Chống chuyển giá, trốn thuế: Cần hành lang pháp lý đủ mạnh

Khoảng 50% doanh nghiệp FDI kê khai lỗ

Thảo luận tại hội trường Quốc hội về dự án Luật Quản lý thuế (sửa đổi) mới đây, đại biểu Hồ Thị Kim Ngân - đoàn Bắc Kạn nhấn mạnh, chuyển giá là một hoạt động đã và đang diễn ra ở Việt Nam nhiều năm nay, gây tổn hại không nhỏ cho nền kinh tế của Việt Nam. Tuy nhiên, ngăn chặn chuyển giá vẫn là một vấn đề nan giải đối với cơ quan quản lý. Hiện nay, hoạt động chuyển giá không chỉ diễn ra ở quanh doanh nghiệp nước ngoài mà còn xuất hiện nhiều ở các doanh nghiệp trong nước.

Phân tích cụ thể, đại biểu Hồ Thị Kim Ngân cho biết, thống kê những năm qua cho thấy, cả nước có khoảng 50% doanh nghiệp FDI kê khai lỗ. Trong đó, nhiều doanh nghiệp thua lỗ liên tục trong nhiều năm liên tiếp. Chẳng hạn, ở thành phố Hồ Chí Minh có tới gần 60% trong tổng số 3.500 doanh nghiệp FDI thường xuyên kê khai lỗ trong nhiều năm. Tương tự, ở tỉnh Lâm Đồng, với 104 trên 111 doanh nghiệp FDI báo cáo lỗ liên tục. Tỉnh Bình Dương, một trong những tỉnh thu hút được nhiều doanh nghiệp FDI cũng có đến 50% doanh nghiệp FDI báo cáo lỗ từ năm 2006 đến năm 2011. Các báo cáo của cơ quan thuế cho thấy các doanh nghiệp FDI khai kinh doanh thua lỗ thường tập trung trong lĩnh vực gia công may mặc, da giầy, sản xuất, kinh doanh chè xuất khẩu, công nghiệp chế biến.

“Mặc dù thua lỗ triền miên xong các doanh nghiệp FDI vẫn đầu tư mở rộng sản xuất kinh doanh” - đại biểu Hồ Thị Kim Ngân nói và cho hay, nhằm kiểm soát tình trạng chuyển giá, báo lỗ, chuyển lợi nhuận ra nước ngoài của các doanh nghiệp liên doanh, doanh nghiệp nước ngoài, thời gian qua các bộ, ngành đã rất nỗ lực xây dựng và ban hành nhiều chủ trương và chính sách, nhằm thiết lập và dần dần hoàn thiện khung pháp lý cho hoạt động chống chuyển giá, chống thất thu ngân sách nhà nước, tạo những cơ chế pháp lý nhất định cho hoạt động của ngành thuế trong đấu tranh chống chuyển giá của các doanh nghiệp.

Ngay từ năm 1997, 1998 đã có những văn bản thông tư, quyết định của Bộ Tài chính, các nghị định của Chính phủ, đặc biệt năm 2017, Chính phủ đã ban hành Nghị định 20/2017/NĐ-CP quy định về quản lý thuế đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết. Có thể nói, với những cơ sở pháp lý này, cơ quan quản lý thuế các cấp đã chủ động thực hiện nhiều biện pháp hữu hiệu, đã tổ chức được nhiều cuộc thanh tra, kiểm tra về giá chuyển nhượng và kết quả đạt được cơ bản cũng được ghi nhận.

Theo báo cáo tổng kết 10 năm thi hành Luật Quản lý thuế, trong các năm 2015, 2016, cơ quan thuế tiến hành thanh tra, kiểm tra được 965 doanh nghiệp có hoạt động giao dịch liên kết, đã thực hiện truy thu, truy hoàn và phạt 6.295,23 tỷ đồng, giảm lỗ được 7.491,39 tỷ đồng, giảm khấu trừ được 286,11 tỷ đồng và điều chỉnh tăng thu nhập chịu thuế là 4.743,59 tỷ đồng.

Tuy nhiên, theo nữ đại biểu tỉnh Bắc Kạn, kết quả trên chỉ phản ánh một góc của bức tranh về tình trạng trốn thuế của doanh nghiệp. Có tình trạng này là do hành lang pháp lý về chống chuyển giá ở Việt Nam hiện nay vẫn thiếu đồng bộ và còn nhiều lỗ hổng. Luật Quản lý thuế hiện hành được xây dựng cách đây 10 năm đã được sửa đổi, bổ sung nhiều lần. Tuy nhiên chưa ngăn chặn được tình trạng này.

Ngăn chặn tình trạng chuyển giá

Đại biểu Hồ Thị Kim Ngân cho rằng, các quy định về quản lý thuế đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết tại Dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi) lần này vẫn kết cấu theo hướng rải rác tại các chương. Với quy định như vậy chưa thể hiện được sự kiên quyết và chưa đủ mạnh. Vấn đề chuyển giá, tránh thuế tại các doanh nghiệp sẽ khó ngăn chặn trong bối cảnh kinh tế thế giới hiện nay thay đổi rất nhanh, phức tạp và khó lường.

Theo đó, đề nghị những quy định về quản lý thuế đối với doanh nghiệp có hoạt động giao dịch liên kết được kết cấu thành một chương trong luật. Với cơ sở pháp lý rõ ràng cùng với việc thực hiện các biện pháp đồng bộ thì việc chống chuyển giá, tránh thuế đối với các doanh nghiệp của các cơ quan chức năng sẽ đạt được yêu cầu đặt ra. Đồng thời, đề nghị cơ quan soạn thảo có báo cáo một cách đầy đủ về tình trạng chuyển giá, tránh thuế của các doanh nghiệp và kết quả chống chuyển giá của các cơ quan thuế, các cơ quan chức năng để đại biểu có cơ sở thảo luận và tham gia ý kiến đối với Dự thảo Luật tại kỳ họp sau.

Trước vấn đề này, đại biểu Nguyễn Thị Kim Bé - đoàn Kiên Giang bày tỏ, các cơ sở pháp lý hiện hành và các điều khoản quy định như trong Dự thảo Luật chưa đủ cơ sở để ngăn ngừa tình trạng chuyển giá, trốn thuế. Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 và kinh tế kỹ thuật số đang phát triển mạnh mẽ, cần phải quy định vào trong luật những quy định chặt chẽ hơn để chống chuyển giá, xói mòn nguồn thu mà các quốc gia trên thế giới đã áp dụng, đồng thời quy định làm sao cho phù hợp với điều kiện của Việt Nam.

Đại biểu Nguyễn Thị Kim Bé cũng đề nghị bổ sung các quy định là công cụ để xử lý việc thành lập các công ty, doanh nghiệp để hưởng ưu đãi mà không hoạt động sản xuất kinh doanh thực chất; quy định cung cấp số liệu hồ sơ của các công ty liên kết để đảm bảo cho cơ quan thuế có đủ thông tin quản lý và xác định nghĩa vụ thuế nhưng cũng phải đảm bảo cơ quan thuế không được sử dụng tùy tiện các thông tin này để gây khó khăn cho doanh nghiệp...

Xung quanh vấn đề chống chuyển giá, đại biểu Nguyễn Thị Lệ Thủy - đoàn Bến Tre kỳ vọng, lần sửa đổi Luật Quản lý thuế này sẽ nhận diện rõ và bổ sung các giải pháp hiệu quả hơn để chống chuyển giá. Hiện nay, những hành vi chuyển giá rất đa dạng, tinh vi, việc bổ sung những giải pháp sửa đổi trong Dự thảo Luật là rất cần thiết.