Giới hạn giá và sự sụp đổ của thị trường năng lượng tự do
Giá giới hạn đang là mối quan tâm lớn về năng lượng trong những ngày này, khi Liên minh châu Âu đang giới hạn giá khí đốt và nhóm G7 đang cố gắng giới hạn giá dầu xuất khẩu của Nga. Cả hai đều dẫn đến sự can thiệp trực tiếp vào thị trường. Giá trần có thể làm sụp đổ thị trường tự do? Ý tưởng về thị trường tự do là trong đó giá của một sản phẩm hoặc hàng hóa được xác định hoàn toàn bởi các nguyên tắc cơ bản cung và cầu. Thực tế là không có thị trường hoàn toàn tự do ngày nay. Có quá nhiều bên tham gia trên thị trường lớn - chẳng hạn như ngân hàng đầu tư hoặc quỹ tài sản có chủ quyền - có đủ quyền lực để điều chỉnh giá vào bất kỳ ngày nào. Tuy nhiên, biến động thị trường là một chuyện. Sự can thiệp trực tiếp là hoàn toàn khác. Tuy nhiên, trong thời kỳ khủng hoảng và hoảng loạn, các quyết định cần được đưa ra thận trọng. Giá xăng ở Liên minh châu Âu có lẽ là ví dụ điển hình nhất cho đến nay.
Khoảng 15 thành viên của khối EU ủng hộ ý tưởng giới hạn giá khí đốt tự nhiên nhập khẩu. Đó nghe có vẻ là một quyết định phổ biến. Tuy nhiên, nó không phổ biến đối với các nhà cung cấp loại khí đốt này, bao gồm cả Na Uy, Qatar và Mỹ. Một trong những đối thủ đáng chú ý của giới hạn giá khí đốt trên toàn EU là Đức, nước cũng là nhà nhập khẩu khí đốt lớn nhất trong khối. Thủ tướng Đức Olaf Scholz cho biết giới hạn giá “luôn tiềm ẩn rủi ro rằng các nhà sản xuất sau đó sẽ bán khí đốt của họ ở nơi khác”. Vấn đề lớn hơn là giới hạn này tạo thành sự can thiệp trực tiếp của chính phủ vào cách thị trường hoạt động, điều này ngăn cản thị trường tiếp tục hoạt động. Và điều này có nguy cơ xảy ra sự cố thực sự. Nếu coi giới hạn giá như một loại trợ cấp - đó là cách Đức đang thực hiện giới hạn giá của riêng mình, với giá khí đốt và điện thấp hơn cho một mức tiêu thụ nhất định - thì bức tranh và rủi ro có thể trở nên rõ ràng hơn. Việc trợ giá cho một sản phẩm hoặc một dịch vụ thường dẫn đến nhu cầu lớn hơn đối với sản phẩm hoặc dịch vụ này. Nhưng nếu nguồn cung hạn chế - và nguồn cung cấp khí đốt cho châu Âu từ các nhà sản xuất khác ngoài Nga thực sự bị hạn chế - thì giá thị trường sẽ tăng lên.
Điều này có nghĩa là các chính phủ trợ cấp cho sản phẩm hoặc dịch vụ sẽ cần phải trả nhiều hơn để trợ cấp cho sản phẩm hoặc dịch vụ đó. Và điều này, đến lượt nó, sẽ dẫn đến thuế cao hơn vì tiền phải đến từ một nơi nào đó. Cuối cùng, dù sao thì người tiêu dùng cũng phải trả nhiều hơn, theo một cách vòng vo hơn. Đây là một hệ thống rất mong manh, bằng chứng là các nền kinh tế của khối Liên Xô cũ sụp đổ và sự trở lại thị trường tự do, nơi giá cả được xác định bởi cung và cầu sau nhiều năm bao cấp nặng nề. Trong khi đó, khi các nhà lãnh đạo EU cân nhắc về giới hạn của họ, G7 đã tuyên bố sẽ sẵn sàng với giới hạn giá dầu của Nga trong vòng vài tuần. Rõ ràng, ý tưởng về việc có một mức giá thả nổi đã bị loại bỏ để thay thế cho một mức giá cố định, được thực thi bởi các công ty bảo hiểm và nhà cung cấp dịch vụ tài chính trong các thành viên của nhóm. Tuy nhiên, nhiều câu hỏi vẫn chưa được trả lời.
Thực tế là 95% đội tàu vận tải biển trên thế giới nhận được bảo hiểm từ Nhóm các Câu lạc bộ Bảo vệ & Bồi thường Quốc tế, có trụ sở tại Vương quốc Anh. Nếu các công ty bảo hiểm này từ chối bảo hiểm hàng hóa của Nga, thì những hàng hóa này sẽ chẳng đi đến đâu. Các nhà bình luận lưu ý rằng người mua cũng có thể bảo hiểm hàng hóa, có nghĩa là Trung Quốc và Ấn Độ có thể tiếp tục nhận dầu của Nga với khối lượng đáng kể miễn là họ có thể đảm bảo các tàu, điều này cũng có thể là một thách thức. Tuy nhiên, thực tế là bảy quốc gia giàu nhất thế giới đã cùng nhau thống nhất giá của hàng hóa được giao dịch nhiều nhất trên thế giới là một vấn đề lớn: theo một cách nào đó, đó là một sự can thiệp vào thị trường ở quy mô lớn hơn so với ý tưởng giới hạn giá khí đốt của EU. Và điều này làm cho nó có khả năng nguy hiểm hơn.
Nếu Nga thực hiện kế hoạch ngừng bán dầu cho các nước giới hạn, điều này có thể dẫn đến việc cắt giảm thêm sản lượng dầu của nước này. Điều này sẽ làm thu hẹp nguồn cung toàn cầu vốn đã eo hẹp, đẩy giá dầu lên cao hơn vừa góp phần gây ra lạm phát mà cả thế giới đang phải vật lộn. Tuy nhiên, rủi ro lớn nhất là các sáng kiến giới hạn giá này mở ra cánh cửa cho sự can thiệp thị trường nhất quán hơn trong tương lai. Nếu kiểu can thiệp này trở thành thường xuyên thì có thể nói, nó sẽ đánh dấu sự kết thúc về một thị trường tự do và bắt đầu một kỷ nguyên mới.