Đoàn viên công đoàn là những người lao động đang làm việc tại các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp gia nhập vào tổ chức công đoàn. Pháp luật công đoàn Việt Nam có quy định cụ thể về quyền và trách nhiệm của đoàn viên công đoàn, của tổ chức công đoàn.

Trong đó, công đoàn có vai trò, trách nhiệm tham gia xây dựng pháp luật nhất là tham gia với Nhà nước xây dựng pháp luật, chính sách, chế độ về lao động, tiền lương, bảo hộ lao động và các chính sách xã hội liên quan trực tiếp đến quyền, nghĩa vụ, lợi ích của người lao động. Công đoàn cơ sở cùng với cơ quan, đơn vị, tổ chức, đảm bảo thực hiện quyền làm chủ của tập thể lao động theo quy định của pháp luật.

Trong phạm vi các vấn đề có liên quan trực tiếp đến quyền, nghĩa vụ và lợi ích của người lao động, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam có quyền trình dự án luật, pháp lệnh ra trước Quốc hội và Chính phủ. Công đoàn có trách nhiệm đôn đốc tham gia kiểm tra giám sát việc thực hiện các chính sách, chế độ về lao động.