Đánh giá tác động Nhà máy lọc dầu Dung Quất đối với kinh tế xã hội tỉnh Quảng Ngãi

Sáng 16/6, tại Quảng Ngãi, Viện Khoa học Xã hội vùng Trung bộ phối hợp với Ban Quản lý Khu kinh tế Dung Quất và các Khu công nghiệp Quảng Ngãi và Công ty cổ phần Lọc hóa dầu Bình Sơn (BSR) tổ chức Hội thảo “Đánh giá tác động dự án Nhà máy lọc dầu (NMLD) Dung Quất đối với kinh tế xã hội tỉnh Quảng Ngãi”.

Tham dự hội thảo, có ông Trần Hoàng Tuấn - Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Quảng Ngãi; ông Võ Thành An - Trưởng ban Dân vận Tỉnh ủy, Chủ tịch UBMTTQ Việt Nam tỉnh Quảng Ngãi; ông Nguyễn Tấn Đức - Phó Chủ tịch HĐND tỉnh Quảng Ngãi; ông Hà Hoàng Việt Phương - Trưởng ban Quản lý Khu Kinh tế Dung Quất và các Khu Công nghiệp Quảng Ngãi; ông Hoàng Hồng Hiệp - Quyền Viện trưởng Viện Khoa học Xã hội vùng Trung bộ cùng đại diện là các Phó Giáo sư, tiến sĩ đến từ các Sở, Viện, Liên đoàn khu vực miền Trung. Về phía BSR, có ông Mai Tuấn Đạt - Phó Tổng Giám đốc kiêm Giám đốc NMLD Dung Quất cùng lãnh đạo, trưởng các phòng, ban thuộc BSR.

Kinh tế - xã hội Quảng Ngãi khởi sắc khi có NMLD

Phát biểu tại hội thảo, ông Hoàng Hồng Hiệp - Quyền Viện trưởng Viện Khoa học Xã hội vùng Trung bộ nhận định, Khu kinh tế Dung Quất được thành lập năm 2005, với quy mô 10.300ha tại huyện Bình Sơn (Quảng Ngãi) và hiện đang tiếp tục được mở rộng về diện tích. Đây là Khu kinh tế tổng hợp, đa ngành, đa lĩnh vực với trọng tâm phát triển là ngành công nghiệp lọc dầu - hóa dầu - hóa chất, các ngành công nghiệp có quy mô lớn, công nghiệp hàng tiêu dùng, gắn với phát triển và khai thác hiệu quả cảng biển. Nguồn thu ngân sách trên địa bàn hàng năm đạt khoảng 24.000 tỷ đồng, chiếm khoảng trên 80% tổng thu ngân sách toàn tỉnh Quảng Ngãi; cao nhất đạt 27.500 tỷ đồng vào năm 2013 - chủ yếu từ đóng góp của NMLD Dung Quất. Năm 2022, nguồn thu Ngân sách của tỉnh Quảng Ngãi đạt hơn 34 nghìn tỷ đồng, trong đó BSR đóng góp 54% thu ngân sách tỉnh.

Hiện nay, trên địa bàn Khu kinh tế Dung Quất và các Khu công nghiệp Quảng Ngãi có khoảng 350 dự án còn hiệu lực với tổng vốn đầu tư hơn 380,4 nghìn tỷ đồng, trong đó có 54 dự án nước ngoài (FDI) với tổng vốn đăng ký đầu tư khoảng 1,9 tỷ USD và 296 dự án trong nước với tổng vốn đăng ký gần 337 nghìn tỷ đồng. Trong đó, có 197 doanh nghiệp đang hoạt động sản xuất, kinh doanh, giải quyết việc làm cho hơn 63 nghìn lao động. NMLD Dung Quất là Nhà máy lớn nhất - là nam châm tăng trưởng cho kinh tế tỉnh Quảng Ngãi và thu hút đầu tư.

Cơ sở sẵn có của NMLD Dung Quất chính là nền tảng để Nhà nước đầu tư các dịch vụ logistic phục vụ kinh tế như cảng nước sâu, cảng hàng không. Cảng Dung Quất hiện đang là cảng có lợi thế rất lớn do có đê chắn sóng của NMLD Dung Quất dài 1,6 km chắn gió, chắn sóng. Tương lai không xa, đây sẽ trở thành cảng hàng hóa vận tải than, thép, xăng dầu lớn nhất cả nước.

