh vực này, ông Hoàng Văn Tâm - Phó Chánh Văn phòng Biến đổi khí hậu và tăng trưởng xanh (Bộ Công Thương) - cho biết, việc tạo tín chỉ carbon và bán ra thị trường là hướng đi mới đang được Bộ Công Thương triển khai thí điểm với ngành thép, nhằm khuyến khích các hoạt động giảm phát thải khí nhà kính. Hiện, Bộ đang phối hợp cùng nhiều bộ, ngành, đối tác quốc tế tìm kiếm cơ hội hợp tác, huy động các nguồn tài chính; xác định công cụ định giá carbon khả thi với ngành thép và đề xuất lộ trình áp dụng công cụ định giá carbon. Ông Tâm cũng nhìn nhận, phát triển thị trường carbon sẽ mang lại cơ hội mới cho các nhà đầu tư và doanh nghiệp trong việc mua bán tín chỉ carbon, mở ra nhiều hướng đi mới bảo vệ môi trường và yêu cầu các cơ sở sản xuất đầu tư giảm thiểu khí thải hoặc trả tiền để mua tín chỉ carbon.