EU định tịch thu tài sản của Nga để tái thiết Ukraine nhưng vướng pháp lý

Theo tài liệu đưa ra, mục tiêu sẽ là "xác định các cách tăng cường truy tìm, nhận dạng, đóng băng và quản lý tài sản như các bước sơ bộ để có thể bị tịch thu". Khoản tiền tiềm năng sẽ bao gồm gần 300 tỷ USD tài sản ngân hàng trung ương Nga bị đóng băng, cũng như tài sản và doanh thu của các cá nhân và tổ chức trong danh sách trừng phạt của EU.

Ý tưởng này đã được đưa ra vào tháng 5 và được ủng hộ bởi Kiev, cũng như Ba Lan, Baltics và Slovakia. Các nhà lãnh đạo EU vào tháng 10 đã giao nhiệm vụ cho Ủy ban châu Âu xem xét các lựa chọn pháp lý để thu giữ tài sản của Nga hiện đang bị đóng băng do lệnh trừng phạt.

Nhưng vấn đề hóc búa là hiện tại không có cơ chế pháp lý nào để tịch thu tài sản của Nga — như Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen đã chỉ ra hồi tháng 5. Jan Dunin-Wasowicz, luật sư tại Hughes Hubbard & Reed, cho biết: Có thể có một con đường để EU tịch thu hợp lệ các tài sản bị phong tỏa theo luật pháp quốc tế, nhưng đó có thể là một con đường hẹp, dài và chưa được kiểm chứng.

Liên quan đến tài sản cá nhân thuộc về những người hoặc tổ chức bị trừng phạt, Brussels sẵn sàng đề xuất quy định việc trốn tránh lệnh trừng phạt là một tội phạm của EU, một bước sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc tịch thu — nhưng chỉ trong trường hợp bị kết án hình sự.

Ngay cả khi đó, EU sẽ cần phải tranh luận từng trường hợp trước tòa, có khả năng phải kiện tụng trong nhiều năm. Đó là bởi vì rất nhiều tài sản này sẽ được coi là đầu tư nước ngoài, vốn được hưởng sự bảo vệ chống lại việc sung công mà không được bồi thường và quyền được đối xử công bằng và bình đẳng theo các hiệp ước quốc tế mà Nga có với nhiều nước EU.

Cơ quan có thẩm quyền tịch thu cũng cần chỉ ra mối liên hệ rõ ràng giữa chủ sở hữu tài sản và cuộc xung đột ở Ukraine. Liên quan đến dự trữ ngoại hối bị đóng băng của ngân hàng trung ương, kho tiền lớn nhất, giám đốc điều hành EU cho biết "những khoản này thường được coi là được miễn trừ", chỉ ra một công ước của Liên hợp quốc về quyền miễn trừ tài phán của các quốc gia nước ngoài và tài sản của họ, tuy nhiên vẫn chưa có hiệu lực.

Từ góc độ luật pháp quốc tế, khá rõ ràng rằng nếu không có sự đồng ý của Nga, thì không thể sử dụng tài sản của ngân hàng trung ương Nga. Đối với tài sản của các doanh nghiệp nhà nước thuộc sở hữu của Nga, lưu ý rằng những thứ này "về nguyên tắc" sẽ không được quy định trong công ước đó, nhưng việc nắm giữ chúng có thể gây ra các vấn đề liên quan đến việc tịch thu tài sản tư nhân, "ngoài nhu cầu chứng minh một kết nối đầy đủ với nhà nước Nga."

EU cũng đang cân nhắc áp dụng "thuế xuất cảnh" đối với tài sản hoặc tiền thu được từ tài sản của những cá nhân bị trừng phạt muốn chuyển tài sản của họ ra khỏi EU. Điều này có thể dẫn đến các vấn đề pháp lý riêng, vì nó sẽ nhắm mục tiêu vào một nhóm cá nhân cụ thể - điều này đi ngược lại các điều khoản không phân biệt đối xử trong luật pháp quốc tế - và đến lượt họ, họ có thể viện dẫn quyền con người đối với tài sản như một biện pháp bảo vệ. Các nhà phân tích cho rằng không có tiền lệ hợp lệ và gần đây nào cho bất kỳ lựa chọn nào trong số này. EU và các quốc gia thành viên đang cố gắng đưa ra luật hình sự mới.