Tại Việt Nam, bảo đảm an ninh năng lượng được xác định là mục tiêu xuyên suốt trong chiến lược phát triển năng lượng quốc gia. Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/02/2020 của Bộ Chính trị về “Định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” đã nêu rõ quan điểm “Bảo đảm vững chắc an ninh năng lượng quốc gia là nền tảng, đồng thời là tiền đề quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội. Ưu tiên phát triển năng lượng nhanh và bền vững, đi trước một bước, gắn với bảo vệ môi trường sinh thái, bảo đảm quốc phòng, an ninh, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, là nhiệm vụ trọng tâm xuyên suốt trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước”.

Khi chọn Dung Quất là nơi đặt NMLD đầu tiên của đất nước, Chính phủ đã giao cho Nhà máy này những nhiệm vụ tối quan trọng, đó là đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, góp phần tự chủ nguồn cung xăng dầu và nguồn cung nguyên liệu cho công nghiệp hóa dầu của đất nước. Như vậy, xuyên suốt quá trình hình thành và phát triển của mình, NMLD Dung Quất đã có những đóng góp đáng kể đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Quảng Ngãi nói riêng, miền Trung và Việt Nam nói chung.

Hạt nhân cho Trung tâm lọc hóa dầu và năng lượng quốc gia

Tại hội thảo, ông Nguyễn Hải Trường, đại diện Ban Quản lý Khu kinh tế Dung Quất và các Khu công nghiệp Quảng Ngãi cho biết: Vai trò của NMLD Dung Quất là vô cùng lớn, đảm bảo an ninh năng lượng, góp phần tăng trưởng kinh tế, giải quyết việc làm, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành Dầu khí… Định hướng phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Quảng Ngãi phù hợp với định hướng, tầm nhìn phát triển đất nước, tinh thần Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng; Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của cả nước, nhất là Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam; Nghị quyết 26- NQ/TW ngày 03/11/2022 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế - xã hội và bảm đảm quốc phòng, an ninh vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải Trung bộ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Như vậy, hướng tới năm 2030, Quảng Ngãi là một tỉnh công nghiệp với quy mô của hai ngành công nghiệp chủ lực là lọc hóa dầu và luyện kim đứng đầu cả nước. Hướng tới 2050, Quảng Ngãi là một tỉnh phát triển bền vững và đa dạng với các ngành công nghiệp xanh, công nghiệp công nghệ cao; các loại hình dịch vụ tiên tiến, hiện đại và đặc sắc chiếm tỷ trọng ngày càng cao trong cơ cấu kinh tế của tỉnh; hệ thống cơ sở hạ tầng được hoàn thiện đồng bộ, phù hợp với nhu cầu phát triển; hệ thống đô thị thông minh, hiện đại.

Để tiếp tục phát huy và khai thác hết các tiềm năng và lợi thế sẵn có, ngày 03/11/2022, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 26-NQ/TW về Phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải Trung bộ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, trong đó có nhiệm vụ “Mở rộng và xây dựng trung tâm lọc, hóa dầu và năng lượng quốc gia tại Khu kinh tế Dung Quất”. Việc xây dựng Trung tâm năng lượng Lọc hóa dầu quốc gia ở đây sẽ tạo đòn bẩy mới cho sự phát triển kinh tế của Quảng Ngãi với hạt nhân là Nhà máy Lọc dầu Dung Quất. “Vì vậy, trong thời gian đến, tỉnh Quảng Ngãi sẽ tham mưu và báo cáo với Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ để giao cho các bộ ngành cùng các cơ quan có liên quan cùng với tỉnh Quảng Ngãi xây dựng Kế hoạch, lộ trình triển khai thực hiện Đề án phù hợp nhằm sớm hoàn thành theo mục tiêu đề ra” - ông Nguyễn Hải Trường cho biết.

Ông Hà Hoàng Việt Phương - Trưởng ban Quản lý Khu Kinh tế Dung Quất và các Khu Công nghiệp Quảng Ngãi cho biết thêm: “Để thực hiện các mục tiêu trên, thời gian tới, tỉnh Quảng Ngãi tập trung hỗ trợ Tập đoàn Dầu khí Việt Nam, Công ty cổ phần Lọc hóa dầu Bình Sơn triển khai thực hiện hoàn thành dự án Nâng cấp, mở rộng NMLD Dung Quất nhằm nâng tổng công suất chế biến, đa dạng hóa nguồn nguyên liệu chế biến để đảm bảo nguồn cung ổn định, lâu dài, giúp tối ưu hóa chi phí đầu vào, bảo đảm khả năng cạnh tranh và nâng cao tiêu chuẩn môi trường của sản phẩm. Ngoài ra, ổn định Nhà máy sản xuất hạt nhựa Polypropylen Dung Quất; tiếp tục khuyến khích, hỗ trợ Nhà máy đa dạng hoá sản phẩm, phát triển và tăng tỷ lệ các sản phẩm hoá dầu”.

