Giải mã nguồn cơn khủng hoảng lương thực ở châu Á

Các nền kinh tế châu Á được kỳ vọng sẽ trên đà phục hồi vào năm 2022 nhưng thay vào đó, họ đang quay cuồng với thảm họa từ cuộc chiến Ukraine cũng như sự bùng phát mới của Covid-19 và sự đóng cửa ở các trung tâm công nghiệp quan trọng ở Trung Quốc.

Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) cho biết, các nền kinh tế toàn cầu dự kiến ​​sẽ đi trên con đường tăng trưởng trước đại dịch vào cuối năm 2022 và lạm phát sẽ là ngắn hạn. Một cuộc khảo sát của cơ quan này cho thấy 52% các nhà kinh tế dự đoán tình trạng mất an ninh lương thực sẽ gia tăng ở Nam Á, 25% ở Trung Quốc và 30% ở Đông Á và Thái Bình Dương. Các nhà kinh tế đang dự đoán mức lương sẽ giảm ở các nền kinh tế có thu nhập thấp.

Giá lương thực ở châu Á đang tăng

Khủng hoảng lương thực ở châu Á

Chỉ số giá lương thực của Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc đạt mức cao nhất vào tháng 3/2022 kể từ khi thành lập chỉ số này cách đây ba thập kỷ. Điều này là do cuộc chiến Ukraine đang có tác động đáng kể đến nguồn cung cấp lương thực, khi 36 quốc gia nhập khẩu hơn 50% lúa mì từ Nga hoặc Ukraine vào năm 2020.

WEF cho biết, giá lúa mì dự kiến ​​sẽ tăng thêm 40%, trong khi dầu thực vật, ngũ cốc và các chỉ số phụ về thịt luôn ở mức cao nhất mọi thời đại. Một báo cáo của Liên hợp quốc trước đây nói rằng giá lương thực và năng lượng tăng sẽ gây thêm căng thẳng cho ngân sách công đang gặp khó khăn ở nhiều quốc gia và sẽ dẫn đến tình trạng thiếu lương thực và mất điện. V. Muraleedharan, Bộ trưởng Ngoại giao Ấn Độ, trước đó đã cảnh báo chống lại việc tích trữ và đầu cơ tích trữ ngũ cốc lương thực và lưu ý việc Ấn Độ thông báo về các biện pháp mới đối với xuất khẩu lúa mì.

Để hiểu tại sao thiếu lương thực, điều cần thiết là phải hiểu vai trò của Ukraine và Nga trong việc cung cấp lương thực toàn cầu. Hai quốc gia là cường quốc nông nghiệp và tạo ra 12% lượng nông sản xuất khẩu của thế giới trước chiến tranh. Ukraine cung cấp một phần ba tổng lượng lúa mì xuất khẩu, trong khi nước này là nước xuất khẩu dầu hướng dương lớn nhất thế giới.

Nga là nhà cung cấp dầu và phân bón lớn. Nguồn cung thiếu hụt các mặt hàng này đang gây ra cuộc khủng hoảng lương thực ở châu Á và phần còn lại của thế giới, trong khi các lệnh trừng phạt đối với Nga và tình trạng thiếu phân bón có thể ảnh hưởng đến vụ thu hoạch sắp tới, tác động đến thị trường lương thực toàn cầu.

Cấm xuất khẩu lương thực

Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng lương thực thậm chí còn có tác động địa chính trị lớn hơn khi các quốc gia cố gắng tiêu hao tài nguyên của họ. Ấn Độ trước đây mong muốn xuất khẩu lúa mì và thu về lợi nhuận, nhưng gần đây nước này đã tuyên bố cấm xuất khẩu lúa mì vì ưu tiên nguồn cung trong nước. Các quốc gia Trung Á lấy ngũ cốc từ Kazakhstan đang bị thiếu hụt do nước này đã cấm xuất khẩu trong ba tháng.

Tại Indonesia, giá dầu ăn tăng cao đã khiến nước này phải ngừng xuất khẩu dầu cọ thô và tinh chế, và Ấn Độ hiện đang loay hoay tìm sản phẩm thay thế. Các cửa hàng ở Sri Lanka đã chứng kiến ​​những mặt hàng chủ lực như đậu lăng hoàn toàn biến mất khỏi các kệ hàng khi đất nước này đối mặt với tình trạng lạm phát lương thực cao. Xung đột đang thúc đẩy một làn sóng bảo hộ mới. Mong muốn đảm bảo đủ nguồn cung trong nước, các chính phủ đang nâng cao các rào cản mới đối với xuất khẩu.

Theo giáo sư Vaibhav Tandon tại Đại học St. Gallen, Chuyên gia kinh tế tại Northern Trust, cho biết tổng cộng 47 hạn chế xuất khẩu đối với thực phẩm và phân bón đã được đưa ra trong năm nay. Câu hỏi đặt ra ở đây là tại sao các nước châu Á lại dễ bị mất an ninh lương thực hơn so với các nước phương Tây?

Theo Ngân hàng Phát triển châu Á, người dân ở châu Á chi tiêu hơn một nửa thu nhập của họ cho thực phẩm, trong khi các gia đình Mỹ chi tiêu ít hơn một phần mười thu nhập khả dụng cho thực phẩm.

An ninh lương thực Trung Quốc

Tại Trung Quốc, giá thực phẩm luôn ở mức cao nhất mọi thời đại. Quốc gia đông dân nhất thế giới là nhà sản xuất và tiêu thụ lúa mì lớn nhất, nhưng điểm gây áp lực là giá cả. Lạm phát, nguồn cung ngũ cốc thiếu hụt từ Nga và Ukraine, và sự hồi sinh của Covid-19 là những vấn đề trước mắt đối với nguồn cung lương thực ở Trung Quốc, trong khi nước này cũng đang giải quyết tình trạng giảm năng suất cây trồng do biến đổi khí hậu.

Vào tháng 7/2021, 'vựa lúa' của Trung Quốc - tỉnh Hà Nam - đã chứng kiến ​​lượng mưa lớn và lũ lụt ảnh hưởng đến 2,4 triệu mẫu ruộng trồng trọt. Hà Nam sản xuất một phần ba nguồn cung lúa mì của Trung Quốc và chiếm một phần mười nguồn cung cấp ngô, rau và thịt lợn của nước này. Lũ lụt ở các tỉnh sản xuất lúa đã cuốn trôi các cánh đồng lúa, chẳng hạn như ở Hồ Bắc, và sau đó các cơn bão ập đến với vụ thu hoạch ngô.

Vào tháng 5, giá đường hiện đang tăng và tiêu thụ đường của Trung Quốc đang giảm trong bối cảnh chi phí nhập khẩu tăng. Nga đã cấm xuất khẩu đường, trong khi Brazil, nhà sản xuất và xuất khẩu đường hàng đầu thế giới, đã hủy bỏ các hợp đồng xuất khẩu để kiếm tiền bằng ethanol trong bối cảnh giá năng lượng tăng cao.

Điều quan trọng cần lưu ý là mức tồn kho ngũ cốc thấp nhất mà thế giới từng thấy hiện đang diễn ra trong khi khả năng tiếp cận phân bón bị hạn chế nhiều và hạn hán ở các vùng trồng lúa mì trên khắp thế giới là mức độ khắc nghiệt nhất trong hơn 20 năm qua. Trong khi đó, các nhà kinh tế cho rằng có nguy cơ ‘bất ổn xã hội’ do thiếu lương thực. Các cuộc biểu tình do giá lương thực cao đã nổ ra ở Iraq và Sri Lanka.