Tham dự hội thảo, ông Lê Hải Tuấn - Trưởng ban Nghiên cứu Phát triển BSR trình bày tham luận “Định hướng phát triển BSR gắn với hình thành Trung tâm năng lượng và lọc hóa dầu quốc gia tại Quảng Ngãi”. Theo tham luận, NMLD Dung Quất có công suất 6,5 triệu tấn/năm, trải qua 15 năm, NMLD đã chế biến được hơn 94 triệu tấn dầu thô, sản xuất và xuất bán ra thị trường hơn 86 triệu tấn sản phẩm, doanh thu đạt gần 1,7 triệu tỷ đồng, lợi nhuận sau thuế hơn 44 nghìn tỷ đồng và nộp ngân sách Nhà nước hơn 207 nghìn tỷ đồng (tương đương gần 9 tỷ USD). Theo số liệu thống kê 15 năm 2009 - 2023 (2023 theo kế hoạch phấn đấu) cho thấy sản lượng, doanh thu và lợi nhuận sau thuế đều có sự tăng trưởng mạnh. NMLD Dung Quất góp phần hoàn thiện ngành Dầu khí từ khâu khai thác đến chế biến dầu khí. BSR là doanh nghiệp trong nhóm đầu có đóng góp quan trọng cho việc hoàn thành các chỉ tiêu kế hoạch của PVN và nộp ngân sách Nhà nước/tỉnh Quảng Ngãi.

Tham luận cũng chỉ ra các thế mạnh, những yếu điểm của BSR, các cơ hội và thách thức để phát triển bền vững BSR trong tương lai. Từ đó, BSR đặt ra định hướng gồm nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, phấn đấu duy trì lợi nhuận sau thuế ở mức cao và tăng trưởng dương trong tương lai. Bên cạnh đó, tiếp tục đầu tư vào lĩnh vực cốt lõi (lọc hoá dầu), đặc biệt là các sản phẩm hoá dầu làm nguyên liệu sản xuất các sản phẩm tiêu dùng và từng bước thâm nhập vào lĩnh vực năng lượng tái tạo, năng lượng xanh, lưu trữ carbon.

Tiếp tục đóng góp cho sự phát triển của Petrovietnam, Quảng Ngãi và cả nước thông qua việc nộp ngân sách; thu hút phát triển hạ tầng, dịch vụ vệ tinh; giải quyết công ăn việc làm ổn định và có thu nhập cao cho người lao động. Tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia và nhiên liệu quốc phòng; không ngừng phát huy vai trò là công cụ điều tiết vĩ mô của Chính phủ.

Tuy nhiên để đạt các mục tiêu trung và dài hạn đó, BSR mong muốn các cơ quan chức năng sớm nghiên cứu, lập đề án xây dựng Trung tâm lọc hóa dầu và năng lượng quốc gia trình cấp thẩm quyền phê duyệt. Cần có quy hoạch và lộ trình thực hiện cho toàn Trung tâm để phát triển đồng bộ nhằm tối ưu cơ sở hạ tầng, phụ trợ, tiện ích. Ưu tiên quỹ đất và mặt biển xung quanh NMLD Dung Quất để mở rộng các dự án hóa dầu, hóa chất và năng lượng cho lọc hóa dầu và năng lượng quốc gia trong tương lai. Tăng cường chính sách ưu đãi, hỗ trợ vốn, thu hút các dự án đầu tư trong lĩnh vực dầu khí, năng lượng và công nghiệp phụ trợ vào Khu kinh tế Dung Quất.

Phát biểu tại hội thảo, ông Mai Tuấn Đạt - Phó Tổng Giám đốc BSR kiến nghị: Về công tác tái định cư, an sinh xã hội: Đề nghị tỉnh tiếp tục quan tâm, đẩy mạnh công tác tái định cư theo đúng quy hoạch của tỉnh để vừa an dân nhưng cũng là tiền đề để Công ty có những chương trình an sinh xã hội tiếp theo. Đây là vấn đề cần sự chung tay của các cấp chính quyền địa phương. Đồng thời, BSR kiến nghị tỉnh Quảng Ngãi quan tâm đầu tư để Khu kinh tế Dung Quất phát triển tương xứng với vai trò của Khu kinh tế.